نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور

چکیده

اسکان غیررسمی یکی از مشکلات شهری است که مهمترین مشخصه آن ناامنی حق تصرف، شرایط ساختاری نابهنجار مسکن، دسترسی ضعیف به خدمات شهری و تغذیه سالم  و تراکم بیش از حدّ می‌باشد. این شرایط بالاخص در کشورهای توسعه نیافته بارزتر است. بیش از نیم تا دو سوم جمعیت شهرهای اینگونه کشورها، در حیطه اسکان غیررسمی قرار دارند. در کشور ایران نیز مشکل اسکان غیررسمی بطور مشهودی از دهه 1340 به بعد که رشد شهرنشینی در اوج خود بوده، نمایان گردید و شهرهای کشور را با مشکل جدّی روبرو نموده و همواره میزان آن در حال افزایش است. دولت در ایران تلاش‌ بسیاری در زمینه ساماندهی اسکان غیررسمی نموده است. ضرورت این تلاش‌ها ناشی از تأکیدات قانون اساسی کشور در ارتباط با حق داشتن سرپناه و مسکن مناسب برای شهروندان در بندهای 3 و 31 آن است. این تحقیق سعی دارد تا با استفاده از روش تحلیل عاملی و امتیازدهی با روش لیکرت به ارزیابی میزان موفقیت سیاست‌های دولت در ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر بندرعباس بپردازد.
بنابراین تحقیق از روش کمّی و نهایتاً تحلیل کیفی نتایج بهره می‌گیرد. نتایج بررسی حاکی از آن است که دولت در شاخص‌های ساماندهی و توانمندسازی اسکان غیررسمی در شهر بندرعباس توفیق چندانی به دست نیاورده است. در این راستا بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادهایی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating State Policy in Organizing Informal Settlement in Bandar-e-Abbas, Using Factor Analysis and Likert Methods

نویسندگان [English]

  • Mohammad Eskandari nodeh
  • Leila Sayyad Bidhendi

Member of the Board, Social Science Faculty, Payam-e-Noor University

چکیده [English]

Informal Settlement is one of the urban problems whose most important trait is insecurity of possession, abnormal  house structure structure condition, less access to urban services and safe nutrition, and extra density. These conditions are especially more apparent in undeveloped countries. In these countries, more than 50 or 75 percent of the population live in informal settlements. In Iran also, the problem of informal settlement appears clearly from decade 1340 afferwards, when the rate of urbanization was on its apex, by which cities confronted serious problem which has been always increasing.
In Iran, the state has endeavored to organize informal settlement. These efforts are necessary due to what constitution emphasizes in clauses 3 and 31 about the right of Iranian citizens to have suitable shelter and appropriate house. This research tries to evaluate state policies in organizing informal settlement in Bandar-e-Abbas by applying Factor Analysis and Likert methods. This research uses quantitative and then qualitative analysis methods. Results indicate that the state was not much successful in organizing and empowering informal settlement indexes in Bandar-e-Abbas. Finally some conclusions and suggestions are presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • informal settlement
  • State
  • Organization
  • Factor analysis
  • Policy evaluation
  • Bandar-e-Abbas
- احمدی‌پور، زهرا.(1374). «حاشیه‌نشینی در بخش مرکزی کرج»، مجله رشد آموزش جغرافیا، ش 38.
- اسکندری نوده، محمد.(1388)، «بررسی بنیان‌های نظری اسکان غیررسمی در ایران با تأکید بر مدیریت شهری»، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، پژوهشکده توسعه، گروه مدیریت شهری.
- افتخاری‌راد، زهرا.(1382). «چهره‌نمایی بافت‌های اسکان غیررسمی و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن»، مجموعه مقالات حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی، جلد اول، تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
- افروغ، عماد.(1380). «چشم‌اندازی نظری به تحلیل طبقاتی و توسعه»، تهران: مؤسسه فرهنگ و دانش.
- امیریان، سهراب.(1385). «تحلیل نقش دولت در گسترش و تمرکز شهرنشینی درایران»، رساله دکتری به راهنمایی دکتر محمد تقی رهنمایی، دانشگاه‌تهران، دانشکده جغرافیا، گروه آموزشی جغرافیای‌انسانی.
- ببی، ارل.(1386). «روش‌های تحقیق در علوم‌اجتماعی»، ترجمه رضا فاضل، سمت.
برداشت‌های میدانی نگارندگان.(1388).
- پیران، پرویز.(1366ت). «شهرنشینی شتابان و ناهمگون، آلونک‌نشینی در تهران»، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ش 5.
- پیران، پرویز.(1374‌ب). «آلونک‌نشینی در ایران: دیدگاه‌های نظری با نگاهی به شرایط ایران(بخش سوم)»، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 96-95.
-حاتمی‌نژاد، حسین.(1382). «اسکان غیررسمی در کلانشهر مشهد: شهر غیررسمی ساختمان»، مجموعه مقالات حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
- حسین‌زاده دلیر، کریم.(1370). «حاشیه­نشینی در جستجوی معنی و مفهوم»، مجموعه مقالات هفتمین کنگره جغرافیایی ایران، جلداول، چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.(1382). «مجموعه مقالات دوجلدی حاشیه­نشینی و اسکان غیر رسمی».
- دلاور، علی.(1382). «روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی»، چاپ سیزدهم، انتشارات ویرایش.
- روستایی، شهریور.(1377). «سازمان فضایی نظام سکونتگاهی و نقش آن در تعادل ناحیه‌ای»، رساله‌ی دکتری رشته‌ی جغرافیای شهری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- رهنمایی، محمد‌تقی.(1383). «دولت و شهرنشینی: گفتگو با محمد‌تقی رهنمایی»، فصلنامه آبادی، سال چهاردهم، ش42.
- زاهد زاهدانی، سید سعید.(1369). «حاشیه نشینی»، دانشگاه شیراز.
- زنجانی، حبیب‌اله.(1371). «جمعیت و شهرنشینی در ایران»، ج اول، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
- سازمان برنامه و بودجه.(1369). « فرهنگ جغرافیایی شهرستان بندرعباس».
- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.(1383). «قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور».
- سرمد، زهره و همکاران.(1379). «روش تحقیق در علوم رفتاری»، چاپ سوم، انتشارات آگاه.
- سیف‌الدینی، فرانک.(1383)، «چارچوب برنامه‌ریزی روش‌گرا- ارتقای سکونتگاه‌های غیررسمی شهری» پژوهش‌های جغرافیایی ، شماره 49.
- صرافی، مظفر.(1381). «به سوی نظریه‌ای برای ساماندهی اسکان غیر رسمی- از حاشیه نشینی تا متن نشینی»، فصلنامه هفت شهر، ش8 .
- ضیایی، محمود.(1379). «تبیین نقش و جایگاه دولت در توسعه شهر و شهرنشینی در ایران»، رساله‌ی دکتری رشته‌ی جغرافیای شهری به راهنمایی دکتر محمد تقی رهنمایی، تهران: دانشگاه تهران.
- طاهری، ابوالقاسم.(1378). «حکومت‌های محلی و عدم‌تمرکز»، تهران: نشر قومس.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، «اصل سوم و سی و یکم».
- مرکز آمار ایران.(1385). «سالنامه‌ی آماری شهر بندرعباس»، دفتر آمار و اطلاعات.
- مرکز آمار ایران.(1385). »آمار اولیه‌ی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 استان هرمزگان».
- مطوف، شریف.(1378). «نقش مشارکت مردم در برنامه‌ریزی توسعه کشور»، فصلنامه پژوهش، تهران: پژوهشکده علوم‌انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، پیش شماره سوم.
- معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی استانداری هرمزگان.(1387). «بررسی کالبدی حاشیه‌نشینی در شهر بندرعباس»، با همکاری دانشگاه هرمزگان.
- مهندسین مشاور سبزاندیش پایش.(1384). «سند توانمند‌سازی مسکن غیر رسمی شهر بندرعباس»، وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت مادر تخصصی بهسازی و نوسازی شهری ایران.
- میره، محمد.(1384). «بررسی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر قم: مورد شیخ‌آباد»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر حسین حاتمی‌نژاد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
- وزارت مسکن و شهرسازی.(1382). «سند توانمند‌سازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیر‌رسمی»، سازمان عمران و بهسازی شهری، دبیرخانه‌ی ستاد ملی توانمند‌سازی سکونتگاه‌های غیر‌رسمی.
Eckstein, S.(1990).Urbanisation revisited: inner-city slum of hope and squatter settlement of despair,-
 World Development.
Eyre, A.(1997).Self-help housing in Jamaica, In R.B. Potter and D. Conway (eds) Self-Help Housing, -
the Poor and the State in the Caribbean, Knoxville: University of Tennessee Press.
-Ferrara, Eliana. (2002). Provision of urban services in an informal settlement: A case study of Kampung Penas, Nairobi, WWW.Elsevier.com
- Goeble, Allison.(1999).Sustainable urban development? Low-cost housing challenges in south Africa, WWW.Elsevier.com
- Lewis, O.(1966).The culture of poverty”. Scientific American.
- Lloyd, P.(1979).Slums of Hope? Shanty Towns of the Third World, Harmondsworth: Penguin.
- Mangin, W.(1967).Latin American Squatter settlements: a problem and a solution, Latin American Research Review 2.
-Turner, J.F.C.(1972).Housing as a verb, In J.F.C. Turner and R. Fichter (eds) Freedom to Build: Dweller Control of the Housing Process, London: Collier-Macmillan.
-Turner, J.F.C.(1982).Issues in self-help and self-managed housing, In P.M. Ward (ed.) Self-Help Housing: A Critique, London: Mansell.
- UNCHS.(Habitat).(1996).An Urbanising World: Global Report on Human Settlements 1996, Oxford: Oxford University Press.
-UN-HABITAT.(2005).Financing Urban Shelter, Earthscan.
-Ward.P.M.(1976). Self-Help Housing: A Critique, London: Mansell.
 Evaluation of Government Policies on Organizing of Informal Settlement in BADARABBAS City by use of Factor Analysis and Likert Methods