سیستم اطلاعات جغرافیایی
محمد حسن یزدانی؛ عطا غفاری گیلانده؛ فرحناز ویس مرادی
چکیده
هشتاد درصد از شهرهای جهان در مناطقی قرار دارند که حداقل سالی یکبار براثر مخاطرات طبیعی آسیبدیده اند. هنگامی که یک مخاطره طبیعی رخ میدهد کسانی که خانههای خود را در اثر این مخاطره از دست می دهند، در حالی که خانههایشان بازسازی میشود، به جایی برای زندگی و نیاز به یافتن مکانهای جایگزین دارند. هدف این تحقیق مکانیابی بهینه ...
بیشتر
هشتاد درصد از شهرهای جهان در مناطقی قرار دارند که حداقل سالی یکبار براثر مخاطرات طبیعی آسیبدیده اند. هنگامی که یک مخاطره طبیعی رخ میدهد کسانی که خانههای خود را در اثر این مخاطره از دست می دهند، در حالی که خانههایشان بازسازی میشود، به جایی برای زندگی و نیاز به یافتن مکانهای جایگزین دارند. هدف این تحقیق مکانیابی بهینه ی اسکان موقت در شهر کرمانشاه، با روش توصیفی و متکی بر پیمایش های میدانی با استفاده از مدل جمع وزنی weighted sum و نرم افزار تحلیلی_ترسیمی ArcGIS بهصورت ترکیبی بوده است. در این راستا، در مرحله جمع آوری اطلاعات و داده های اولیه، از مطالعات کتابخانه ای و توزیع پرسشنامه بین خبرگان مرتبط با موضوع مورد مطالعه استفاده شد. با توجه به 9 معیار مهم و مؤثر شیب، دسترسی به راه، فاصله از مراکز نظامی و انتظامی، دسترسی به مراکز آتشنشانی، دسترسی به منابع آب و برق، فاصله از مناطق سیل خیز، تراکم جمعیتی و فاصله از تأسیسات خطرزا است که مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از معیارهای پژوهش گویای این امر بود که از ترکیب شاخصهای 9 گانه در شهر کرمانشاه 1 درصد از محدوده شهر در پهنه مطلوبیت خیلی کم، 11 درصد در پهنه مطلوبیت کم، 37 درصد در پهنه مطلوبیت متوسط، 38 درصد در پهنه مطلوبیت زیاد و 13 درصد در پهنه مطلوبیت خیلی زیاد واقعشده است.
قاسم صفری اله خیلی؛ محمدرضا ملک
چکیده
زمین لرزه یکی از پر تکرار ترین سوانح طبیعی در دنیا بوده که سالیانه منجر به خسارات مالی و جانی فراوانی می شود. یکی از مهمترین موارد مرتبط با کاهش بحران ناشی از زمین لرزه چه در مرحله برنامه ریزی و چه بعد از رخداد آن در مرحله امداد، یافت مکان های مناسب برای اسکان موقت مردم می باشد. مکان یابی بویژه در شرایط بحران همواره با ...
بیشتر
زمین لرزه یکی از پر تکرار ترین سوانح طبیعی در دنیا بوده که سالیانه منجر به خسارات مالی و جانی فراوانی می شود. یکی از مهمترین موارد مرتبط با کاهش بحران ناشی از زمین لرزه چه در مرحله برنامه ریزی و چه بعد از رخداد آن در مرحله امداد، یافت مکان های مناسب برای اسکان موقت مردم می باشد. مکان یابی بویژه در شرایط بحران همواره با عناصر عدم قطعیت و نایقینی همراه است. از اینرو روش های قطعی و کلاسیک بدون دخالت عناصر نایقینی بطور معمول به نتایج قابل قبولی منتج نمی شوند. با وجود آنکه استفاده از روش های مبتنی بر منطق و نظریه مجموعه های فازی یک روش مناسب و متداول برای مدل سازی های نایقینی بوده، اما این مدل دارای کاستی هایی نیز هست. یکی از کاستی های آن تعیین تابع عضویت قطعی برای هر پارامتر مورد استفاده است. از طرف دیگر نظریه فازی متداول امکان توصیف متغیرهای زبانی ناشی از شک، دودلی و وجود قراین و شواهد مختلف و مزاحم را ندارد. مهم ترین مشکل برای استفاده از این روش زمانی نمود پیدا می کند که با کمبود داده مرتبط مواجه باشیم. ما در مقاله حاضر از نظریه فازی شهودی برای رفع مشکلات یاد شده بهره جسته ایم. روش و مدل پیشنهادی در منطقه دو تهران پیاده سازی شد. با توجه به نتایج اخذ شده می توان نتیجه گرفت روش پیشنهادی بویژه در شرایط عدم وجود داده مناسب، کافی و مرتبط و همچنین وجود متغیرهای مشکوک عملکرد بهتری نسبت به روش های متداول دارد.
نعمت حسین زاده؛ علیرضا استعلاجی؛ تهمینه دانیالی
چکیده
شهرها اغلب محل تراکم بسیار زیاد جمعیت و پدیده های انسان ساخت هستند. به همین دلیل در صورت نبود آمادگی برای مقابله بابحران،احتمال بروز خسارات جانی و مالی بالا است. در این بین مباحث شهرسازی و ارتباط آن با مدیریت بحران از موضوعات مهم و قابل تأمل مبحث خطرپذیری بافت های فرسوده شهری می باشد. این امر همواره دغدغه هایی را در میان ...
بیشتر
شهرها اغلب محل تراکم بسیار زیاد جمعیت و پدیده های انسان ساخت هستند. به همین دلیل در صورت نبود آمادگی برای مقابله بابحران،احتمال بروز خسارات جانی و مالی بالا است. در این بین مباحث شهرسازی و ارتباط آن با مدیریت بحران از موضوعات مهم و قابل تأمل مبحث خطرپذیری بافت های فرسوده شهری می باشد. این امر همواره دغدغه هایی را در میان برنامه ریزان، مدیران شهری، دولت ها و ملت ها و دست اندر کاران مدیریت بحران شهری ایجاد نموده است. در این میان، برنامه ریزی کاربری زمین به جهت مهم بودن از دیدگاه توسعه پایدار، پیکربندی مطلوب، و مدیریت بحران آن از اهمیت و ضرورت زیادی برخوردار است. هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی مدلی مکان محور برای ارزیابی مکانی- فضایی کاربری اراضی شهری با رویکرد مدیریت بحران در منطقه 19 شهرداری تهران می باشد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی و پیمایشی می باشد. برای رسیدن به این هدف دو فاکتور کمی و کیفی به طور جداگانه ارزیابی و تحلیل شده است. در تحلیل شاخص کمی به مقایسه سرانه کاربری در وضع موجود منطقه با سرانه استاندارد کشور و در شاخص کیفی سه معیار سازگاری، ظرفیت و مطلوبیت در محیط GIS مورد ارزیابی قرار گرفت. نتیجه پژوهش نشان می دهد کاربری های موجود در قسمت غرب و جنوب غربی این منطقه از منظر مدیریت بحران استانداردهای لازم را ندارد. همچنین اغلب کاربری های ناسازگار و نسبتا ناسازگار در نزدیکی گسل شهر ری و کهریزک واقع شده لذا توجه به پیش بینی، برنامه ریزی و مدیریت بحران را برای مسئولین این منطقه دو چندان کرده است.
یاسر ابراهیمیان قاجاری
چکیده
برنامهریزی اسکان موقت زلزله باهدف کاهش آسیب های ثانویه زمین لرزه همواره یکی ازدغدغههای اصلی برنامه ریزان و مدیران شهری بوده است. در گذشته برنامه ریزی اسکان موقت صرفاً با توجه به اصولی مانند خالی بودن زمین یا بدون مالک بودن آن صورت میگرفته، اما امروزه این کار با استفاده از فناوری های ...
بیشتر
برنامهریزی اسکان موقت زلزله باهدف کاهش آسیب های ثانویه زمین لرزه همواره یکی ازدغدغههای اصلی برنامه ریزان و مدیران شهری بوده است. در گذشته برنامه ریزی اسکان موقت صرفاً با توجه به اصولی مانند خالی بودن زمین یا بدون مالک بودن آن صورت میگرفته، اما امروزه این کار با استفاده از فناوری های نوین مانند GIS و با در نظر گرفتن معیارهای متعدد مکانی و توصیفی انجام میشود. با توجه به اینکه تاب آوری شهری از مهمترین شاخه های مدیریت بحران شهری میباشد، لذا ارزیابی خطرپذیری و برنامه ریزی برای کاهش آن ازجمله مکانیابی اسکان موقت (به عنوان یکی از اصول تاب آوری شهری) بسیار ضروری است. با بررسیهای صورت گرفته شهر بابل وضعیت مناسبی از نظر اسکان موقت زلزله زدگان ندارد که آن هم، به دلیل عدم توجه به لحاظ نمودن این مراکز مهم در برنامه ریزی شهری میباشد. در تحقیق حاضر، نظرات کارشناسان خبره با تخصصهای مهندسی سازه، زلزله، شهرسازی، مدیریت بحران، پدافندغیرعامل، ترافیک و حمل و نقل مورد استفاده قرار گرفته و معیارهای مؤثر در مکانیابی مراکز اسکان موقت استخراج و وزن دهی شدند. سپس با استفاده از توابع تحلیلی GIS، نقشههای معیار تولید و با ترکیب آنها بهترین مناطق برای اسکان موقت (پس از زلزله احتمالی) در شهر بابل مشخص شد. با تحلیل نتایج مشخص شد که تنها 7 درصد از محدوده شهر بابل برای اسکان موقت مناسب است. این مناطق با توجه به سایر استانداردهای اسکان موقت مورد بررسی قرار گرفتند که در نهایت شش محل و در مجموع 107 هکتار (کمتر از 4درصد) برای اسکان موقت مناسب تشخیص داده شد. اگرچه این 107 هکتار در حال حاضر میتواند پاسخگوی نیاز شهر بابل با توجه به جمعیت کنونی آن باشد، اما اگر نرخ رشد جمعیت شهر بابل و از طرفی افزایش ساخت و ساز و در نتیجه آن کاهش فضای مناسب برای اسکان موقت در نظر گرفته شود، قطعاً در آیندهای نزدیک شهر بابل با کمبود فضای مناسب جهت اختصاص به اسکان موقت زلزله زدگان مواجه خواهد بود.
امیر محمودزاده؛ ایران غازی؛ مریم عسکری
چکیده
زلزله به عنوان مخربترین حادثه طبیعی، عامل تلفات بشری و خسارات اقتصادی قابل توجه در کشور تلقی می شود که این مسأله در بافتهای فرسوده شهری به مراتب شدیدتر است. چراکه بافت های فرسوده، ساختاری متمایزو منحصربه فرد دارند. مساحت محدوده بافت فرسوده شهر ایلام، 374 هکتار است که 19% سطح کل محدوده را که شامل محلات قدیمی و بافت مرکزی شهر میباشد، ...
بیشتر
زلزله به عنوان مخربترین حادثه طبیعی، عامل تلفات بشری و خسارات اقتصادی قابل توجه در کشور تلقی می شود که این مسأله در بافتهای فرسوده شهری به مراتب شدیدتر است. چراکه بافت های فرسوده، ساختاری متمایزو منحصربه فرد دارند. مساحت محدوده بافت فرسوده شهر ایلام، 374 هکتار است که 19% سطح کل محدوده را که شامل محلات قدیمی و بافت مرکزی شهر میباشد، در بر گرفته است. روش تحقیق انتخاب شده برای این پژوهش روش توصیفی تحلیلی و میدانی است. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی مدیریت بحران زلزله در بافت فرسوده شهر ایلام استکه شاخصهایی همچون نوع مصالح، قدمت ساختمانها، تعداد طبقات، نوع کاربری، سطح اشغال، کیفیت ابنیه، تراکم جمعیت، عرض معابر و مساحت بررسیشدهاند.نتایج حاصله نشان میدهدکه مصالح ساختمانی بیشترین وزن را به خود اختصاص داده و بقیه عوامل تابعی از وضعیت مصالح بکار رفته در سازه بوده است.نقشه خروجی آسیبپذیری نشان داد که از کل مساحت محدوده به استثنای معابر، 9/8 درصد دارای آسیبپذیری خیلی زیاد،59 درصد دارای آسیبپذیری زیاد، 23 درصد دارای آسیبپذیری متوسط، 6/3 درصد دارای آسیبپذیری کم و 5/5 درصد آسیبپذیری بسیار کم بوده است و در مجموع 9/67 درصد محدوده بافت فرسوده بر اساس شاخصهای موجود آسیبپذیرمیباشند. پیشنهادات حاصل از پژوهش در سه حوزه آسیب پذیری زیاد آسیب پذیری متوسط و آسیب پذیری کم ارائه شده است.
محسن احد نژاد روشتی؛ شهریور روستایی؛ محمدجواد کاملی فر
چکیده
شبکه معابر شهری از مهمترین شریانهای حیاتی شهرها محسوب میشوند که مخصوصاً بعد از بحران، در عملیات امداد و نجات، تخلیهی مجروحان و آسیب دیدگان تأثیر بسزایی دارند. بنابراین ارزیابی آسیبپذیری شبکه معابر شهری و برنامهریزی برای کاهش این آسیبها امری ضروری مینماید. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی با هدف ارزیابی شبکه معابر شهری ...
بیشتر
شبکه معابر شهری از مهمترین شریانهای حیاتی شهرها محسوب میشوند که مخصوصاً بعد از بحران، در عملیات امداد و نجات، تخلیهی مجروحان و آسیب دیدگان تأثیر بسزایی دارند. بنابراین ارزیابی آسیبپذیری شبکه معابر شهری و برنامهریزی برای کاهش این آسیبها امری ضروری مینماید. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی با هدف ارزیابی شبکه معابر شهری در برابر زلزله با رویکرد مدیریت بحران در منطقه 1 تبریز انجام گرفته است. برای ارزیابی آسیبپذیری شبکه معابر منطقه1 تبریز، 3معیار درجه محصوریت، تراکم و ویژگیهای ساختمانی انتخاب شدند که معیار تراکم شامل زیر معیار تراکم جمعیتی و تراکم ساختمانی و معیار ویژگیهای ساختمانی شامل پنج زیر معیار قدمت بنا،کیفیت بنا، نوع کاربری، سطح اشغال و نوع مصالح میباشد که هریک از این زیر معیارها، خود نیز دارای چندین زیرمعیار هستند که با روش دلفی ارزشگذاری شدند. در نهایت پس از ارزیابی آسیبپذیری معابر در هر زیر معیار، با روش ارزیابی چندمعیاره (MCE) در قالب نرم افزار IDRISI، معیارها همپوشانی شدند. نتایج نهایی حاکی از این است که، آسیبپذیری شبکه معابر محدودهی مورد مطالعه (جز در محلات نوساز)، بیشتر از حد متوسط، و عمدتاً زیاد و خیلی زیاد است. آسیبپذیری شبکه معابر در محلات اسکان غیررسمی بیشتر به چشم میخورد که در برنامهریزیها باید در اولویت قرار بگیرند.
سیده فاطمه حسینی؛ محمد سلیمانی؛ فرهاد عزیزپور؛ زهرا پربار
دوره 23، شماره 89 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 46-53
چکیده
زلزله، سالانه خسارتهای زیادی در کشورهای مختلف به بار میآورد و گروههای انسانی را از جنبههای مختلف مادی و معنوی در معرض آسیب قرار میدهد. ایران از نظر میانگین سالانه بیشترین تعداد مطلق جمعیت در معرض خطر زلزله، در جایگاه هفتم آسیا و سیزدهم جهان قرار دارد. در میان نواحی سکونتگاهی کشور، شهرستان قیروکارزین در طول تاریخ، همواره با ...
بیشتر
زلزله، سالانه خسارتهای زیادی در کشورهای مختلف به بار میآورد و گروههای انسانی را از جنبههای مختلف مادی و معنوی در معرض آسیب قرار میدهد. ایران از نظر میانگین سالانه بیشترین تعداد مطلق جمعیت در معرض خطر زلزله، در جایگاه هفتم آسیا و سیزدهم جهان قرار دارد. در میان نواحی سکونتگاهی کشور، شهرستان قیروکارزین در طول تاریخ، همواره با زلزلههای ویرانگری رو به رو بوده است. این شرایط، زمینه ساز وقوع قویترین زمین لرزهها در قیروکارزین شده که تلفات و خسارات بسیار زیادی را بر عرصههای شهری و روستایی وارد کرده است. در این ارتباط سیستم اطلاعات مکانی میتواند نقش بسزایی در زمینه تعیین مناطق در معرض مخاطره، نحوه توزیع و کیفیت ساختارهای فیزیکی در معرض خطر و تحلیل مشخصات اقتصادی، اجتماعی و جمعیت مواجه با خطر ایفا نمایند. هدف از این مطالعه، شناسایی پهنههای امن و ناامن و مکانیابی مناسب برای ایجاد پایگاههای مدیریت بحران در شهرستان قیروکارزین میباشد. برای رسیدن به این هدف، اطلاعات مربوط به معیارهای مختلف، مطالعه و به سه دسته متغیرهای طبیعی، متغیرهای کالبدی و متغیرهای نهادی - مدیریتی تقسیمبندی شدند. سپس لایههای اطلاعاتی مربوط به معیارهای مختلف به سامانه GIS وارد و بعد از آماده سازی با استفاده از معادلهی خطی فازی استاندارد سازی شده، سپس تلفیق نقشهها با استفاده از جمع فازی صورت گرفت. در نهایت پهنههای مناسب و نامناسب از جهت خطر پذیری و ایجاد پایگاههای مدیریت بحران مشخص و بر پایه یافتههای این تحقیق، سه روستا با توجه به قابلیت آنها برای ایجاد پایگاههای مدیریت بحران در سه سطح متفاوت تعیین شدند تا دهیاریها را در فرایند مدیریت بحران در شهرستان قیروکارزین یاری نمایند و از توانایی سیستم اطلاعات جغرافیایی در جهت پیشبرد اهداف پایگاههای مدیریت بحران بهره گرفته شود.
علی جوزی خمسلویی؛ هدی جواهران
دوره 22، شماره 87 ، آبان 1392، ، صفحه 87-92
چکیده
ماهیت و جوهرهی شهر با مسائل مختلفی از قبیل موضوعات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، فیزیکی، قضایی و محیطی پیوند خورده است. بنابراین معنی و مفهوم «امنیت شهری» مسألهای ترکیبی و پیچیده است. زیرا که شهر از واحدهای ملی و جهانی بسیاری تأثیر میپذیرد. لذا امروزه یکی از مباحث بسیار مهم در تأمین امنیت کلانشهرها؛ طراحی فضای قابل دفاع شهر میباشد. ...
بیشتر
ماهیت و جوهرهی شهر با مسائل مختلفی از قبیل موضوعات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، فیزیکی، قضایی و محیطی پیوند خورده است. بنابراین معنی و مفهوم «امنیت شهری» مسألهای ترکیبی و پیچیده است. زیرا که شهر از واحدهای ملی و جهانی بسیاری تأثیر میپذیرد. لذا امروزه یکی از مباحث بسیار مهم در تأمین امنیت کلانشهرها؛ طراحی فضای قابل دفاع شهر میباشد. این فضاها میتواند شامل طراحی فضاهای مسکونی ایمن، یکپارچهسازی فضای عمومی با دیگر کاربریها (مراکز تجاری، ادارات دولتی و سایر ارگانهای مهم)، کنترل تراکم جمعیت در مناطق مهم شهر در زمانهای مختلف و بهینهسازی سیستمهای حملونقل و مدیریت بحران باشد. با دستیابی به اطلاعات جامع و دادههای کلی میتوان نقشهی بحران شهر را تهیه کرد و با اجرای راهکارهای بهینه، ایمنی و امنیت شهری را ارتقا بخشید. الگوی تغییرات فضایی در شهرها و همچنین چارچوب کلی کاربری اراضی شهری مهمترین موضوعاتی هستند که در بحث ایمنی و امنیت شهری؛ اهمیت برنامهریزی پدافند غیرعامل را در شهرها بیان میکنند. برنامهریزی فضایی شهرها یکی از مهمترین اهرمهایی است که آسیبپذیری مناطق مختلف شهری را در مقابل بحرانهای طبیعی و انسانی در موقعیتهای مکانی و زمانی مختلف نشان میدهد. مسألهی ایمنی و امنیت شهری به الگوهای بسیار پیچیدهای از علل تراکمی و اثرات چندگانه بستگی دارد. زیرا علل ناامنی در شهرها از مبانی بسیار مختلفی ناشی میشود. پیچیدگی الگوها حاکی از این است که تفاسیر ساده و تشریح علل خاص این مسائل برای بهینهسازی ایمنی و امنیت شهری ارزش محدودی دارد. این مقاله با هدف ارزیابی نقش پدافند غیرعامل در تأمین و بهینهسازی امنیت کلانشهرها و ارایهی راهبردهای بنیادین در جهت کاهش بحرانهای ثانویه (بعد از وقوع بحرانهای اولیه از قبیل سیل، زلزله، آتشسوزی و آشوبهای شهری) تدوین شده است. به نظر میرسد رویکرد پدافند غیرعامل دیدگاه راهبردی جدیدی در پایهریزی امنیت کلانشهرها در جهت ساخت شهری سالم و ایمن میباشد.
علی محمدپور؛ خدر فرجی راد
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 5-26
چکیده
کلانشهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی- اداری و مرکز فعالیتهای مهم اقتصادی کشور از منظر ایمنی و حفاظت شهری ساختاری ناسالم دارد و می توان گفت که بحث ایمنی در تقسیمات شهری آن تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که سوانح طبیعی متعدد از جمله زلزله این کلانشهر را تهدید می نماید. بنابراین شناخت و پرداختن به چارچوب و الگوی ...
بیشتر
کلانشهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی- اداری و مرکز فعالیتهای مهم اقتصادی کشور از منظر ایمنی و حفاظت شهری ساختاری ناسالم دارد و می توان گفت که بحث ایمنی در تقسیمات شهری آن تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که سوانح طبیعی متعدد از جمله زلزله این کلانشهر را تهدید می نماید. بنابراین شناخت و پرداختن به چارچوب و الگوی مشخص تقسیمات فضایی شهر جهت مدیریت کارآمد در هنگام بحران در کلانشهر تهران امری ضروری است؛ در این راستا این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال اساسی است که چارچوب مناسب منطقه بندی شهر تهران با رویکرد مدیریت بحران چیست؟
برای پاسخ به سؤالات فوق از روش تلفیقی GIS و AHP و روش کیفی استفاده گردید. نتایج مشخص کرد که بخشهای زیاد اما پراکندهای از کلانشهر تهران در زمره مناطق با آسیبپذیری بالا قرار میگیرند به طوری که 75/16446 هکتار (23/40 درصد از کل پهنههای محاسباتی) از سطح شهر را مناطق با آسیبپذیری بالا در بر میگیرد. علاوه بر آن نتایج مشخص ساخت که آسیبپذیری 25/10004 هکتار معادل 47/24 درصد از کل پهنه شهر تهران در سطح متوسطی قرار دارد. همچنین این نتیجه اساسی به دست آمد که تقسیمات اداری کنونی شهر تهران با وظایف و فعالیتهایی که برای کمیتههای تخصصی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تعریف شدهاند، همخوانی ندارد. این امر بازنگری در تقسیمات اداری شهر تهران در ارتباط با مدیریت بحران این کلانشهر را ضروری ساخته است.
مسعود تقوایی؛ فهیمه سلیمانی
دوره 20، شماره 79 ، آبان 1390، ، صفحه 66-73
چکیده
سیل عبارت از یک جریان آب شدید استثنایى است که امکان دارد از بستر طبیعى رودخانه لبریز شده و اراضى اطراف بستر را اشغال نماید. سیل مى تواند نتیجه ریزش باران هاى شدید، ذوب سریع برف و یخ و یا تخریب سدها باشد. علت وجود این فرایند هرچه باشد وقتى که وارد مناطق شهرى گردد موجب ایجاد خسارات و گاهى تلفات زیادى مى گردد، زیرا که شهر در جریان رشد و توسعه ...
بیشتر
سیل عبارت از یک جریان آب شدید استثنایى است که امکان دارد از بستر طبیعى رودخانه لبریز شده و اراضى اطراف بستر را اشغال نماید. سیل مى تواند نتیجه ریزش باران هاى شدید، ذوب سریع برف و یخ و یا تخریب سدها باشد. علت وجود این فرایند هرچه باشد وقتى که وارد مناطق شهرى گردد موجب ایجاد خسارات و گاهى تلفات زیادى مى گردد، زیرا که شهر در جریان رشد و توسعه خود فضاهاى هیدرولوژیکى طبیعى(مسیلها و بسترهاى رودخانه) را مورد تجاوز قرار مى دهد. طى چند دهه گذشته شیوه هاى جدیدى براى مقابله با سیلاب ابداع شده است و این روشها بیشتر ماهیتى پیش گیرانه دارند و نه درمانى. با تعبیه و اجراى طرح هاى مشخصى براى کاربرى اراضى شهرى، وضع مقررات و قوانین و همچنین آموزش مردم مى توان خسارات ناشى از سیل را کاهش داد و به حداقل رسانید و در عین حال از صرف هزینه هاى سنگین و گزاف براى احداث تأسیسات مهار سیل ها که بسیار سرمایه برند اجتناب کرد. در این راستا تحقیق حاضر با مطالعه اسنادى به شناسایى تأثیر عوامل طبیعى (بارش) و ایجاد بحران هاى ناشى از آن در برنامه ریزى هاى شهرى مى پردازد که نتیجه آن توجه به مدیریت بحران در برنامه ریزى هاى شهرى است تا ضمن جلوگیرى از ایجاد سیل و کاهش زیانهاى بارش استفاده مطلوب از آب باران را در ابعاد گوناگون گسترش دهیم.
مسعود تقوایی؛ حمید رضا حکیمی
دوره 19، شماره 75 ، آبان 1389، ، صفحه 42-49
چکیده
بحران هاى شهرى پس از حوادث غیرمترقبه بالاخص زلزله از مسائل مبتلابه جوامع شهرى بوده و با تمرکز جمعیت در نقاط شهرى و انباشت فعالیت و سکونت در آنها، هر روز از اهمیت بیشترى برخوردار مى گردد. امروزه «برنامه ریزى پیش از بحران» یکى از سه حوزه فعالیتى است که در دستور کار 21 در خصوص توسعه برنامه ریزى و مدیریت اسکان بشر در نواحى ...
بیشتر
بحران هاى شهرى پس از حوادث غیرمترقبه بالاخص زلزله از مسائل مبتلابه جوامع شهرى بوده و با تمرکز جمعیت در نقاط شهرى و انباشت فعالیت و سکونت در آنها، هر روز از اهمیت بیشترى برخوردار مى گردد. امروزه «برنامه ریزى پیش از بحران» یکى از سه حوزه فعالیتى است که در دستور کار 21 در خصوص توسعه برنامه ریزى و مدیریت اسکان بشر در نواحى مستعد فاجعه (بحران) مدنظر قرار گرفته است. (طراوتى، حمید و سیدامیر ایافت، 1377 ص 81)این امر مهم مى طلبد تا برنامه ریزى مدیریت بحران با جدیت بیشترى جایگاه خود را در برنامه ریزى توسعه اى شهرهاى کشورمان بالاخص کلانشهرها باز شناسد و در این میان نقش و جایگاه فضاهاى سبز و باز در برنامه ریزى مدیریت بحران غیرقابل انکار است. لذا در این مقاله سعى گردیده تا با اتکاء به آمار و اطلاعات کتابخانه اى و اسنادى، برداشت ها و بازدیدهاى میدانى و بکارگیرى تحلیل هاى کمى به ارزیابى فضاهاى سبز و باز شهربروجن و ارزیابى توانمندى شهر در مواجهه با بحران (بالاخص زلزله) بپردازیم. نتایج بدست آمده از مطالعات به وضوح بیانگر وضعیت بالنسبه مطلوبى از نظر فضاهاى سبز و باز در این شهر مى باشد. اما براى رسیدن به وضعیت مطلوب بایستى اقداماتى در خصوص توسعه و باز توزیع نرمال فضاهاى سبز و تجهیز آنها به امکانات مناسب در این شهر صورت پذیرد. تقویت هر چه بیشتر فضاهاى سبز تنها در پرتوى نقش این شهر به عنوان مرکز پشتیبان نیمه جنوبى استان در برنامه ریزى مدیریت بحران قابل توجیه مى باشد.
حسنعلی فرجی سبکبار؛ مرتضی زراعتی
دوره 17، شماره 66 ، مرداد 1387، ، صفحه 24-31
چکیده
بدون شک سیلاب بعنوان یک بلاى طبیعى شناخته شده است ولى در عمل سیلاب هم از نظر تلفات جانى و هم از نظر خسارات مالى یکى از مهیب ترین بلایاى طبیعى در جهان محسوب مى شود. از سال 1988 تا 1997 حدود 390000نفر در اثر بلایاى طبیعى در جهان کشته شدند که 58درصد مربوط به سیلاب، 26 درصد در اثر زلزله، 16درصد در اثر طوفان و بلایاى دیگر بوده است. خسارات کل در این ...
بیشتر
بدون شک سیلاب بعنوان یک بلاى طبیعى شناخته شده است ولى در عمل سیلاب هم از نظر تلفات جانى و هم از نظر خسارات مالى یکى از مهیب ترین بلایاى طبیعى در جهان محسوب مى شود. از سال 1988 تا 1997 حدود 390000نفر در اثر بلایاى طبیعى در جهان کشته شدند که 58درصد مربوط به سیلاب، 26 درصد در اثر زلزله، 16درصد در اثر طوفان و بلایاى دیگر بوده است. خسارات کل در این 10 سال حدود 700 میلیارد دلار بوده است که به ترتیب 33، 29، 28 درصد مربوط به سیلاب، طوفان و زلزله بوده است. در این رابطه نکته نگران کننده، روند افزایشى تلفات و خسارات سیلاب در جهان در دهه هاى اخیر بوده است. پدیده سیلاب در ایران به عنوان زیانبارترین بلایاى طبیعى بوده و خسارات ناشى از آن بالغ بر 70% کل خسارات بلایاى طبیعى مى گردد. افزایش جمعیت و دارایى ها در سیلاب دشتها، تغییرات هیدروسیستمها و اثرات مخرب فعالیتهاى انسانى از دلایل عمده این روند افزایش بوده است. امروزه با گسترش فناورى اطلاعات تأکید زیادى بر استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایى (GIS) در جهت مد لسازى و برآورد خطرات و خسارات ناشى از سیل گردیده است. سرعت و دقت زیاد، فراگیرى و چندوجهى بودن این سیستمها، سهولت اعمال تغییرات و هزینه کم این سامانه باعث استفاده بیش از پیش آن در مدیریت بحران سیل گردیده است. در این مقاله سعى شده است که از تکنیک GIS در مدیریت بحران ریسک سیلاب منطقه کاشان استفاده شود.
مسعود تقوایی؛ مرتضی فاضلی
دوره 16، شماره 64 ، بهمن 1386، ، صفحه 57-60
چکیده
رشد شتابان شهرنشینى و رشد کلان شهرها در کشورهاى در حال توسعه، حرکت اقتصاد امروز و فردا به سمت خصوصیات و خصلت هاى شهرى، تحمیل شرایط زیست محیطى و جغرافیایى به جوامع و سمت گیرى جهان به سوى نظامى یکپارچه، سبب شده است که ضرورت دانشى چند وجهى به نام مدیریت شهرى بیش از پیش احساس شود. رعد و برق و صاعقه دو پدیده بسیار جالب هستند که از دیرباز ...
بیشتر
رشد شتابان شهرنشینى و رشد کلان شهرها در کشورهاى در حال توسعه، حرکت اقتصاد امروز و فردا به سمت خصوصیات و خصلت هاى شهرى، تحمیل شرایط زیست محیطى و جغرافیایى به جوامع و سمت گیرى جهان به سوى نظامى یکپارچه، سبب شده است که ضرورت دانشى چند وجهى به نام مدیریت شهرى بیش از پیش احساس شود. رعد و برق و صاعقه دو پدیده بسیار جالب هستند که از دیرباز بشر در مقابل آنان بى دفاع و محکوم به شکست بوده است و مدت زیادى نیست که توانسته با تکیه بر علم هدایت الکتریکى جان و سازه هاى دست ساخته خویش را از هجوم غیر قابل پیش بینى صاعقه محفوظ بدارد. در این تحقیق که از روش کتابخانه اى استفاده شده است، اطلاعات از منابع و کتب مختلف با استفاده از روش فیش بردارى جمع آورى و طبقه بندى شده است. یافته هاى این تحقیق نشان مى دهد که، ابعاد وسیع خسارات و تلفات ناشى از صاعقه، نیاز به پژوهش هاى کاربردى گسترده اى در زمینه بهینه کردن و ایمن سازى شهرها دارد. در این راستا، در طرح هاى توسعه شهرى، کاهش آسیب پذیرى شهروندان و جامعه در معرض پدیده صاعقه ضرورت دارد. بنابراین، براى توسعه پایدار، شهرها باید در جهت پایدارى خود تلاش کنند. با همین دیدگاه است که باید شهرها و شهروندان را با شیوه هاى ارتقاى آمادگى از جمله مانورهاى مقابله با بحران در مقابل بلایاى طبیعى (صاعقه) آموزش داد، تا بتوانند به حیات و رشدشان ادامه دهند.
غلامرضا لطیفی
دوره 15، شماره 59 ، آبان 1385، ، صفحه 22-26
چکیده
گسترش شهر و شهرنشینى و افزایش تدریجى تعداد شهرهاى بزرگ در جهان به خصوص در کشورهاى درحال توسعه و از جمله ایران، از یک طرف و رشد شهرها، تمرکز و تجمع جمعیت و افزایش بارگذاری هاى محیطى و اقتصادى بر بستر آنها از طرف دیگر، ضمن توجه بیشتر به شهرها، منجر به پذیرش نقش ها و عملکردهاى متعدد شده است. یکى از موضوع هایى که بیشتر شهرهاى بزرگ ...
بیشتر
گسترش شهر و شهرنشینى و افزایش تدریجى تعداد شهرهاى بزرگ در جهان به خصوص در کشورهاى درحال توسعه و از جمله ایران، از یک طرف و رشد شهرها، تمرکز و تجمع جمعیت و افزایش بارگذاری هاى محیطى و اقتصادى بر بستر آنها از طرف دیگر، ضمن توجه بیشتر به شهرها، منجر به پذیرش نقش ها و عملکردهاى متعدد شده است. یکى از موضوع هایى که بیشتر شهرهاى بزرگ جهان با آن دست به گریبان هستند، موضوع حوادث طبیعى است .با توجه به ماهیت غیرمترقبه بودن غالب حوادث طبیعى و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیم ها و اجراى عملیات، مبانى نظرى و بنیادى، دانشى را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است. این دانش به مجموعه فعالیت هایى اتلاق مى شود که قبل، بعد و هنگام وقوع بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیرى انجام گیرد. این موضوع ارتباط خاصى با مباحث برنامه ریزى شهرى و مدیریت شهرى و جغرافیا دارد. با بکارگیرى اصول و ضوابط شهرسازى و تبیین مفاهیم موجود در این دانش مانند فرم، بافت و ساختارشهر، کاربرى اراضى شهرى، شبکه هاى ارتباطى و زیرساخت هاى شهرى و غیره مى توانیم تاحد زیادى اثرات و تبعات ناشى از حوادث طبیعى را کاهش دهیم. گستره جغرافیایى ایران از نظر احتمال وقوع این حوادث به ویژه زلزله، از آسیب پذیرترین بخشهاى کره زمین است که هر ساله وقوع این حوادث موجب خسارتهاى جانى و مالى فراوان مى شود و گستره هاى شهرى نیز همواره تجربه تلخى از بروز این گونه بلایا داشته اند و به نظرمى رسد انجام برنامه ریزى خاص جهت مصون سازى هرچه بیشتر فضاهاى شهرى ضرورت دارد. شهرها به دلیل تمرکز جمعیت و سرمایه گذاری هاى اقتصادى به شدت آسیب مى بینند و این فضاها از آغاز تشکیل خود، فرم و ساختار خاصى جهت رشد انتخاب نموده و درگذر زمان نیز گسترش یافته اند. دانش شهرسازى با تکیه بر داده هاى جغرافیایى(Geographical Data) مى تواند با تبیین اصول و مفاهیم خود و با استفاده از این داده ها، اثرات این گونه بلایا را تا حد زیادى تقلیل دهد و مدیریت شرایط بحرانى، مى توانند با استفاده از این داده ها، اصول مدیریتى لازم جهت کاهش آسیب پذیرى شهرها در برابر این حوادث را به اجرا درآورند.
مهرداد حسینی
دوره 13، شماره 51 ، آبان 1383، ، صفحه 15-17
چکیده
تغییرات اقلیمى در ایران و جهان از دیدگاه اغلب دانشمندان ناشى از پدید آمدن وضعیت گلخانه اى است که تأثیرات و آثار زیانبارى را بر کره زمین از لحاظ دیدگاه هاى مختلف خواهد گذاشت. دخالت انسان در تغییر آب وهوا در گزارش هاى مختلف جهان و آخرین اظهارنظرکمیته بین المللى، تغییر اقلیم تردید ناپذیر اعلام شده ولى تردیدهاى علمى ...
بیشتر
تغییرات اقلیمى در ایران و جهان از دیدگاه اغلب دانشمندان ناشى از پدید آمدن وضعیت گلخانه اى است که تأثیرات و آثار زیانبارى را بر کره زمین از لحاظ دیدگاه هاى مختلف خواهد گذاشت. دخالت انسان در تغییر آب وهوا در گزارش هاى مختلف جهان و آخرین اظهارنظرکمیته بین المللى، تغییر اقلیم تردید ناپذیر اعلام شده ولى تردیدهاى علمى در تغییر اقلیم ،گزارش (CHANGEINTERGOVERNMENTALPANELONCLIMATE) نیز وجود دارد. چنانچه بریسون (BRYSON 1977) بیان نموده جهش از یک الگو به الگوى دیگر، ممکن است اقلیم بعضى از نواحى عرض متوسط را ناگهان تغییر دهد و شدیدا الگوى خشکسالى یا سیلابى را بوجود آورد. پدیده افزایش دما دربعضى از ایستگاه هاى هواشناسى ایران نشانگر گرایش به سمت اقلیم خشک بوده و شاید درکشور ایران نیز دوران تغییرات اقلیمى شروع گشته است . در کشور در تحقیقاتى که به عمل آمده داراى چند سال خشکسالى و چند سال پربارش است. مشکلات زیست محیطى اعم از گرم شدن زمین، بروز خشکسالی هاى پیاپى، گسترش کویرها و روند فزاینده بیابان زائى، افزایش روزافزون مناطق ممنوعه براى استحصال آب و وقوع سیلاب هاى مخرب باعث شرایط ناپایدارى اکولوژیکى در کشور گردیده و آسیب پذیرى منابع طبیعى کشور را افزایش داده است.