استخراج، پردازش، تولید و نمایش داده های جغرافیایی
حسین عساکره؛ فاطمه متولی میدانشاه؛ لیلا احدی
چکیده
در سالهای اخیر فعالیتهای انسانی، افزایش غلظت گازهای گلخانهای در جو، گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در مقیاس جهانی و محلی را بههمراه داشته است. از اینرو شبیهسازی رفتار و تغییرات محتمل هریک از متغیرهای جوّی - اقیلمی در آینده و بررسی پاسخهای احتمالی دستگاه اقلیم به آن تغییرات، بسیار حائز اهمیت است. در پژوهش حاضر بهمنظور ریزگردانی ...
بیشتر
در سالهای اخیر فعالیتهای انسانی، افزایش غلظت گازهای گلخانهای در جو، گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در مقیاس جهانی و محلی را بههمراه داشته است. از اینرو شبیهسازی رفتار و تغییرات محتمل هریک از متغیرهای جوّی - اقیلمی در آینده و بررسی پاسخهای احتمالی دستگاه اقلیم به آن تغییرات، بسیار حائز اهمیت است. در پژوهش حاضر بهمنظور ریزگردانی آماری، برازش و آزمون صحت مدل شبکه عصبی مصنوعی، دادههای روزانۀ دمای بیشینۀ ایستگاه همدید یزد و متغیرهای جوّی مدل HadCM3 در دوره آماری 2005 - 1961 مورد استفاده قرار گرفت. پس از انتخاب معماری و ساختار مناسب شبکه عصبی، از مقادیر شبیهسازی شده مدل HadCM3 تحت واداشتهای تابشی RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5 در دو دوره آماری 2050 - 2006 و 2095 - 2051 استفاده شد. نتایج حاکی از این بود که در هر دو دورۀ یاد شده افزایش دمای بیشینۀ ایستگاه همدید یزد در فصول زمستان (0.4 تا 6.9 درجه سلسیوس )، بهار (1.1 تا 5.7 درجه سلسیوس) و تابستان (1.1 تا 5.7 درجه سلسیوس) مورد انتظار است. در فصل پاییز فقط در ماههای نوامبر و دسامبر و تحت سناریوهای RCP4.5 و RCP8.5 افزایش دما در دوره دوم مورد انتظار است و در ماه اکتبر دمای بیشینه کاسته (0.6 تا 4.1 درجه سلسیوس ) میشود.
استخراج، پردازش، تولید و نمایش داده های جغرافیایی
حسین عساکره؛ سمیه طاهری علم؛ نصرت فرهادی
چکیده
دگرگونی های اقلیم با جلوههای متنوع و در بازههای زمانی مختلف (نوسان های کوتاهمدت و تغییرات بلندمدت) رخ میدهد. نتیجه این دگرگونیها در عرصههای زیستی و غیرزیستی قابل ردیابی است. یکی از جلوهگاههای تغییر(پذیری) اقلیمی، تغییر(پذیری) در پدیدههای زیستی، بهویژه پوشش گیاهی است. پوشش گیاهی انعکاسی از شرایط محیطی - اقلیمی ...
بیشتر
دگرگونی های اقلیم با جلوههای متنوع و در بازههای زمانی مختلف (نوسان های کوتاهمدت و تغییرات بلندمدت) رخ میدهد. نتیجه این دگرگونیها در عرصههای زیستی و غیرزیستی قابل ردیابی است. یکی از جلوهگاههای تغییر(پذیری) اقلیمی، تغییر(پذیری) در پدیدههای زیستی، بهویژه پوشش گیاهی است. پوشش گیاهی انعکاسی از شرایط محیطی - اقلیمی (نظیر بارش، دما و رطوبت هوا و خاک، تابش و باد ) است. کاهش و یا افزایش در یکی از این شرایط تغییراتی همزمان یا با تأخیر را در کنشهای زیستی (نظیر تبخیر و تعرق و فتوسنتز) به وجود می آورد. اگرچه عناصر اقلیمی بر تراکم و پراکنش پوشش گیاهی نقش حیاتی دارند، امّا پیچیدگی سازوکار ویژگیهای مختلف عناصر اقلیمی (نظیر میزان، نوع، شدت، فصل، تداوم و...)، فرایندهای پسخوراند و نیز زمان واکنش پوشش گیاهی به تغییرات اقلیمی، برآورد رابطۀ تغییرات اقلیمی و پوشش گیاهی را بسیار دشوار میسازد. در پژوهش حاضر با استفاده از داده های مربوط به نمایه پوشش گیاهی (NDVI)، تغییرات پوشش گیاهی در ایران بررسی شد. بهمنظور دستیابی به اهداف پژوهش از داده های مربوط به NDVI طی دورۀ آماری 2001 تا 2016 از سایت GIOVANNI استفاده شد. این دادهها حاصل اندازهگیریهای ماهواره ترا سنجنده مودیس است. با ارزیابی اولیه نقشه ها نمایۀ NDVI، مشخص شد که محدوده های شمال و شمال غرب و غرب کشور بهدلیل نزدیکی به منابع رطوبتی و قرار گرفتن در مسیر ورودی سامانه های باران زا و بالا بودن میزان بارش و نیز نوع خاک مناسب، از پوشش گیاهی مناسبی نسبت به دیگر مناطق کشور برخوردار هستند. بررسی و مقایسه دو نیمدوره 8 ساله نمایه NDVI نشان داد که نمایه پوشش گیاهی در نیمدوره اول نسبت به نیمدوره دوم کمتر بوده است. این امر را احتمالاً میتوان به واکنش توأم با تأخیر جوامع حیاتی در پاسخ به تحولات اقلیمی و افزایش سطح زیر کشت، در نتیجۀ استفادۀ بی رویه از آب های زیرزمینی نسبت داد.
حسین عساکره؛ محمد دارند؛ سید ابوالفضل مسعودیان؛ سوما زندکریمی
چکیده
وردایست لایه انتقال بین وردسپهر و پوشنسپهر است. در این پژوهش برای شناخت وردایست بر روی جو ایران از دادههای دما و ارتفاع ژئوپتانسیل مربوط به پایگاه ECMWF در بازهی زمانی 1979 تا 2018 با تفکیک افقی 0/25 درجه در ترازهای مختلف جو و بر پایه افت آهنگ دما (LRT) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که در ماههای فصل زمستان تغییرات تراز فشار وردایست ...
بیشتر
وردایست لایه انتقال بین وردسپهر و پوشنسپهر است. در این پژوهش برای شناخت وردایست بر روی جو ایران از دادههای دما و ارتفاع ژئوپتانسیل مربوط به پایگاه ECMWF در بازهی زمانی 1979 تا 2018 با تفکیک افقی 0/25 درجه در ترازهای مختلف جو و بر پایه افت آهنگ دما (LRT) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که در ماههای فصل زمستان تغییرات تراز فشار وردایست بر روی ایران از عرض جغرافیایی تبعیت میکند و با افزایش عرض جغرافیایی ارتفاع وردایست کاهش مییابد، اما در ماههای فصل تابستان ویژگیهای تراز فشار وردایست متفاوت با ماههای فصل زمستان است. در این ماهها تغییرات ترازهای فشار وردایست از عرض جغرافیایی تبعیت نمیکنند؛ بر روی ارتفاعات زاگرس و کرمان ارتفاع وردایست در پایینترین حد خود قرار دارد، در حالی که بالاترین ارتفاع وردایست در این ماهها در عرضهای جغرافیایی بالاتری نسبت به دیگر ماهها واقع میشود. بررسی دمای تراز پایین و بالای وردایست نیز نشان داد که دمای تراز پایین وردایست در تمام ماههای فصول بررسی شده پایینتر از دمای تراز بالای آن است و دمای دو تراز با تغییرات ارتفاع وردایست در ماههای مختلف دچار تغییر شده است. بررسی تفاضل دمایی دو تراز اطراف وردایست نشان داد که تفاضل دمایی دو تراز اطراف وردایست در فصل تابستان در مقایسه با فصل زمستان قابل توجهتر است. این در حالی بود که در فصل زمستان تفاضل دمایی در اکثر مناطق از عرض جغرافیایی تبعیت میکند و با افزایش عرض جغرافیایی تفاضل دمایی کاهش مییابد.
حسین عساکره؛ حسن شادمان
چکیده
روزهای گرم از حالتهای فرین دمایی و یکی از پدیدههای مهم اقلیمی به شمار میآید. تغییرات بلندمدت (روند) این پدیده از پیامدها و نیز شواهد تغییرات دمایی – اقلیمی است. همچنین این روزها میتوانند زیستبومها و زندگی انسانی را متأثر سازند.از این رو شناخت رفتار روزهای گرم میتواند راهگشای بسیاری از مباحث باشد.در این پژوهش تلاش ...
بیشتر
روزهای گرم از حالتهای فرین دمایی و یکی از پدیدههای مهم اقلیمی به شمار میآید. تغییرات بلندمدت (روند) این پدیده از پیامدها و نیز شواهد تغییرات دمایی – اقلیمی است. همچنین این روزها میتوانند زیستبومها و زندگی انسانی را متأثر سازند.از این رو شناخت رفتار روزهای گرم میتواند راهگشای بسیاری از مباحث باشد.در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از دادههای شبکهای میانگین دمای بیشینه کشور از سال1340 تا 1386 و بهکارگیری روشهای آماری، روند بلندمدت شمار روزهای گرم ایران بررسی شود. بدین منظور نمایۀ روز گرم بر اساس صدک نود برای هر یاخته از شبکۀ مورد بررسی و در هر روز سال برآورد گردید. به این ترتیب برای هر یاخته در هر روز یک آستانهی رخداد گرما به دست آمد. سپس روزهایی که دمای آنها برابر یا بیش تر از این آستانه بود، روز گرم محسوب شدند. میانگین شمار روزهای گرم در کشور 39 روز است. ماههای فصل سرد و نیز فروردین دارای بیشترین فراوانی میانگین روزهای گرم هستند. فراوانی روزهای گرم روندی افزایشی دارد. شمارِ روزهای گرمِ حدودِ نیمی از گستره کشور روند مثبت داشته است. همچنین میانگین دمای روزهای گرم نیز بررسی شده است. در بیش از نیمی از گسترۀ کشور روندِ میانگینِ دمایِ روزهای گرم، مثبت و در حدود یک سوم از کشور، این روند منفی بوده است. رویدادهای دمایی روزهای گرم ایران دارای یک چرخه 4-3 ساله میباشد. برای واکاوی روند در دادهها از رگرسیون خطی با روش کمترین مربعات خطا استفاده شد. برای برسی وجود نوسانهای معنیدار در دادهها نیز روش تحلیل طیفی به کار گرفته شد.
حسین عساکره
دوره 11، شماره 41 ، اردیبهشت 1381، ، صفحه 21-23
چکیده
مدل سازی عبارت از ارائه وضعیتی پیچیده به صورتی ساده و فرضی با تأکید بر جنبه ها و ویژگی هایی و حذف برخی دیگر به منظور بازآفرینی و پیشبینی وضعیت گذشته و آینده است. اولین مدل ها برروی هواسپهر انجام گرفت. سپس با بهره گیری دانسته های علوم دیگر مدلسازی اقلیم انجام شد. مدل های اقلیمی در چهارگروه مدل های موازنه انرژی (EBM) ، مدل های تابشی ...
بیشتر
مدل سازی عبارت از ارائه وضعیتی پیچیده به صورتی ساده و فرضی با تأکید بر جنبه ها و ویژگی هایی و حذف برخی دیگر به منظور بازآفرینی و پیشبینی وضعیت گذشته و آینده است. اولین مدل ها برروی هواسپهر انجام گرفت. سپس با بهره گیری دانسته های علوم دیگر مدلسازی اقلیم انجام شد. مدل های اقلیمی در چهارگروه مدل های موازنه انرژی (EBM) ، مدل های تابشی – همرفتی (RCM) مدل های آماری – دینامیک (SDM) و مدل های گردش عمومی جو (CCM) قرار می گیرند. مدل های گردش عمومی جو شاخص های سه بعدی اقلیم را در شبکه هایی مشخص نموده، فرآیندهای دینامیک و ترمودینامیک را در هر شبکه و از شبکه ای به شبکه دیگر و براساس معادلات اساسی حرکت و در دوره های زمانی و مکانی متفاوت و در سطح مختلف جوی محاسبه می کنند. نهایتاً محتوا و بنیاد این مدلها براساس دینامیک ها – فیزیک و سطوح مؤثر بر دینامیک و فیزیک اقلیم استوار است.
حسین عساکره
دوره 9، شماره 36 ، بهمن 1379، ، صفحه 41-48
چکیده
واکنش عرصه های زیستی نسبت به اقلیم، باعث شده که اقلیم شناسان شواهد زیستی را یکی از مناسب ترین الگوهای مطالعه نحولات اقلیمی گذشته بدانند. شواهد زیستی، شامل شواهد گیاهی، جانوری وانسانی است. شواهد گیاهی خود مشتمل بر بقایای گیاهان و حلقه های رشد سالانه درختان می باشد. شواهد جانوری نیز در عرصه های آبی و خشکی، و همچنین در ...
بیشتر
واکنش عرصه های زیستی نسبت به اقلیم، باعث شده که اقلیم شناسان شواهد زیستی را یکی از مناسب ترین الگوهای مطالعه نحولات اقلیمی گذشته بدانند. شواهد زیستی، شامل شواهد گیاهی، جانوری وانسانی است. شواهد گیاهی خود مشتمل بر بقایای گیاهان و حلقه های رشد سالانه درختان می باشد. شواهد جانوری نیز در عرصه های آبی و خشکی، و همچنین در مناطق خشک یا مرطوب قابل مطالعه و ارزیابی هستند. مساکن انسانهای اولیه، غارها، آثار زمین های کشاورزی به جامانده از تمدن های باستان، نوع دام ها و معیشت انسانهای نخستین در هر مکان گویای شرایط اقلیمی آن محل در هر دوره است. ردیابی، بازسازی و بازآفرینی اقلیم دیرینه براساس شواهد مزبور در قاره های آفریقا (صحرا)، اروپا، ایالات متحده و آسیا نتایج قابل قبولی از تحولات اقلیمی گذشته را نشان می دهند. یافته های حاصل از مطالعه شرایط زیستی گذشته به وسیله روشهای دیگر تأیید شده اند. بنابراین روشهای زیستی در مطالعه تحولات گذشته یکی از مفیدترین روشهای مطالعه تحولات اقلیمی می باشند. باید یادآوری نمود که روشهای زیستی مطالعه قالیم دیرینه از نتایج تحقیقات دانشمندان علوم دیگر، نیز بهره گرفته، درکنار روشهای دیگر مطالعه تصویر مطلوب تری از شرایط اقلیمی گذشته ارائه می دهد.
حسین عساکره
دوره 9، شماره 34 ، مرداد 1379، ، صفحه 44-46
چکیده
یکی از وقایع هولوسن در زمانهای نزدیک به ماه، وقوع یخبندانی است که کلیه مناطق زمین را متأثر نمود. وقوع این یخبندان که به (عصر یخبندان کوچک) مشهور است، در نقاط مختلف، در گستره زمانی متفاوتی ایجاد شده است. ولی همه نظرات عصری را معرفی می کنند که زمان آن بین اواسط قرن شانزدهم تا اواسط قرن نوزدهم را در بر می گیرد. اولین نظریه درباره علت ...
بیشتر
یکی از وقایع هولوسن در زمانهای نزدیک به ماه، وقوع یخبندانی است که کلیه مناطق زمین را متأثر نمود. وقوع این یخبندان که به (عصر یخبندان کوچک) مشهور است، در نقاط مختلف، در گستره زمانی متفاوتی ایجاد شده است. ولی همه نظرات عصری را معرفی می کنند که زمان آن بین اواسط قرن شانزدهم تا اواسط قرن نوزدهم را در بر می گیرد. اولین نظریه درباره علت وقوع این یخبندان به وسیله Eddy به فعالیت لکه های خورشیدی نسبت داده شد. ولی بعداً Robock ثابت کرد که این عصر در اثر فعالیت آتشفشان ها و پخش غبارها و خاکستر آتشفشانی در جو بوجود آمده است.
فاطمه ترکارانی؛ حسین عساکره
دوره 8، شماره 30 ، مرداد 1378، ، صفحه 14-17
چکیده
کاربرد شماره منحنی "CN" در محاسبه مقدار ضریب نگهداشت است. این شاخص ها برای تخمین زمان تأخیر و زمان تمرکز حوضه و همچنین ارتفاع رواناب به روش SCS ضروری است. از آنجا که روشهای معمول و سنتی برای انجام مطالعات مقدماتی، وقت گیر و هزینه بر میباشد. بهترین روشهای پیشنهادی در این رابطه، روشهای استدلالی است. یکی از روشهای استدلالی ...
بیشتر
کاربرد شماره منحنی "CN" در محاسبه مقدار ضریب نگهداشت است. این شاخص ها برای تخمین زمان تأخیر و زمان تمرکز حوضه و همچنین ارتفاع رواناب به روش SCS ضروری است. از آنجا که روشهای معمول و سنتی برای انجام مطالعات مقدماتی، وقت گیر و هزینه بر میباشد. بهترین روشهای پیشنهادی در این رابطه، روشهای استدلالی است. یکی از روشهای استدلالی برای محاسبه ضریب نگهداشت و شماره منحنی استفاده از ضریب رواناب حوضه است. این روش در حوضه نوژیان یکی از سرشاخه های رودخانه دز در جنوب شرقی خرم آباد لرستان بکار گرفته شد. ضریب رواناب در این حوضه 59/0 درصد، ضریب نگهداشت 41 درصد و میزان متوسط CN حدود 61/19 محاسبه شد. عدم رابطه مستقیم بین بارش حوضه و رواناب همان ماه بکارگیری شاخص مزبور برای دوره های زمانی کوتاه مدت را غیرممکن می سازد. بنابراین شاخص مزبور تنها در حوضه های می تواند بطور ماهیانه حساب شود که بارش ها حتی الامکان مایع بوده و بارش های ماهیانه رواناب همان ماه را توجیه کند.
حسین عساکره
دوره 7، شماره 28 ، بهمن 1377، ، صفحه 12-15
چکیده
اگرچه بهترین روش مطالعه محیط بهره گیری از شواهد موجود در خود محیط است اما استفاده از اسناد تاریخی و همچنین بکارگیری نظریات متفاوت و ترکیب و تلفیق این نظریات، می تواند نتایج سودمندی در مورد محیط های گذشته در اختیار ما قرار دهد.
با بکارگیری روش فوق، سن تقریبی دلتای شادگان مشخص گردید و معلوم شد که همزمان با دوره های یخچالی ...
بیشتر
اگرچه بهترین روش مطالعه محیط بهره گیری از شواهد موجود در خود محیط است اما استفاده از اسناد تاریخی و همچنین بکارگیری نظریات متفاوت و ترکیب و تلفیق این نظریات، می تواند نتایج سودمندی در مورد محیط های گذشته در اختیار ما قرار دهد.
با بکارگیری روش فوق، سن تقریبی دلتای شادگان مشخص گردید و معلوم شد که همزمان با دوره های یخچالی در پلیستوسن رسوب گذاری و تکوین دلتای شادگان آغاز گردید. این دلتا تا چهار هزار سال پیش وجود نداشت و پیدایش این دلتا مربوط به بعد از چهارهزار سال پیش می باشد.
حسین عساکره؛ سعید موحدی
دوره 6، شماره 23 ، آبان 1376، ، صفحه 6-10
چکیده
دمای مؤثر عبارت است از دمای هوای آرام و اشباع شده ای که بتواند بدون وجود تشعشع، همان تأثیری را داشته باشد که هوای مورد نظر دارد. این مقیاس، تأثیر دما و رطوبت را در هم ادغام می نماید. دمای مؤثر اصلاح شده، علاوه بر دو عنصر دما و رطوبت، تأثیر تشعشع و خنک کنندگی باد را نیز در برمی گیرد. بنابراین دقیق ترین شاخصی است که تاکنون برای ...
بیشتر
دمای مؤثر عبارت است از دمای هوای آرام و اشباع شده ای که بتواند بدون وجود تشعشع، همان تأثیری را داشته باشد که هوای مورد نظر دارد. این مقیاس، تأثیر دما و رطوبت را در هم ادغام می نماید. دمای مؤثر اصلاح شده، علاوه بر دو عنصر دما و رطوبت، تأثیر تشعشع و خنک کنندگی باد را نیز در برمی گیرد. بنابراین دقیق ترین شاخصی است که تاکنون برای بررسی شرایط هوا از نظر اسایش انسان پیشنهاد شده است.
از نظر آسایش حرارتی انسان، دمای مؤثر 22 تا 27 درجه و جریان هوای 15/0 متر تا 5/1 متر بر ثانیه به عنوان حدود منطقه آسایش در مناطق گرمسیر پیشنهاد شده است. برای به دست آوردن آسایش حرارتی در آبادان و دزفول، مسائل زیر مطرح می شود:
1- نیاز به سرمایش مکانیکی و ایجاد سایه
2- نیاز به کاهش سرعت باد
3- نیاز به حرارت مکانیکی در ساعت های اولیه روز (طی زمستان).
لازم به توضیح است که حداکثر دمای مؤثر آبادان در صورت عدم وجود باد، طی ماه های آوریل تا ژوئن و ماه های اوت و اکتبر حادث می شود و در دزفول با یک ماه تأخیر از می تا ژوئن ادامه داشته و سپس دو ماه سپتامبر و اکتبر نیز دارای حداکثر دمای مژثر می باشند.