فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»

مکانیابی بهینه ایستگاه های آتش نشانی در شبکه های ترافیکی درون شهری جهت امدادرسانی در زمان وقوع زلزله (مطالعه موردی: شهردهدشت استان کهگیلویه و بویراحمد)

سیدنعمت الله رشیدی فرد؛ آرمان قیسوندی؛ محمد محیط؛ سید صمد دانشی

دوره 23، 90-1 ، تیر 1393، ، صفحه 48-53

چکیده

درمناطق شهری،اثرات زیانبارمعمول دراثروقوع سوانح طبیعی؛شامل تلفیقی ازویرانی‌های کالبدی واخلال عملکردعناصرشهری است. ویرانی سازه‌ها و ساختمان‌های مسکونی،شبکه راه‌ها و دسترسی‌ها مثل پل‌ها و جاده‌های ارتباطی و تأسیسات اساسی؛مثل، مخازن آب، نیروگاه‌ها، خطوط ارتباطی تلفن، برق، لوله‌کشی آب، گازو ... ازآنجمله هستند که دراین بین ... بیشتر درمناطق شهری،اثرات زیانبارمعمول دراثروقوع سوانح طبیعی؛شامل تلفیقی ازویرانی‌های کالبدی واخلال عملکردعناصرشهری است. ویرانی سازه‌ها و ساختمان‌های مسکونی،شبکه راه‌ها و دسترسی‌ها مثل پل‌ها و جاده‌های ارتباطی و تأسیسات اساسی؛مثل، مخازن آب، نیروگاه‌ها، خطوط ارتباطی تلفن، برق، لوله‌کشی آب، گازو ... ازآنجمله هستند که دراین بین شبکه حمل ونقل، مهمترین عنصر برای امدادرسانی و مدیریت بحران بعد ازوقوع زلزله می‌باشد. شبکه حمل و نقل در امدادرسانی ونجات جان انسان‌ها پس از وقوع زازله دارای نقشی حیاتی است. عملکرد بهینه شبکه حمل و نقل می‌تواند باعث کاهش اثرات مستقیم وغیرمسقیم بحران گردد. از این‌ رو می‌توان به ارزش زمان امداد رسانی و کاهش زمان تأخیر برای کمک به مصدومین درشبکه پی برد. ازاهداف این تحقیق می‌ توان به بهینه‌سازی تخصیص ترافیک و یافتن بهترین مکان برای ایستگاه‌های آتش‌نشانی درشهر دهدشت با توجه به زلزله خیزی آن اشاره کرد. این پژوهش با استفاده ازGIS به تجزیه و تحلیل شبکه حمل ونقل شهری می‌‌پردازد و باتوجه به موقعیت ایستگاه‌های فعلی و درنظر گرفتن کمبودها و مشکلات و نقاط قوت و ضعف نقشه مکان‌های بهینه ایستگاه‌های آتش‌نشانی شهردهدشت برای کاهش ا ثرات در زمان وقوع تهیه شده است.

بررسی جغرافیایی پیرامون مکان یابی محل دفن پسماندهای شهری (مطالعه موردی: شهر فاروج)

محمد معتمدی؛ آرزو قلی نژاد میرعباسی؛ مجتبی ثابت کوشکی نیان؛ حجت حاتمی نژاد

دوره 23، 90-1 ، تیر 1393، ، صفحه 106-112

چکیده

انتخاب محل دفن پسماند‌ها یکی از مراحل مهم در مدیریت پسماندهای جامد شهری می‌باشد و با توجه به اثرات مخرب زیست محیطی، اقتصادی واکولوژیکی پسماندها، انتخاب محل دفن باید با دقت و طی یک فرایند علمی صورت گیرد. لذا برای انتخاب یک مکان مناسب دفع پسماند‌ها با منظور نمودن معیار‌های زیست محیطی، از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) می‌توان استفاده ... بیشتر انتخاب محل دفن پسماند‌ها یکی از مراحل مهم در مدیریت پسماندهای جامد شهری می‌باشد و با توجه به اثرات مخرب زیست محیطی، اقتصادی واکولوژیکی پسماندها، انتخاب محل دفن باید با دقت و طی یک فرایند علمی صورت گیرد. لذا برای انتخاب یک مکان مناسب دفع پسماند‌ها با منظور نمودن معیار‌های زیست محیطی، از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) می‌توان استفاده نمود. مطالعه پیش رو از نوع توصیفی - تحلیلی است. در انجام این پژوهش از دو روش کتابخانه‌ای و میدانی به طور همزمان برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده گردیده است. هدف از انجام این تحقیق، مکان‌یابی بهینه محل دفن پسماند‌های شهر فاروج می‌باشد. در این تحقیق ابتدا معیارها و عوامل مکان‌یابی محل دفن پسماند‌های شهری براساس منابع معتبر بررسی، و سپس براساس لایه‌های اطلاعاتی و به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی و بر پایه ابزار تحلیل‌گر فضایی، نقشه‌های عوامل موثر در مکان‌یابی محل دفن شهر فاروج تهیه و ارزش‌گذاری شده‌اند. محل دفن از نظر شاخص‌های زمین‌شناسی، فاصله از رودخانه، فاصله از مناطق مسکونی و شبکه دسترسی در پهنه نامناسب قرار دارد. در ادامه این نقشه‌ها با هم تلفیق و ترکیب شده و با تحلیل نهایی نقشه نهایی محل دفن پسماند شهر فاروج متوجه شدیم، در مکان‌یابی محل دفن به اصول و ضوابط مکان‌یابی توجه نشده است و محل فعلی دفن در پهنه‌ی نامناسب قرار دارد.

کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در نقش پذیری نهادهای محلی جهت مدیریت بحران زلزله مناطق روستایی ( شهرستان قیروکارزین )

سیده فاطمه حسینی؛ محمد سلیمانی؛ فرهاد عزیزپور؛ زهرا پربار

دوره 23، شماره 89 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 46-53

چکیده

زلزله، سالانه خسارت‌های زیادی در کشورهای مختلف به بار می‌آورد و گروه‌های انسانی را از جنبه‌های مختلف مادی و معنوی در معرض آسیب قرار می‌دهد. ایران از نظر میانگین سالانه بیشترین تعداد مطلق جمعیت در معرض خطر زلزله، در جایگاه هفتم آسیا و سیزدهم جهان قرار دارد. در میان نواحی سکونتگاهی کشور، شهرستان قیروکارزین در طول تاریخ، همواره با ... بیشتر زلزله، سالانه خسارت‌های زیادی در کشورهای مختلف به بار می‌آورد و گروه‌های انسانی را از جنبه‌های مختلف مادی و معنوی در معرض آسیب قرار می‌دهد. ایران از نظر میانگین سالانه بیشترین تعداد مطلق جمعیت در معرض خطر زلزله، در جایگاه هفتم آسیا و سیزدهم جهان قرار دارد. در میان نواحی سکونتگاهی کشور، شهرستان قیروکارزین در طول تاریخ، همواره با زلزله‌های ویرانگری رو به رو بوده است. این شرایط، زمینه ساز وقوع قوی‌ترین زمین لرزه‌ها در قیروکارزین شده که تلفات و خسارات بسیار زیادی را بر عرصه‌های شهری و روستایی وارد کرده است. در این ارتباط سیستم اطلاعات مکانی می‌تواند نقش بسزایی در زمینه تعیین مناطق در معرض مخاطره، نحوه توزیع و کیفیت ساختارهای فیزیکی در معرض خطر و تحلیل مشخصات اقتصادی، اجتماعی و جمعیت مواجه با خطر ایفا نمایند. هدف از این مطالعه، شناسایی پهنه‌های امن و ناامن و مکانیابی مناسب برای ایجاد پایگاه‌های مدیریت بحران در شهرستان قیروکارزین می‌باشد. برای رسیدن به این هدف، اطلاعات مربوط به معیارهای مختلف، مطالعه و به سه دسته متغیرهای طبیعی، متغیرهای کالبدی و متغیرهای نهادی - مدیریتی تقسیم‌بندی شدند. سپس لایه‌های اطلاعاتی مربوط به معیارهای مختلف به سامانه GIS وارد و بعد از آماده سازی با استفاده از معادله‌ی خطی فازی استاندارد سازی شده، سپس تلفیق نقشه‌ها با استفاده از جمع فازی صورت گرفت. در نهایت پهنه‌های مناسب و نامناسب از جهت خطر پذیری و ایجاد پایگاه‌های مدیریت بحران مشخص و بر پایه یافته‌های این تحقیق، سه روستا با توجه به قابلیت آنها برای ایجاد پایگاه‌های مدیریت بحران در سه سطح متفاوت تعیین شدند تا دهیاری‌ها را در فرایند مدیریت بحران در شهرستان قیروکارزین یاری نمایند و از توانایی سیستم اطلاعات جغرافیایی در جهت پیشبرد اهداف پایگاه‌های مدیریت بحران بهره گرفته شود.

پهنه بندی اقلیمی ناحیه زاگرس

الهام قاسمی فر؛ سمیه ناصرپور

دوره 23، شماره 89 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 54-60

چکیده

ناحیه‌بندی توسط عناصر و عوامل اقلیمی یکی از مهمترین موضوعاتی است که به دلایل گوناگون از جمله اهمیت آن در کشاورزی و معماری یک منطقه مورد توجه می‌باشد. اقلیم هر منطقه نتیجه‌ی عملکرد عناصر و عواملی است که در محیط حاکم هستند. در این مقاله ناحیه‌بندی بر اساس میانگین ماهانه دما و بارش در 16ایستگاه سینوپتیک منطقه زاگرس که دارای کامل‌ترین ... بیشتر ناحیه‌بندی توسط عناصر و عوامل اقلیمی یکی از مهمترین موضوعاتی است که به دلایل گوناگون از جمله اهمیت آن در کشاورزی و معماری یک منطقه مورد توجه می‌باشد. اقلیم هر منطقه نتیجه‌ی عملکرد عناصر و عواملی است که در محیط حاکم هستند. در این مقاله ناحیه‌بندی بر اساس میانگین ماهانه دما و بارش در 16ایستگاه سینوپتیک منطقه زاگرس که دارای کامل‌ترین آمار از بدو تأسیس تا سال2005 بودند با استفاده از 4 روش تحلیل مؤلفه اصلی، نمره Z فصلی دما و بارش، انحراف معیار دمای ماهانه، فصلی و ضرایب اقلیمی (ضریب خشکی دومارتن) و (کلیموگرام پگی) انجام شد. نتایج نمره Z با استفاده از آزمون تحلیل واریانس تست شد. در 3روش ابتدایی، پهنه‌بندی با استفاده از روش وارد صورت گرفت. یافته‌ها 3 مؤلفه اصلی که 84/91درصد از واریانس متغیرها را توجیه می‌کرد شناسایی کرد و 5 ناحیه بدست آمد. نمره Z فصول در بهار و پاییز 5 و در تابستان و زمستان4 ناحیه بارشی و برای دما در تابستان4 ناحیه و در دیگر فصول 3 ناحیه را نشان داد. آزمون تحلیل واریانس این بخش فرض محقق (عدم برابری بین نواحی)را تأیید نمود. براساس انحراف معیار داده‌های دما 5 ناحیه اصلی بدست آمد. با استفاده از ضریب خشکی دومارتن و کلیموگرام پگی به ترتیب 4و3 ناحیه تأیید شد. در انتها نقشه‌های نواحی بارشی و دمایی زاگرس با روش Inverse Distans Weighted در محیط نرم افزار جی ای اس تهیه شد.

مکانیابی ایستگاه ‌های آتش ‌نشانی با استفاده از تلفیق منطقFuzzy و AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: ناحیه 1 منطقه 10 تهران)

مرضیه خان احمدی؛ مهدی عربی؛ علیرضا وفایی نژاد؛ هانی رضائیان

دوره 23، شماره 89 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 88-98

چکیده

ایجاد امکانات جدید شهری، نیازمند مطالعه دقیق در زمینه نحوه استقرار صحیح آنها در مناطق مختلف یک شهر است. جهت تخصیص درست امکانات شهری، اولین نکته اساسی، انتخاب مکان بهینه با توجه به شرایط متفاوت و گاهاً متضاد است. این مسأله زمانی اهمیت مییابد که فاکتورهای بسیار مهمی مانند نجات جان انسان ‌ها مدنظر قرار داده شوند. لذا انتخاب بهینه مراکز ... بیشتر ایجاد امکانات جدید شهری، نیازمند مطالعه دقیق در زمینه نحوه استقرار صحیح آنها در مناطق مختلف یک شهر است. جهت تخصیص درست امکانات شهری، اولین نکته اساسی، انتخاب مکان بهینه با توجه به شرایط متفاوت و گاهاً متضاد است. این مسأله زمانی اهمیت مییابد که فاکتورهای بسیار مهمی مانند نجات جان انسان ‌ها مدنظر قرار داده شوند. لذا انتخاب بهینه مراکز آتش ‌نشانی به دلیل اهمیت جان افرادی که در معرض خطر واقع شده ‌اند، مسأله اساسی تلقی می ‌شود. در این مقاله با در نظر گرفتن عدم قطعیت در رابطه با کفایت اطلاعات و جامعیت استنتاجات، ابزارهایی مثل سیستم اطلاعات مکانی و چگونگی تحت کنترل درآوردن تغییرات عوارض شهری، از مدل فازی در ترکیب با فرآیند سلسله مراتبی استفاده گردیده است. در گام اول این پژوهش، عوامل مؤثر در مکانیابی ایستگاه ‌های آتش ‌نشانی تعیین و نقشه ‌های معیار تهیه و آماده ‌سازی گردید. در طول مطالعات با نظرسنجی که از کارشناسان صورت گرفت مشخص شد که این معیارها در مکانیابی ایستگاه ‌ها تأثیر متفاوتی دارند. لذا بایستی بر اساس تأثیر و اهمیت آنها به معیارها وزنی متفاوت داد. برای وزندهی معیارهای فوق از بین روش ‌های مختلف وزندهی، روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و نرم ‌افزار Export choiceمورد استفاده قرار گرفتند. پس از جمع ‌آوری نظرات کارشناسان و به منظور جلوگیری از ورود برخی نظرات احتمالی غیر کارشناسی، مقادیر سازگاری قضاوت ‌ها، محاسبه گردید و پس از قابل قبول واقع شدن مقادیر CR، از این اوزان جهت بررسی ‌های بعدی استفاده گردید. در گام بعدی به منظور ارزش ‌گذاری لایه ‌ها، از منطق فازی استفاده شد و لایه ‌های آماده شده، توسط توابع عضویت گوناگون که تعداد و نوع آنها بر اساس نظر کارشناسان انتخاب می ‌گردد، فازی شدند. در انتها جهت تلفیق معیارهای فازی شده با توابع عضویت فازی و وزن ‌های به دست آمده با روش AHP، روش ترکیب خطی وزندار (WLC) مورد استفاده قرار گرفت و پهنه ‌های مناسب جهت احداث ایستگاه ‌های آتش ‌نشانی شناسایی و مشخص شدند. صرف تکیه بر نتایج این نقشه، عملاً نمی ‌تواند کارایی لازم را جهت مکانیابی بهینه ایستگاه ‌های آتش ‌نشانی داشته باشد. بنابراین، در گام نهایی پس از ایجاد شبکه شهری، شعاع عملکردی استاندارد ایستگاه ‌های موجود به کمک تحلیل شبکه در محیط GIS تعیین شد. سپس با نظر کارشناسانه، در خارج از شعاع عملکردی این ایستگاه ‌ها و در فاصله مناسبی از آنها، مکان ‌های پیشنهادی که امتیاز بالایی برای استقرار ایستگاه داشتند و کل ناحیه را در زمان استاندارد تحت پوشش قرار می ‌دادند، تعیین شدند. این پژوهش سعی داشته است کارایی به کارگیری تلفیقی منطق ارزش ‌گذاری لایه ‌ها را با مدل AHP در محیط GIS نشان دهد. مدل ترکیبی به کار رفته از توانایی بالایی برخودار است و این قابلیت را دارد که با تغییرات نسبی، برای اهداف مختلف (انتخاب مکان بهینه یک سایت) و در شرایط گوناگون مکانی به کار رود.

استفاده بیش از حد از آب های زیرزمینی و تأثیر آن در نشست زمین های دشت جوین

غلامحسین صالح آبادی

دوره 22، 86-1 ، مرداد 1392، ، صفحه 30-34

چکیده

دشت جوین با وسعتی معادل6980 کیلومتر مربع در غرب استان خراسان رضوی بصورت ناودیس بین دو طاقدیس ارتفاعات جغتای در جنوب و ارتفاعات شاه جهان در شمال واقع شده که زهکش اصلی آن رودخانه کالشور جوین می‌باشد. وجود بیش 1110حلقه چاه عمیق و نیمه‌عمیق در حال بهره‌برداری و عدم برنامه‌ریزی صحیح، در استفاده از منابع آب زیرزمینی موجب شده است که این دشت ... بیشتر دشت جوین با وسعتی معادل6980 کیلومتر مربع در غرب استان خراسان رضوی بصورت ناودیس بین دو طاقدیس ارتفاعات جغتای در جنوب و ارتفاعات شاه جهان در شمال واقع شده که زهکش اصلی آن رودخانه کالشور جوین می‌باشد. وجود بیش 1110حلقه چاه عمیق و نیمه‌عمیق در حال بهره‌برداری و عدم برنامه‌ریزی صحیح، در استفاده از منابع آب زیرزمینی موجب شده است که این دشت به عنوان یکی از مناطق بحرانی استان خراسان رضوی مطرح گردد. تراکم نسبتاً زیاد روستاها و فعالیت غالب کشاورزی و وجود کارخانجات صنعتی مانند قند جوین فروکروم جمکو وتبدیل شدن دو قطب مهم جمعیتی این دشت(نقاب و جغتای) به شهرستان در سال‌های اخیر، قطعاً موجب بهره‌برداری بیش از پیش و افت منابع آب زیرزمینی و به دنبال آن تشدید پدیده فرونشینی خواهد شد که نگرانی‌هایی را برای برنامه‌ریزان ایجاد خواهد کرد. به همین منظور در این تحقیق جهت مطالعه ارتباط فرونشینی با بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، اقدام به تهیه وبررسی نقشه‌های توپوگرافی، زمین‌شناسی، تصاویر ماهواره‌ای، مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی گردید. درمرحله بعد باتهیه اطلاعات و آمارهواشناسی وهیدرولوژی نقشه پیزومتری منابع آب زیرزمینی تهیه و با استفاده از تکنیک GIS نقشه پهنه‌بندی فرونشینی در این دشت تهیه گردید. این نقشه نشان‌دهنده آن است که بیشترین افت مربوط به مناطقی است که روستاها به لحاظ تعداد، از تراکم وجمعیت بیشتری برخوردارند. همچنین صنایع منطقه نیز تأثیر زیادی در این مسئله داشته‌اند. در نهایت باتوجه به نقشه ژئومورفولوژی و پهنه‌بندی افت منابع آب زیرزمینی پیشنهادات لازم جهت تغذیه منابع آب زیرزمینی وجلوگیری از وقوع پدیده فرونشینی ارائه شده است.

کاربرد GIS و RS در برنامه ریزی آمایش سرزمین با تأکید بر زیربخش کشاورزی (مطالعه موردی: استان اصفهان)

علی زنگی آبادی؛ فرحناز ابوالحسنی

دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، ، صفحه 63-73

چکیده

به کارگیری سامانه GIS و RS یکی از جدیدترین روش‌های ارزیابی اراضی و اجرای پروژه‌های آمایش سرزمین است. لذا آشنا نمودن کامل کاربران با قابلیت‌ها و محدودیت‌های ابزار GIS و RS در اجرای برنامه‌های آمایشی و مدیریت اراضی به منظور پرهیز از ارزیابی‌های نادرست ضرورت می‌یابد. این بررسی با هدف ارزیابی مدیریت اراضی کشاورزی با بهره‌گیری از ابزار ... بیشتر

جایگاه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مطالعات طبیعی

آرمان قیسوندی

دوره 22، 85-1 ، خرداد 1392، ، صفحه 98-101

چکیده

لزوم توجه به منابع طبیعی بعنوان پایه و اساس توسعه زیربناهای اقتصادی در جوامع در حال توسعه (نظیر کشور ما) در سالهای اخیر بسیار نمایان شده است. ضرورت توسعه و مدیریت شایسته در تخصیص امکانات و استفاده از پتانسیلها و دانش بومی مناطق جغرافیای طبیعی از اولویتهای امور مدیریتی کشور به شمار میروند. امروزه برنامهریزی بعنوان مؤثرترین ابزار مقابله ... بیشتر لزوم توجه به منابع طبیعی بعنوان پایه و اساس توسعه زیربناهای اقتصادی در جوامع در حال توسعه (نظیر کشور ما) در سالهای اخیر بسیار نمایان شده است. ضرورت توسعه و مدیریت شایسته در تخصیص امکانات و استفاده از پتانسیلها و دانش بومی مناطق جغرافیای طبیعی از اولویتهای امور مدیریتی کشور به شمار میروند. امروزه برنامهریزی بعنوان مؤثرترین ابزار مقابله با مشکلات پیچیده و ارائه راهحلهای کلیدی در مدیریت بحران و امر تخصیص امکانات، مورد پذیرش قرار گرفته است. که این امر مستلزم شناخت همه جانبه و کامل از پهنه جغرافیایی مکان مورد بررسی از سویی و تجزیه و تحلیل یکپارچه و همزمان تمامی عوامل مؤثر در آن مکان میباشد. این شناخت و تجزیه و تحلیل نیازمند بکارگیری سیستمی است که بتواند تمامی خصوصیات مکانی را در بانک اطلاعاتی ذخیره نموده و باتوجه به نیاز برنامه ریز، نمایش خاصی از آنها را در قالب نقشه و جدول اطلاعاتی ارائه نمایند. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)1 در جمع آوری، تجزیه و تحلیل و نمایش بصری اطلاعات مورد نیاز در امر برنامهریزی، بعنوان یکی از کارآمدترین ابزار برنامه ریزی در چند دهه اخیر در دنیا مطرح شده است. این مقاله بر آن است که به نقش و جایگاه این سیستم اطلاعاتی در امور مختلف مطالعات منابع طبیعی و تأثیرات آن بر توسعه کشور بپردازد .

پهنه بندی یا پتانسیل فرسایش پذیری حوضه آبریز سدّ پانزده خرداد قم

اشرف ماندنی

دوره 21، 84-1 ، اسفند 1391، ، صفحه 48-50

چکیده

از مسائل بسیار مهم و حیاتی در نواحی بیابانی و نیمه بیابانی وجود منابع آب و استفاده مناسب از آن‌ها است. از سال‌های بسیار دور شهر قم با کمبود آب مواجه بوده است که جهت برطرف شدن این مشکل اقدام به احداث سد پانزده خرداد بین شهر قم و دلیجان کرده‌اند. این سد در معرض رسوب گذاری زیاد است. بدیهی است این رسوبات سبب پرشدن سد و کوتاه شدن عمر مفید ... بیشتر از مسائل بسیار مهم و حیاتی در نواحی بیابانی و نیمه بیابانی وجود منابع آب و استفاده مناسب از آن‌ها است. از سال‌های بسیار دور شهر قم با کمبود آب مواجه بوده است که جهت برطرف شدن این مشکل اقدام به احداث سد پانزده خرداد بین شهر قم و دلیجان کرده‌اند. این سد در معرض رسوب گذاری زیاد است. بدیهی است این رسوبات سبب پرشدن سد و کوتاه شدن عمر مفید آن می‌شود. از این رو مطالعه پتانسیل فرسایش‌پذیری در بالادست حوضه ضروری است. بنابراین از جمله اهداف اصلی این تحقیق پهنه‌بندی حوضه آبخیز با توجه به میزان حساسیت سازندها به فرسایش و نقش آن‌ها در تشکیل رسوبات جدید می‌باشد. برای این منظور ابتدا با کمک نقشه‌های توپوگرافی 1:50000، مرز حوضه آبخیز سد پانزده خرداد مشخص شد. سپس به دقت بر روی نقشه زمین شناسی 1:50000 قم-دلیجان، پیاده شد. پس از تهیه نقشه‌های زمین شناسی، آبراهه ها، بارش، ژئومورفولوژی(پیکرشناسی زمین)، شیب و نفوذپذیری خاک از حوضه مورد مطالعه، به صورت رقومی درآمدند و سپس با استفاده از تکنیک‌های امتیاز دهی و تلفیق لایه‌ها (Overlay Index)، شدت فرسایش‌پذیری به کمک سیستم GIS در حوضه آبخیز سد پانزده خرداد تهیه شد. در این مقاله مشخص گردید که واحد‌های حساس به فرسایش شدید، به صورت وسیعی اغلب در قسمت مرکزی حوضه استقرار دارد و حجم عظیمی از خاک این حوضه نیمه بیابانی، درحال رسوب گذاری در مخزن سد پانزده خرداد می‌باشد. در پایان مقاله نیز چند راهکار منطقی برای کنترل وکاهش فرسایش‌پذیری خاک عنوان شده است.

کاربری اراضی شهرستان نقده با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (RS&GIS)

سیامک تقی زاده قلعه جوقی؛ منوچهر معصومی

دوره 21، 84-1 ، اسفند 1391، ، صفحه 59-65

چکیده

بر اثر فعالیت‌های انسانی و پدیده‌های طبیعی، چهره زمین همواره دستخوش تغییر می‌شود. سرعت و تنوع این تغییر و تحول در محیط‌های شهری بیش از سایر مناطق می‌باشد. از اینرو برای مدیریت بهینه مناطق شهری، آگاهی از نسبت تغییرات کاربری اراضی از ضروریات محسوب می‌‌شود. بنابراین داشتن اطلاعات در خصوص چگونگی استفاده از اراضی وتغییرات کاربری آن ... بیشتر بر اثر فعالیت‌های انسانی و پدیده‌های طبیعی، چهره زمین همواره دستخوش تغییر می‌شود. سرعت و تنوع این تغییر و تحول در محیط‌های شهری بیش از سایر مناطق می‌باشد. از اینرو برای مدیریت بهینه مناطق شهری، آگاهی از نسبت تغییرات کاربری اراضی از ضروریات محسوب می‌‌شود. بنابراین داشتن اطلاعات در خصوص چگونگی استفاده از اراضی وتغییرات کاربری آن در طی زمان، از موارد مهم در برنامه‌ریزی شهری به حساب می‌آید. افزایش جمعیت و استفاده بیش از حد از توان زمین، فشار بر محیط زیست را افزایش داده است. براین مبنا ضرورت دارد آهنگ وروند توسعه شهرها تحت کنترل قرار گیرد. علوم وتکنیک‌های سنجش از دور و GIS بعنوان یک ابزار نوین و دقیق این امکان را ایجاد می‌نماید که کارشناسان، پژوهشگران و برنامه‌ریزان با بهره‌برداری از این علوم، با استفاده از تصاویرماهواره‌ای و عکس‌های هوائی ضمن بررسی ومطالعه تغییرات محیطی، فیزیکی وکالبدی شهرها در بازه‌های زمانی مختلف واستخراج اطلاعات وتجزیه و تحلیل داده‌ها، فرآیند روند توسعه شهرها را قابل کنترل و پیش‌بینی نمایند. مقاله حاضر به منظور تعیین تغییرسطح کاربری اراضی شهرستان نقده در بازه زمانی سال‌های 1343 الی 1388، با استفاده از تعبیر و تفسیر عکس‌های هوائی و تصاویر ماهواره‌ای در پوشش‌ها و کاربری‌های مختلف در پنج کلاس مسکونی، جاده، پوشش گیاهی وجنگلی و آب‌های سطحی به صورت رقومی در لایه‌های مختلف تعیین و برای مقایسه وتعیین تغییرات، رقومی‌سازی گردیده است.

نقشه های ژئومورفولوژی ، تاریخچه ، ضرورت و کاربرد

سیاوش شایان؛ غلامرضا زارع؛ شهرام امیری

دوره 20، شماره 79 ، آبان 1390، ، صفحه 37-45

چکیده

ژئومورفولوژی علم بررسی و شناخت ناهمواری‌های سطح زمین است. ژئومورفولوژی بهترین مبنا را برای طبقه‌بندی زمین به دست می‌دهد. یکی از خروجی‌های کار ژئومورفولوژیست‌ها تهیه نقشه ژئومورفولوژی است که حاصل تلاش‌های تحقیقاتی در مدت زمان طولانی می‌باشد. تهیه این نقشه‌ها همواره از اصول و روش‌هایی تبعیت می‌کند. بدیهی است در سال‌های اخیر ... بیشتر

ارزیابى روند تغییرات فضاى سبز شهر اصفهان در دو بازه زمانى با استفاده از تصاویر ماهواره اى و GIS

علیرضا مامن پوش؛ رضا تفنگ ساز

دوره 20، شماره 79 ، آبان 1390، ، صفحه 74-77

چکیده

توسعه فیزیکى شهرها فرآیندى پویا و مداوم است که اگر این گسترش سریع و بى برنامه باشد سیستم هاى شهرى را با مشکل روبرو خواهد کرد. بى تردید فضاى سبز و محیط زیست شهرى یکى از اساسى ترین عوامل پایدارى حیات طبیعى و انسانى در شهرنشینى نوین است. فضاى سبز شهرى علاوه بر زیباسازى کمک شایانى در تعدیل هوا خواهد داشت. در این میان بحث توسعه و نیاز به گسترش ... بیشتر توسعه فیزیکى شهرها فرآیندى پویا و مداوم است که اگر این گسترش سریع و بى برنامه باشد سیستم هاى شهرى را با مشکل روبرو خواهد کرد. بى تردید فضاى سبز و محیط زیست شهرى یکى از اساسى ترین عوامل پایدارى حیات طبیعى و انسانى در شهرنشینى نوین است. فضاى سبز شهرى علاوه بر زیباسازى کمک شایانى در تعدیل هوا خواهد داشت. در این میان بحث توسعه و نیاز به گسترش فضاى سبز و تعیین موقعیت آن در سطح شهر امرى اجتناب ناپذیر در آینده توسعه شهرها مىباشد. شهر اصفهان به عنوان یکى از شهرهاى مهم و زیباى ایران و محل جذب گردشگران داخلى و خارجى شناخته شده است. یکى از علل اصلى این امر عبور زاینده رود از داخل شهر است که همراه خود طراوت و سرسبزى را براى این شهر به ارمغان آورده است. نقشه بردارى زمینى فضاى سبز شهرى به طور پى در پى علاوه بر هزینه هنگفتى که به دنبال دارد، بسیار وقت گیر نیز مى باشد. نقشه بردارى فضاى سبز شهرى با استفاده از تصاویر ماهواره اى به جهت داشتن سرى زمانى و به روز بودن داراى دقت، سرعت بالا و هزینه کمترى بوده و با انجام پردازش هاى لازم بر روى تصاویر ماهواره اى بوسیله نرم افزارهاى مرتبط مى توان به نتیجه مطلوب دست یافت. در این بررسى شهر اصفهان از لحاظ گسترش محدوده شهرى و فضاى سبز و همچنین روند افزایش جمعیت و سرانه فضاى سبز آن طى دو سال 1302 و 1386 بوسیله نقشه هاى موجود و تصاویر ماهوارهاى مورد بررسى قرار گرفته است. همچنین توسط سامانه ى تحلیل گر GIS میزان انطباق آن ارزیابى و همچنین توسعه فضاى سبز شهرى، گسترش شهر و تغییرات آن مورد تحلیل قرار گرفته است.

مفاهیم علم اطلاعات جغرافیایى در برنامه ریزى شهرى و منطقه اى

رحیم سرور؛ مهران رضایی

دوره 20، شماره 79 ، آبان 1390، ، صفحه 78-84

چکیده

این مقاله در پاسخ به کنسرسیوم دانشگاهى علوم اطلاعات جغرافیایى(UCGIS)(1) در تابستان 1999 آماده شد. هدف این چالش بازبینى موفقیت‌ها و استنباط‌هاى علم اطلاعات جغرافیایى مربوط به برنامه‌ریزى شهرى و منطقه‌اى مى‌باشد. این مطالعه پنج زمینه توزیع علم اطلاعات جغرافیایى را مشخص مى‌کند. توسعه پایگاه داده‌اى اطلاعات جغرافیایى براى تحلیل برنامه‌ریزى ... بیشتر این مقاله در پاسخ به کنسرسیوم دانشگاهى علوم اطلاعات جغرافیایى(UCGIS)(1) در تابستان 1999 آماده شد. هدف این چالش بازبینى موفقیت‌ها و استنباط‌هاى علم اطلاعات جغرافیایى مربوط به برنامه‌ریزى شهرى و منطقه‌اى مى‌باشد. این مطالعه پنج زمینه توزیع علم اطلاعات جغرافیایى را مشخص مى‌کند. توسعه پایگاه داده‌اى اطلاعات جغرافیایى براى تحلیل برنامه‌ریزى ادغام تکنولوژى‌هاى ژئوفضایى با مدل‌هاى شهرى و ساخت سیستم‌هاى پشتیبانى برنامه‌ریزى، تسهیل شرکت در چالش‌هاى پژوهشى و تحصیلى مفید مى‌باشد. در حالى که پیشرفت علمى در ابزارهاى ساخت براى پشتیبانى از فرایند برنامه‌ریزى مؤثر است، تلاش کمى در زمینه هدایت کاربردى در مدیریت اطلاعات استراتژیکى انجام شده است. این نقطه ضعف در زمینه انتشار ابزارهاى برنامه‌ریزى استفاده از علم براى سیاست و تصمیم‌گیرى که براى توسعه محیطى، اجتماعى و اقتصادى لازم است را محدود مى‌کند. فرآیند آموزشى که اولین مرحله مهم در انتقال تکنولوژى مى‌باشد، چالش‌هاى بسیارى را در بردارد. مثلاً وجود امکانات مناسب براى آموزش مشاغل برنامه‌ریزى و شرکت‌کنندگان دیگر در فرایند برنامه‌ریزى و تدارک فراساختار مورد نیاز براى آموزش و پژوهش. بنابراین، پژوهش بیشتر و توسعه خط‌ مشى در زمینه‌هاى زیر، عملکرد سیستم‌هاى پشتیبانى برنامه‌ریزى و ابزارها را افزایش مى‌دهد: آموزش و انتقال تکنولوژى، ساختمان پایگاه داده‌ها، حفاظت و دسترسى، استانداردسازى و قانونمندکردن.

کاربرد تکنولوژى RS و GIS در مدیریت آبیارى زمین‏ هاى کشاورزى

احمد تقدیسی؛ صدیقه کیانی؛ فرناز ابوالحسنی؛ زهرا سلطانی

دوره 20، شماره 78 ، مرداد 1390، ، صفحه 26-32

چکیده

با توجه به محدودیت منابع و روند صعودى توسعه چنانچه این حرکت توأم با مدیریت و برنامه‏ ریزى صحیح صورت نگیرد، مى‏ تواند مشکلاتى را بوجود آورد. زیرا هرگونه توسعه نیازمند بهره بردارى و استفاده از منابع طبیعى است. بنابراین مى ‏تواند اثراتى را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در طبیعت بر جاى گذارد. استفاده بهینه از خاک و منابع آبى و راه ‏هاى ... بیشتر با توجه به محدودیت منابع و روند صعودى توسعه چنانچه این حرکت توأم با مدیریت و برنامه‏ ریزى صحیح صورت نگیرد، مى‏ تواند مشکلاتى را بوجود آورد. زیرا هرگونه توسعه نیازمند بهره بردارى و استفاده از منابع طبیعى است. بنابراین مى ‏تواند اثراتى را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در طبیعت بر جاى گذارد. استفاده بهینه از خاک و منابع آبى و راه ‏هاى کاهش و پیش بینى مشکلات مربوط به آنها همواره از اهداف توسعه ‏ى کشاورزى صحیح و اصولى بوده است تا بتوان بیشترین بازده را از حداقل منابع بدست آورد. مدیریت بهینه مصرف آب در چند دهه گذشته موضوع بحث بسیارى از محافل تخصصى گشته، در همه ‏ى این محافل تأکید بر این نکته بوده که پایش و ارزیابى کلید موفقیت در این امر مى‏ باشد. بسیارى از شبکه‏ هاى آبیارى و زهکشى ساخته شده براساس مدیریت عرضه و تقاضا عمل کرده و معمولاً بدون در نظر گرفتن میزان آب مورد نیاز واقعى، آب را تحویل مى‏ نمایند. در شبکه‏ هاى آبیارى و زهکشى به دلیل پراکندگى مزارع، وسعت اراضى، تنوع کشت و مسافت بین محل استحصال تا نقطه تحویل آب، مدیریت بهره بردارى و نگهدارى بدون در نظر گرفتن تأثیر متقابل عوامل فوق امکان‏ پذیر نمى‏باشد، اضافه بر آن در شبکه ‏هاى آبیارى، داده ‏هاى توصیفى با حجم زیادى به صورت روزانه تولید مى‏ گردد که نیاز به ساماندهى، تجزیه و تحلیل و تصمیم‏ گیرى دارد که انجام آن با روش ‏هاى سنتى بسیار مشکل بوده و نیاز به استفاده از سیستم‏ هاى جدید نظیر سیستم اطلاعات جغرافیایى و سنجش از دور مى‏باشد. هدف از این مقاله بررسى و شناخت سیستم اطلاعات جغرافیایى و سنجش از دور و نحوه ‏ى به کارگیرى آن در مدیریت شبکه‏ هاى آبیارى و زهکشى مى‏ باشد.

پهنه ‏بندى پتانسیل خطر زمین لغزش در حوضه قره ‏چاى با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبى (AHP)در محیط (GIS)

محمد حسن صدوق؛ تیمور جعفری؛ حجت اله اسکندری

دوره 19، شماره 76 ، بهمن 1389، ، صفحه 34-38

چکیده

بررسى عوامل مؤثر در وقوع زمین لغزش‏ هاى یک منطقه و پهنه ‏بندى خطرهاى حاصل از آن مى‏ تواند کمک مؤثرى در کاهش خسارت ‏هاى حاصل از این پدیده بنماید. تحقیق حاضر تلاشى در این زمینه بوده و با بررسى عوامل مؤثر ایجاد زمین لغزش ‏ها اقدام به پهنه ‏بندى خطر حرکات توده‏اى حوزه آبخیز قره چاى به روش تحلیل سلسله مراتبى (AHP) نموده است. حوضه ... بیشتر بررسى عوامل مؤثر در وقوع زمین لغزش‏ هاى یک منطقه و پهنه ‏بندى خطرهاى حاصل از آن مى‏ تواند کمک مؤثرى در کاهش خسارت ‏هاى حاصل از این پدیده بنماید. تحقیق حاضر تلاشى در این زمینه بوده و با بررسى عوامل مؤثر ایجاد زمین لغزش ‏ها اقدام به پهنه ‏بندى خطر حرکات توده‏اى حوزه آبخیز قره چاى به روش تحلیل سلسله مراتبى (AHP) نموده است. حوضه قره چاى یکى از زیر حوضه ‏هاى رودخانه اترک مى ‏باشد. روش کار به این صورت انجام گرفت که ابتدا عوامل مؤثر در وقوع زمین لغزش‏ هاى منطقه بررسى شده و مهم‏ترین عوامل مؤثر به ترتیب شامل سنگ ‏شناسى، همسوئى شیب (ساختمانى، توپوگرافى)، شیب، جهت شیب، کاربرى اراضى، فاصله از روستا، تراکم شبکه زهکشى، فاصله از رودخانه، فاصله از گسل، طبقات ارتفاعى شناسایى شدند و سپس نقشه پراکنش زمین لغزش ها تهیه شد. در روش تحلیل سلسله مراتبى از ده عامل یاد شده استفاده شد که در این روش عوامل در نظر گرفته شده به صورت زوجى مقایسه شده و وزن عوامل محاسبه مى ‏شود، براى کلاس‏ بندى عوامل نیز با در نظر گرفتن درصد سطح لغزش یافته امتیاز دهى آنها انجام پذیرفت. در پایان با درنظر گرفتن وزن‏ هاى بدست آمده براى هر عامل و امتیازهایى که به خود اختصاص دادند مدل پهنه ‏بندى بدست آمد. براین اساس محدوده به پنج ریسک تقسیم گردید. نقشه بدست آمده به پنج طبقه با ریسک خیلى زیاد با 6/2 کیلومترمربع، زیاد با 4/14 کیلومترمربع، متوسط با 5/14 کیلومترمربع، پهنه کم با 6/4 کیلومترمربع و پهنه خیلى کم با 1/2 کیلومترمربع تقسیم ‏بندى گردید.

بهره‏ گیرى از سیستم خبره و GIS دینامیک در هدایت آنى ترافیک تهران با توجه به وضعیت آلودگى هوا

ناهید سجادیان؛ مهیار سجادیان

دوره 19، شماره 75 ، آبان 1389، ، صفحه 78-83

چکیده

تهران از آلوده ‏ترین شهرهاى جهان از نظر آلودگى هوا محسوب مى‏ گردد و طبق بررسى‏ ها حدود 70 درصد از این آلودگى ناشى از حمل و نقل و ترافیک مى‏ باشد. هم اکنون در جهت پایش ترافیک از چراغ ‏هاى راهنمایى و رانندگى و تجهیزات مربوطه و ایستگاه هاى سنجش آلودگى هوا استفاده مى‏ گردد. امّا مشکل این است که این سیستم‏ ها فاقد آنى بودن لازم هدایت ... بیشتر

کاربرد(1)GIS در تحلیل شریان‏هاى حمل و نقل و بررسى کاربرد و اجراى مدل تحلیل شبکه(2) و تعیین الگوریتم ‏هاى کوتاه ترین مسیر در آن (نمونه مورد مطالعه: استان آذربایجان شرقى - تبریز)

حکیمه قنبری؛ محسن احدنژاد

دوره 18، شماره 72 ، بهمن 1388، ، صفحه 52-57

چکیده

سیستم ‏هاى اطلاعات جغرافیایى با مدیریت منابع اطلاعات حمل ونقل و ایجاد ارتباط متقابل با آن‏ها سبب تسهیل دسترسى به اطلاعات ترافیکى و خدماتى مى‏ گردد. در واقع هدف از ایجاد GIS براى سیستم حمل ونقل، تشکیل یک پایگاه اطلاعاتى مرتبط میان اطلاعات حمل و نقل و GIS مى ‏باشد. در این مقاله برآنیم که با استفاده از روش توصیفى- تحلیلى به توضیح و ... بیشتر

آشکارسازى تغییرات پوشش و کاربرى اراضى با تکیه بر علوم دور سنجى

علیرضا سفیانیان؛ سامره فلاحتکار

دوره 17، شماره 68 ، بهمن 1387، ، صفحه 13-18

چکیده

سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایى در شناسایى و تجزیه و تحلیل تغییر کاربرى اراضى کاربرد گسترده ‏اى دارند. سنجش از دور ماهواره‏ اى، داده‏ هاى چند زمانه و چند طیفى را تهیه مى‏ کند که مى‏ تواند براى کمّى کردن نوع و مقدار و موقعیت تغییر کاربرى اراضى استفاده شود. در مقابل سامانه اطلاعات جغرافیایى نیز، یک محیط قابل انعطافى براى ... بیشتر سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایى در شناسایى و تجزیه و تحلیل تغییر کاربرى اراضى کاربرد گسترده ‏اى دارند. سنجش از دور ماهواره‏ اى، داده‏ هاى چند زمانه و چند طیفى را تهیه مى‏ کند که مى‏ تواند براى کمّى کردن نوع و مقدار و موقعیت تغییر کاربرى اراضى استفاده شود. در مقابل سامانه اطلاعات جغرافیایى نیز، یک محیط قابل انعطافى براى نمایش و ذخیره و آنالیز داده‏ هاى دیجیتالى مورد نیاز جهت آشکار سازى تغییرات عرضه مى ‏کند. از آنجایى که تغییرات زیست محیطى براى دادن دید کلى از محیط زیست منطقه و ساختن فرضیه ‏هاى معتبر بر مبناى توسعه پایدار داراى اهمیت است، لذا آشکار سازى این تغییرات فرایند مهمى در پایش و مدیریت منابع طبیعى و توسعه شهرى محسوب مى ‏شود. آشکار سازى تغییرات نیز به علت وابسته بودن به علوم سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایى جزء علوم جدید محسوب مى‏ شود. با رشد سریع شهرها در سال‏ هاى اخیر پى بردن به ترکیبات بیوفیزیکى و پویایى آنها از اهمیت خاصى برخوردار است و جزء موضوعات مهم تحقیقى محسوب مى‏ شود. عملیاتى را که در مسیر تجزیه و تحلیل و تفسیر رقومى اطلاعات ماهواره ‏اى و با هدف شناسایى و تفکیک پدیده‏ هاى زمینى صورت مى ‏گیرد مى ‏توان در سه مرحله‏ ى بررسى‏ هاى اولیه و آماده سازى اطلاعات، طبقه‏ بندى اطلاعات و بررسى‏ ها و پردازش نهایى خلاصه کرد. تصحیح هندسى تصاویر و طبقه‏ بندى آنها بر اساس روش‏ها و الگوریتم ‏هاى موجود و تعیین دقت نقشه ‏هاى تولیدى و در نهایت مقایسه نقشه‏ ها در زمان‏ هاى مختلف از مراحل انجام آشکار سازى تغییرات است. در بررسى حاضر سعى گردیده تا مراحل مذکور مختصرا شرح داده شود.

پهنه ‏بندى حرکات توده ‏اى در مسیر سنندج - دهگلان با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبى (AHP)

محمدرضا ثروتی؛ محمد مهدی حسین زاده؛ سعید خضری؛ عادل منصوری

دوره 17، شماره 68 ، بهمن 1387، ، صفحه 25-32

چکیده

پهنه‏ بندى حرکات توده ‏اى یکى از روش‏ هایى است که به کمک آن مناطق بحرانى را به لحاظ پایدارى شیب مى‏ توان مشخص کرد و از نقشه پهنه بندى به دست آمده در برنامه ‏ریزى‏ هاى توسعه پایدار استفاده کرد (کرم، 1381، ص 25). مسیر سنندج - دهگلان یکى از مسیرهاى ارتباطى اصلى و پر تردد استان کردستان به حساب مى‏ آید که سیستم حمل و نقل این مسیر در منطقه ... بیشتر پهنه‏ بندى حرکات توده ‏اى یکى از روش‏ هایى است که به کمک آن مناطق بحرانى را به لحاظ پایدارى شیب مى‏ توان مشخص کرد و از نقشه پهنه بندى به دست آمده در برنامه ‏ریزى‏ هاى توسعه پایدار استفاده کرد (کرم، 1381، ص 25). مسیر سنندج - دهگلان یکى از مسیرهاى ارتباطى اصلى و پر تردد استان کردستان به حساب مى‏ آید که سیستم حمل و نقل این مسیر در منطقه کوهستانى از نظر حرکات توده ‏اى دچار تهدید مى‏ شود. این مسیر در محدوده کوهستانى به دلیل داشتن شیب زیاد دامنه ‏ها و ارتفاع زیاد منطقه و همچنین مکان گزینى نا مناسب جاده و به واسطه آن ناپایدار سازى دامنه‏ ها داراى وضعیتى نا مناسب است. تحقیق حاضر بر آن است که عوامل و عناصر مؤثر را در ایجاد این حرکات با استفاده از روش سلسله مراتبى (AHP) مشخص کرده و بر اساس تأثیر هر کدام از این عوامل و عناصر به وزن دهى آنها پرداخته و در نهایت نقشه پهنه بندى نقاط حساس به حرکات را مشخص نماید، که این نقشه پهنه بندى بر اساس ترکیبى از لایه‏ هاى هیپسومترى، شیب، جهت شیب، پوشش گیاهى، تیپ خاک، لیتولوژى، فاصله از گسل، فاصله از جاده، فاصله از روستا، تراکم شبکه زهکشى، درجه حرارت، بارندگى و همچنین واحدهاى اراضى و کاربرى اراضى مى‏ باشد. بر این اساس محدوده به چهار طبقه ریسک تقسیم گردید. نقشه به دست آمده به چهار طبقه با ریسک خیلى زیاد با 7/8 کیلومتر مربع، زیاد با 9/28 کیلومتر مربع، متوسط با 3/41 کیلومتر مربع و پهنه کم با 5/6 کیلومتر مربع تقسیم بندى گردید.

بررسى و مدیریت ریسک سیلاب در منطقه کاشان با استفاده از تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایى (GIS)

حسنعلی فرجی سبکبار؛ مرتضی زراعتی

دوره 17، شماره 66 ، مرداد 1387، ، صفحه 24-31

چکیده

بدون شک سیلاب بعنوان یک بلاى طبیعى شناخته شده است ولى در عمل سیلاب هم از نظر تلفات جانى و هم از نظر خسارات مالى یکى از مهیب‏ ترین بلایاى طبیعى در جهان محسوب مى ‏شود. از سال 1988 تا 1997 حدود 390000نفر در اثر بلایاى طبیعى در جهان کشته شدند که 58درصد مربوط به سیلاب، 26 درصد در اثر زلزله، 16درصد در اثر طوفان و بلایاى دیگر بوده است. خسارات کل در این ... بیشتر بدون شک سیلاب بعنوان یک بلاى طبیعى شناخته شده است ولى در عمل سیلاب هم از نظر تلفات جانى و هم از نظر خسارات مالى یکى از مهیب‏ ترین بلایاى طبیعى در جهان محسوب مى ‏شود. از سال 1988 تا 1997 حدود 390000نفر در اثر بلایاى طبیعى در جهان کشته شدند که 58درصد مربوط به سیلاب، 26 درصد در اثر زلزله، 16درصد در اثر طوفان و بلایاى دیگر بوده است. خسارات کل در این 10 سال حدود 700 میلیارد دلار بوده است که به ترتیب 33، 29، 28 درصد مربوط به سیلاب، طوفان و زلزله بوده است. در این رابطه نکته نگران‏ کننده، روند افزایشى تلفات و خسارات سیلاب در جهان در دهه‏ هاى اخیر بوده است. پدیده سیلاب در ایران به عنوان زیان‏بارترین بلایاى طبیعى بوده و خسارات ناشى از آن بالغ بر 70% کل خسارات بلایاى طبیعى مى‏ گردد. افزایش جمعیت و دارایى‏ ها در سیلاب دشتها، تغییرات هیدروسیستمها و اثرات مخرب فعالیتهاى انسانى از دلایل عمده این روند افزایش بوده است. امروزه با گسترش فناورى اطلاعات تأکید زیادى بر استفاده از سیستم‏ اطلاعات‏ جغرافیایى (GIS) در جهت مد ل‏سازى و برآورد خطرات و خسارات ناشى از سیل گردیده است. سرعت و دقت زیاد، فراگیرى و چندوجهى‏ بودن این سیستم‏ها، سهولت اعمال تغییرات و هزینه کم این سامانه باعث استفاده بیش از پیش آن در مدیریت بحران سیل گردیده است. در این مقاله سعى شده است که از تکنیک GIS در مدیریت بحران ریسک سیلاب منطقه کاشان استفاده شود.

کاربرد GPS در برنامه ریزى شهرى

مسعود تقوایی؛ الهام امیر حاجلو

دوره 17، شماره 65 ، اردیبهشت 1387، ، صفحه 52-59

چکیده

امروزه ثابت شده است که مدیریت کارآمد شهرى بدون استفاده از اطلاعات به روز در مورد کاربرى‏ ها و روند تغییرات آن، نوع و وسعت فعالیت ‏ها، رشد کالبدى شهر و... عملى نیست. از این رو نیاز به تجهیزات اطلاعاتى متنوعى در این راستا، پدید آمده است و حجم اطلاعات به هنگام سازمانهاى مرتبط با امور شهرى فزونى یافته است. سیستم تعیین موقعیت جهانى (GPS) ... بیشتر

بررسى تأثیرات سیستم اطلاعات جغرافیایى (GIS) در برنامه‏ ریزى شهرى و منطقه‏ اى

حمیدرضا وارثی؛ محمود اکبری

دوره 16، شماره 62 ، مرداد 1386، ، صفحه 57-62

چکیده

سیستم‏ هاى اطلاعات جغرافیایى و تکنولوژى‏ هاى اطلاعات کامپیوترى مربوط به آن به طور معمول در برنامه‏ ریزى و مدیریت در عصر حاضر به کار مى‏ رود. بخش مهمى از پشتوانه تئوریک و متودولوژیک سیستم اطلاعات جغرافیایى، ریشه در انقلاب «کمّى و کیفیتى» جغرافیا دارد. از این رو جاى تعجب نیست که اغلب سیستم اطلاعات جغرافیایى را متهم مى‏ ... بیشتر سیستم‏ هاى اطلاعات جغرافیایى و تکنولوژى‏ هاى اطلاعات کامپیوترى مربوط به آن به طور معمول در برنامه‏ ریزى و مدیریت در عصر حاضر به کار مى‏ رود. بخش مهمى از پشتوانه تئوریک و متودولوژیک سیستم اطلاعات جغرافیایى، ریشه در انقلاب «کمّى و کیفیتى» جغرافیا دارد. از این رو جاى تعجب نیست که اغلب سیستم اطلاعات جغرافیایى را متهم مى‏ کنند که ذاتاً وابسته به «راسیونالیسم» و «پوزیتیویسم» بوده، بنابراین براى استفاده در رویکردهاى برنامه‏ ریزى بازتر از مدل اجمالى عقلانى فایده‏ اى ندارد. هدف این پژوهش بررسى تأثیرات سیستم اطلاعات جغرافیایى در برنامه‏ ریزى شهرى و منطقه ‏اى بوده است و سعى شده تا به موارد ذیل پرداخته شود: توسعه پایگاه اطلاعات جغرافیایى براى تحلیل ‏هاى مرتبط با برنامه‏ ریزى، همسو سازى تکنولوژى‏ هاى زمینى - فضایى با مدل‏ هاى شهرى، ساختن سیستم‏ هاى پشتیبانى برنامه ‏ریزى، تسهیل گفتمان و مشارکت در فرایند برنامه ‏ریزى و ارزیابى فعالیت ‏هاى برنامه ‏ریزى و تأثیر تکنولوژى بر آن. در حالی که پیشرفت‏ هاى علمى در زمینه ساخت ابزارهاى پشتیبانى کننده برنامه‏ ریزى، چشمگیر بوده است، کوشش چندانى براى فراهم آوردن رهنمودهاى علمى درباره مدیریت استراتژیک اطلاعات، نهادینه کردن ابزارهاى حمایتى اطلاعات و تصمیم‏ گیرى و انتقال تکنولوژى به جایگاه برنامه ‏ریزى انجام نگرفته است. این کوتاهى از اشاعه ابزارهاى برنامه ‏ریزى کاربرد دانش در فرایند تصمی م‏گیرى و سیاست گذارى را محدود مى‏ کند، فرایندى که براى توسعه کشورهاى داراى اقتصاد، اجتماع و محیط زیست سالم، ضرورى است. این پژوهش درصدد بررسى تأثیرات سیستم اطلاعات جغرافیایى بر برنامه‏ ریزى شهرى و منطقه‏ اى مى‏ باشد.

کنترل و پردازش اطلاعات جغرافیایى از راه دور

مهدی مدیری

دوره 16، شماره 61 ، اردیبهشت 1386، ، صفحه 2-9

چکیده

هدف این مقاله، تعیین مشخصات و ویژگی هاى سامانه‏ هاى پردازش و کنترل اطلاعات جغرافیایى از راه دور است. پردازش اطلاعات جغرافیایى، محصول سامانه‏ هاى اطلاعات جغرافیایى و ارتباطات از راه دور مى ‏باشد. پردازش اطلاعات جغرافیایى از راه دور، شیوه کاملاً جدیدى است که با پایگاه‏ هاى داده ‏هاى فضایى (مکانى)، تبادل اطلاعات در سایت‏ ... بیشتر

خصوصیات ژئومورفولوژیکى کوه ارجیس با استفاده از تکنولوژى‏ هاى RST,DTM

بهرام آزاد بخت (مترجم)

دوره 15، شماره 57 ، اردیبهشت 1385، ، صفحه 16-18

چکیده

مدل هاى دیجیتالى زمین و اطلاعات ماهواره ‏اى به کمک تحلیل ساختارى زمین ما را به شناخت تازه‏اى از ارتباط بین آتشفشان و علم شکل‏ گیرى زمین هدایت مى‏ کند. یک DTM از کوه آتشفشان ارجیس(1)(3917 متر ارتفاع دارد) ارائه شد که این مدل دیجیتالى در مقیاس 10 متر با برش عرضى و طولى مى‏ باشد و مساحت آن حدود 3800 کیلومترمربع است. اطلاعات ماهواره ‏اى ... بیشتر

کاربرد بانک اطلاعات GIS در ارزیابى کاربرى اراضى

خسرو خواجه (مترجم)

دوره 14، شماره 55 ، آبان 1384، ، صفحه 40-47

چکیده

اخیرا در کشور مکزیک با استفاده از نقشه‏ هاى رقومى سال هاى دهه 1970،1993 و2000 یک بانک اطلاعات سود آورى ایجاد گردید تا میزان و مشخصه‏ هاى فضایى تغییرات کاربرى و پوششى زمین (LUCC) در کل کشور پیاده و اجرا گردد. براى پیشبرد این منظور ابتدا نقشه موجود کاربرى و پوششى زمین که در مقیاس 250000:1 در دسترس بود مورد بازنگرى قرارگرفت تا اطلاعات ورودى از نظر ... بیشتر

دوره 32 (1402)

دوره 31 (1401)

دوره 30 (1400)

دوره 29 (1399)

دوره 28 (1398)

دوره 27 (1397)

دوره 26 (1396)

دوره 25 (1395)

دوره 24 (1394)

دوره 23 (1393)

دوره 22 (1392)

دوره 21 (1391)

دوره 20 (1390)

دوره 19 (1389)

دوره 18 (1388)

دوره 17 (1387)

دوره 16 (1386)

دوره 15 (1385)

دوره 14 (1384)

دوره 13 (1383)

دوره 12 (1382)

دوره 11 (1381)

دوره 10 (1380)

دوره 9 (1379)

دوره 8 (1378)

دوره 7 (1377)

دوره 6 (1376)

دوره 5 (1375)

دوره 4 (1374)

دوره 3 (1373)

دوره 2 (1372-1371)

دوره 1 (1371-1369)

کلیدواژه‌ها = GIS

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده