سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
اشاره
2
5
FA
مهدی
مدیری
دانشیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر
mmodiri@ut.ac.ir
نگرش به نقشه به عنوان یک روش ارتباطی و زبان کارتوگرافی طی چهار دهه اخیر در حال تحول بوده است.
کارتوگراف ضمن این که تلاش خود را صرف تکنیک های مختلف تهیه نقشه می کند و در پی سازگاری و هماهنگی با پیشرفت ها تکنولوژی است، باید عملکرد و منظور نقشه ها را مورد بررسی قرار دهد. به این طریق، کارتوگرافی به دانش پیام رسانی اطلاعات جغرافیایی تبدیل می گردد.
پژوهش و تحقیقات پیام رسانی و ارتباط کارتوگرافی طی دو مرحله تاریخی قابل توجه می باشد. کارتوگرافی در اوایل دهه ششم قرن بیستم میلادی، روش پژوهشی دانش فیزیک روان شناسی را در دهه هفتم پژوهش کارتوگرافی در مسیر روان شناسی ادراکی (شناختی) توسعه و تحول یافت و طرح این که چگونه نقشه ها در ذهن و فکر مورد فرآیند و یادآوری قرار می گیرند، شکل گرفت. این تأکید بر مسائل شناختی در کارتوگرافی به اندازه روش های فیزیک روان شناسی گسترش نیافت و در واقع قوه شناخت و ادراکی به صورت یکسان برای کارتوگرافی میسر نگردید.
https://www.sepehr.org/article_29340.html
https://www.sepehr.org/article_29340_125e29399695d68733fb995377a5d2f3.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
نقش انسان در تغییرات اقلیمی
6
11
FA
محمد
مسیبی
عضو هئیت علمی گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان
سعید
موحدی
عضو هئیت علمی گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان
طبیعت بی نهایت پیچیده است و غالباً این پیچیدگی به صورتی است که ما نسبت به آنها به طرز وحشتناکی جاهل مانده ایم. در نتیجه هنگامی که آگاهانه یا غالباً نادانسته و تصادفی تغییرات عمده ای در جهان به وجود می آوریم مکانیسم های هماستاتیک فوق العاده پیچیده ای را به صورتی دگرگون می سازیم که خود قادر به پیش بینی عواقب آنها نمی باشیم به همین دلیل است که گاه چیزهای عجیب و قریبی اتفاق می افتد.
یکی از اساسی ترین عوامل در ساختار سیاره زمین اقلیم است و بدون شک طبیعت، انسان و کلیه مظاهر حیات در سطح گسترده ای متأثر از شرایط اقلیمی می باشد. دانشمندان اقلیم شناسی به این نتیجه رسیده اند که اقلیم در تمام ابعاد زمانی قابل تغییر است. تغییرات اقلیمی حاصل کنش متقابل عوامل پیچیده و کمتر شناخته شده ای است. این عوامل در نگاره 1 نشان داده شده اند. بعضی از این فاکتورها در خارج از جو زمین عمل می کنند و پاره ای از آنها سیستم های زمینی هستند که پارهای از آنها در کنترل انسان قرار داشته و عملکردهای بشری روند آن ها را تغییر می دهد. دگرگونی این عوامل مسائل زیست محیطی بی شماری را به دنبال خواهد داشت که همگی ناشی از این است که فضا، زمان، تنوع ماده و انرژی به عنوان منابع درنظر گرفته نشده و با افزایش انواع آلاینده ها در طبیعت، ناپایداری اکوسیستم جهانی را سبب می گردد. افزایش آلودگی ها به دلیل تمایل سیری ناپذیری جامعه صنعتی در استفاده از انرژی سوخت های فسیلی است. جدول (1) تجمع آلودگی ها همراه با تغذیه مجدد و پدیده تشدید و تأثیرات متقابل فرآیندها، ناپایداری اقلیم و نوسانات آن را سبب می گردد. در این مقاله تأثیر فعالیت های انسانی با تأکید بر تأثیر گاز کربنیک مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
https://www.sepehr.org/article_29342.html
https://www.sepehr.org/article_29342_2b306d48eb9da5bdfc3cc15ab01219bc.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
کاربردهای شهری GIS
12
21
FA
فاطمه
رضیعی (مترجم)
این مقاله، نقش GIS را در برنامه ریزی شهری و موارد استفاده آن در شورای همکاری دولتی San Diego را ارائه می دهد.
SANDAG مثالی است که در آن استراتژی های برنامه ریزی بر مبنای اطلاعات کوتاه مدت و بلند مدت مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراین اصول مشخص کننده آن با وضعیت بسیاری از محیط های شهری متناسب می باشد. استفاده اولیه از GIS به منظور مدل سازی می باشد. چهار مثال کاربردی توضیح داده شده نمایشگر استفاده از GIS، در مکان یابی برای توسعه، برنامه ریزی حوادث غیر مترقبه، تعیین محل استقرار ایستگاه های آتش نشانی، کمک در کنترل جرائم و ارائه اسناد و مدارک می باشد.
https://www.sepehr.org/article_29344.html
https://www.sepehr.org/article_29344_4f5dab2afd31506ecc6f3961f59296ef.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
اشاره ای به مبانی و اصول دورکاوی قسمت اول
22
25
FA
مهدی
مدیری
دانشیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر
mmodiri@ut.ac.ir
دورکاوی یا سنجش از دور دانشی است که با اندازه گیری از فاصله دور و بدون تماس فیزیکی، اطلاعات ارزنده ای را نسبت به اشیاء و پیده های زمین ارائه می نماید.
در دورکاوی، اطلاعات قابل بهره برداری از طریق اندازه گیری و ثبت انعکاس امواج الکترومغناطیسی جو و سطح زمین می باشد که به وسیله سنجنده ای که بر روی ماهواره ها تعبیه شده، دریافت و پس از مورد تجزیه و تحلیل قرار دادن، اطلاعات لازم استخراج می گردد.
در برخورد امواج الکترومغناطیسی با هر پدیده، سه عامل عمده انعکاس، جذب و عبور صورت می گیرد که میزان هر یک به طول موج انرژی تابیده و نیز خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن پدیده بستگی دارد و میزان انعکاس انرژی از هر پدیده روی زمین تابعی از طول موج، خواص ملکولی و درون سلولی پدیده و سایر خصوصیات فیزیکی و ظاهری اشیاء مورد اندازه گیری می باشد.
اطلاعات ماهواره ای حاصله در ابتدا دارای خطاهای مختلف ژئومتری و رادیومتری است که متأثر از وضعیت ماهواره و سنجنده و شرایط جوی و خطاهای هنگام ثبت، انتقال اطلاعات و دیگر موارد ناشی از آن است.
اطلاعات ماهواره ای پس از انجام تصحیحات ژئومتری و رادیومتری دارای ارزش شده و سودمند می گردند. با انجام تحصحیحات هندسی، اطلاعات ماهواره ای آماده تجزیه و تحلیل و بهره برداری می شود.
https://www.sepehr.org/article_29346.html
https://www.sepehr.org/article_29346_10d5da64beeacb8a44f10c252bc36831.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
تحلیلی مقدماتی از کاربرد تصاویر ماهواره ای COSMOS (KFA-1000) در طرح های توسعه
26
32
FA
رحیم
سرور
دانشجوی دکترای جغرافیا
sarvarh83@ gmail.com
یافته های موجود در هئیت فعلی خود نه بر پایه یافته های حاصل از آزمایشات متعدد و کسب تجربه ای طولانی و لازم بلکه بیشتر بر پایه تجربه و قضاوت و برداشت اینجانب در طول تهیه طرح های جامع شهرستانهای میانه، میاندوآب، مسجد سلیمان و اردبیل تدوین گردیده است. بنابراین امید است به تدریج با داده های فنی بیشتر توسط صاحب نظران فن تکمیل گردد. زیرا به جرأت می توان اذعان داشت که اطلاعات واصله از ماهواره های کاسموس بسیار فراتر و وسیع تر از آن چیزی است که در این نوشته به آن اشاره شده است. نحوه پردازش مطالب به این صورت است که ابتدا به معرفی خصوصیات تصاویر ماهواره ای COSMOS به طور اعم و KFA-1000 به طور اخص تحت عنوان »مقایسه عکسهای آنالوگ با تصاویر رقومی ماهواره ای» و سپس به بررسی کاربردهای این تصاویر در زمینه های مختلف- در حدی که این مؤلف با آنها آشنایی دارد- خواهیم پرداخت که عبارت هستند از:
· مطالعات ژئومورفولوژیکی؛
· تهیه نقشه های کاربری اراضی؛
· زمین شناسی اقتصادی؛
· مطالعات نواحی کشاورزی- روستایی؛
· حفظ منابع طبیعی؛
· تفکیک نواحی شهری و روستایی؛
· تهیه نقشه های موضوعی؛
· تحلیل های جغرافیایی؛
· تهیه نقشه های عکسی فضایی و تهیه نقشه از طریق فتوگرامتری.
https://www.sepehr.org/article_29368.html
https://www.sepehr.org/article_29368_860193a1fdfc7b62b111b2c06f46bd99.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
به سوی کارآیی بیشتر در کاربرد داده های ارتفاع سنجی راداری
33
42
FA
عباسعلی
صالح آبادی (مترجم)
یک ارتفاع سنج راداری نصب شده در جلوی یک ماهواره، پالس های الکترونیکی را به سوی زمین ارسال می کند و سپس انعکاس های برگشتی از سطح زمین را که در حال گذر از ماهواره می باشند دریافت می نماید. سرعت انتشار این امواج در فضا برابر با سرعت نور می باشد. رادار ماهواره، زمان سپری شده بین ارسال یک پالس و دریافت انعکاس آن را اندازه گیری می کند. این زمان معادل مدت زمانی است که یک پالس می تواند دو برابر مسافت بین ماهواره و زمین را طی نماید. بنابراین فاصله ماهواره از زمین با دقت خیلی خوبی از طریق زمان اندازه گیری شده قابل دستیابی می باشد. الکترون های آزاد (یون های آزاد) موجود در لایه یونسفر و ذرات معلق بخار آب موجود در لایه تروپوسفر زمین، سرعت انتشار امواج در هنگام عبور از این دولایه را کاهش می دهند. لذا این کاهش سرعت را جهت جلوگیری از بروز خطاهای بزرگ در محاسبات برآورد ارتفاع ماهواره از سطح زمین باید همواره در نظر داشته باشیم. پس از تصحیح این خطاها و با توجه به این که موقعیت مدار ارتفاع سنج راداری به طور مستقل معلوم می باشد، بنابراین مدار ارتفاع سنج راداری به طور مستقل معلوم می باشد، بنابراین از اندازه گیری های ارتفاع ماهواره از سطح زمین، می توان جهت دستیابی دقیق به توپوگرافی سطح زمین استفاده نمود. از طرفی برروی اقیانوس ها؛ جدایی سطح توپوگرافی از سطح هم پتانسیل میدان جاذبه زمین (ژئویید) به وسیله تعادل بین نیروهای تولید شده از دوران زمین و جریانات اقیانوسی ایجاد می شود. جریانات اقیانوسی که سهم بزرگی در تبادل حرارت بین مناطق استوایی و قطبی دارند، نهایتاً از طریق اندازه گیری های ارتفاع ماهواره قابل دسترسی هستند.
بنابراین ارتفاع سنج دارای جهت مطالعه نقش اقیانوس ها در امر سیستم آب و هوایی زمین و همچنین برای شناخت تغییرات آب و هوایی در مقیاس جهانی، یک وسیله منحصر بفرد می باشد.
https://www.sepehr.org/article_29369.html
https://www.sepehr.org/article_29369_aae9e0d1b223552ab18d0749b6df8ba2.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
اظهارنظر مجریان و استفاده کنندگان درباره S.A و GPS
43
45
FA
عباسعلی
صالح آبادی
po_mohammad@yahoo.com
در روز 25 مارس 1989 وزارت دفاع آمریکا ترس و هراس بسیاری از استفاده کنندگان سیویل GPS را در زمانی که S.A اجرا می شود. تأیید نمود. آنچه S.A انجام می دهد، خراب نمودن و تنزل دقت سیگنال های GPS است و آن قصد دارد تا مانع دستیابی استفاده کنندگان غیرنظامی GPS به دقت های بالای آن بشود. کارشناسان متخصص می گویند که S.A بر روی کاربردهای نقشه برداری نسبت به سایر کاربردهای دیگر GPS تأثیر کمتری می گذارد.
وقتی S.A روشن می باشد. اطلاعات ماهواره ها را مختل می کند که این امر توسط معیوب نمودن اطلاعات مربوط به ساعت ماهواره ها و اطلاعات مداری آنها مشاهده می گردد. در اصل، برطبق گفته دکتر جواد اشجعی، رئیس کمپانی اشتک و همکاران، S.A سیگنالهای GPS را توام با پارازیت بیشتری می نماید. در واقع سیگنال ها به جلو یا عقب و یا اطراف جابجا می شوند. S.A آن چنان سیگنال ها را معیوب می نماید که آنها یک نادرستی و اشتباه را در مدار ماهواره ها گزارش می کنند. « S.A فقط ماهواره های بلوم II را متأثر می سازد که مشروط به تکمیل ترکیب کامل ماهواره های GPS است.»
https://www.sepehr.org/article_29370.html
https://www.sepehr.org/article_29370_df00a271fefaf406dee19f2568d29580.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
درباره قوم ترکمان (نقل از: مجموعه مقالات جغرافیایی کشورهای آسیای مرکزی دفتر دوم)
46
52
FA
از اواخر سده پنجم و نیمه اول سده ششم میلادی ترکان از شرق مناطق شمالی آسیای مرکزی رخنه کردند و با ایران همسایه شدند. در عهد خسرو انوشیروان ترکان تا ماوراء سیحون آمدند ولی در آنجا متوقف شدند. در عهد پرویز جنگ هایی میان ایران و ترکان درگرفت که به شکست ترکان انجامید، ترکان در روزگار ساسانیان از حمایت امپراتوری روم شرقی (بیزانس) برخوردار بودند.<br /> در عهد عباسیان، ترکان آهسته آهسته به سبب حمایتی که از آنان می شد وارد دستگاه عباسیان شدند. معتصم فرزند مأمون که از مادری ترک متولد شده بود زمینه را برای نفوذ ترکان فراهم آورد. در عهد سامانیان ترکان در دستگاه امیران سامانی خدمت می کردند. با این وصف رود سیحون (سیر دریا) مانعی برای ورود ترکان و غزان بود و شهر اتراز یافاراب (پاراب) یکی از استحکامات عمده برای جلوگیری از نفوذ ترکان به شمار می رفت.
https://www.sepehr.org/article_29371.html
https://www.sepehr.org/article_29371_493edcd3a08dff4573b13eb3d0856261.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
استفاده از ماهواره ERS-1 در تعبیر و تفسیر جابجایی طبقات و لایه های زمین
53
56
FA
مجید
مختارانی (مترجم)
ماهواره ERS-1 تصاویر را به صورت راداری تهیه می نماید و در ماه June سال 1991 میلادی از اروپا به فضا پرتاپ شده است. از خصوصیات مهم این ماهواره این است که قابلیت نفوذ در ابر را داشته و تا حدودی از باران عبور می نماید. قابلیت تصویربرداری در شب را دارا می باشد. و امواج آن در مقایسه با امواج نوری قابلیت نفوذ بیشتری در گیاهان را دارد زیرا که گستره نفوذ این امواج بستگی به میزان رطوبت و چگالی گیاه دارد و همچنین در مناطق خشک دارای قابلیت نفوذ زیادی در زمین می باشد.
قدرت تفکیک تصاویر 20-16 متر می باشد. زاویه نگرش به زمین تا 23 درجه بوده و عرض 100 کیلومتر از زمین را جاروب می کند. از کاربردهای تصاویر راداری ERS-1 می توان به موارد زیر اشاره کرد.
بررسی پدیده های ناحیه ای؛ هیدرولوژی و آب شناسی؛ شناسایی یخبندان ها؛ تهیه نقشه های توپوگرافی؛ زمین شناسی، هواشناسی؛ بررسی اقیانوس ها و روش های تصویربرداری از موج ها؛ اقیانوس نگاری فیزیکی؛ رشد گیاهان و برآورد محصولات.
https://www.sepehr.org/article_29372.html
https://www.sepehr.org/article_29372_dae43a23f21298046e8e2a3427500109.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
4
16
1996
01
21
جمعیت و بحران آلودگی هوا
57
64
FA
نصرا...
مولایی هشجین
عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
مسئله محیط زیست از قدیم الایام وجود داشته ولی در حال حاضر شدت بیشتری یافته و مشکلاتی را به بار آورده است. با این همه، تا یک قرن قبل از این اقدامات مشکل زا چندان زیاد نبود که موجب برهم زدن نظام طبیعی محیط زیست شود.
دگرگونی های آکولوژیک هنگامی فزونی یافت که بر تعداد جمعیت آدمی تمرکز وی در نقاط محدود افزوده شد و میزان تقاضای سرانه و در نتیجه نیاز بیشتر اجتماعات انسانی به منابع طبیعی افزایش یافت. با پیدایش و توسعه صنعت و سپس بروز انقلاب صنعتی از سال 1760 میلادی و تولید فرآورده های مختلف، کیفیت زندگی بشر به نحو بی سابقه ای بهبود یافت و انسان در راه یک زندگی بهتر و مرفه تر گام نهاد.
انقلاب در صنعت و مصرف سبب پیدایش تدریجی مسائل و مشکلات محیطی شد که منشاء این مسائل و بحران ها، کاهش روزافزون منابع طبیعی اعم از منابع تجدید شونده و منابع تجدیدناپذیر و ایجاد انواع آلودگی ها در محیط است. به طوری که تقاضای سرانه افراد کره زمین خیلی بیشتر از رشد تولید منابع طبیعی است و با پیشرفت مداوم انسان و تفوق او بر طبیعت، میزان دخل و تصرف ها در منابع طبیعی زیاد شده است، تا جایی که امروزه اصطلاح «بحران» جایگزین مسئله زیست محیطی شده است. در کل می توان سه عامل عمده را در کمبود و یا کاهش منابع طبیعی به شرح زیر مؤثر دانست.
1) افزایش و رشد سریع جمعیت؛
2) کاهش اراضی قابل کشت، جنگل ها، مراتع و چراگاه ها؛
3) استفاده بی رویه از تحولات تکنولوژی جدید و عدم موفقیت برخی از آنها به جهت تهدید منابع طبیعی.
از بین عوامل فوق افزایش و رشد سریع و شتابان جمعیت و توزیع نامتناسب آن برپهنه خاکی کره زمین مهمتر به نظر می رسد. چرا که دو عامل بعدی، معلول جمعیت و افزایش سریع آن در جهت پاسخگویی به نیازهای اساسی و غیر اساسی انسان های در حال ازدیاد، به ویژه در برخی از مناطق جهان می باشد. به همین خاطر یکی از چاره چویی های کاهش بحران محیط زیست، کنترل جمعیت است.
با توجه به طیف وسیع آلودگی ها که ناشی از برهم خوردن تعادل محیط زیست است اعم از آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی صوتی و آلودگی خاک، در این بحث تنها به بررسی رشد و افزایش جمعیت در جهان و ایران و بحران آلودگی هوا پرداخته می شود.
https://www.sepehr.org/article_29373.html
https://www.sepehr.org/article_29373_06937aac7fadd82e543dffe59ba813d3.pdf