سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
اشاره
2
3
FA
مهدی
مدیری
دانشیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر
mmodiri@ut.ac.ir
دستیابی سریع به اطلاعات جغرافیایی (شناخت چهره زمین، موقعیت و شرایط جغرافیایی، پدیده های جوی، اجتماعات بشری و امثال آن) تلاشی است که امروزه مراکز عملی - فنی» جهان در پی آن می باشند.
علوم جغرافیایی و نفشه برداری از معدود رشته های عملی می باشند که تمامی انسان ها را در قلمرو خود جای می دهند زیرا که همه به صورتی علاقه مند به شناخت محیط اطراف خویش و در جستجوی بهره گیری مناسب از آن می باشند و این شناخت بجز از بررسی های جغرافیایی و نقشه و یا مشاهده مستقیم و تجربه که آن هم مستلزم زمان زیادو هزینه خواهد بود میسر نیست. مقاصد نظامی، دریانوردی، هوانوردی، مطالعات زمین شناسی و استخراج معادن مهار آب روخانه‑ها و آب های جاری احداث سد و کانال های آبرسانی، احیای اراضی، حفاظت جنگل های طبیعی و مراتع، ایجاد بندرها و اسکله ها، عمران و آبادانی روستاها، بازسازی شهرهای آسیب دیده از جنگ و یا حوادث طبیعی و غیرمترقبه تأسیس شهرک ها و شهرهای جدید، تحدید حدود اراضی، مرزهای داخلی و مرزهای آبی، خاکی ، ایجاد شبکه های برق رسانی، گاز و صدها مسئله حیاتی دیگر همه به مفهوم کلی مستلزم وجود نقشه از منطقه به عنوان مبنای مطالعه و طرح و برنامه ریزی است. علوم جغرافیایی با تمامی بخش ها و شاخه های عملی آن در جهت بیان روابط متقابل پدیده های طبیعی، تکنولوژی، انسان و چگونگی بهره گیری مناسب امکانات می باشد که از ابتدا با کارتوگرافی در رابطه تنگاتنگ قرار داشته و تاکنون زمینه دستیابی بشر را به اطلاعات جغرافیایی فراهم آورده است.
https://www.sepehr.org/article_29632.html
https://www.sepehr.org/article_29632_9482c3cef93ffdba42d1d817c3951a68.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نقشه در هدایت عملیات
4
11
FA
گزینه سخنرانی تیمسار سرلشکر ظهیرنژاد ریاست محترم گروه مشاوران نظامی فرماندهی معظم کل قوا در اولین سمینار نقشه برداری، دورسنجی و جغرافیا تحت عنوان «نقشه در دفاع، نقشه در سازندگی»، که اردیبهشت ماه 1369 در سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح برگزار شده است.
https://www.sepehr.org/article_29633.html
https://www.sepehr.org/article_29633_0a67dc579c2fd88db3a71ab7d036227e.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نقشه اسلام در جهان
12
14
FA
محمد
پورکمال
همزمان با یازدهمین سالگشت انقلاب و میعاد نور (22 بهمن 68)، نقشه ای از جهان اسلام در قطع دیواری (70 * 100 سانتیمتر) که بیانگر درصد جمعیت مسلمان در هر یک از کشورهای جهان است با کیفیت و مشخصاتی جالب و استثنایی چاپ و منتشر شد. افتخار ارائه این خدمت را خداوند بزرگ و مهربان به «سازمان جغرافیایی وزارت دفاع وپشتیبانی نیروهای مسلح» عطا فرمود. اهمیت و اعتبار این گونه نقشه های موضوعی و تماتیک نه تنها در درجه صحت و صداقت اطلاعات عرضه شده در آنهاست که با نفاست و ظرافت کارهای فنی کارتوگرافیک در هر نقشه همراه می باشد، بکه اعتبار خاص و مهمتر این نقشه ها در این است که نقشه هایی از این نوع به تنهایی می توانند جایگزین مطالب چندین جلد کتاب باشند.
درباره نقشه مورد بحث و اینکه چه کارهایی انجام شده و چه ویژگی هایی در این کار نهفته می باشد تاکنون سختی به میان نیامده است، از «استاد مهندس محمدپور کمال» که سرپرستی تدوین و تألیف و نظارت فنی آن را بر عهده داشته اند تقاضا کردیم تا ضمن معرفی نقشه و ویژگی های آن گوشه ای از خدمات و زحمات و مراحل کار را نیز بازگو کنند، که ایشان با همه عظمت کار به علت نقش بسیار تعیین کننده شان نهایت فروتنی را در این نگارش به کار برده اند. چاپ این نقشه ثابت کرد که سرزمین مقدس ایران در پرتو برکات، اسلام، جایگاه همت های بزرگ و عرضه خدمات ستایش آفرین است سپهر برخود لازم می داند که از همه دست اندرکاران این خدمت بزرگ «فنی اسلامی» بویژه استاد پورکمال تشکر و قدردانی کند، دیگر کسانی که در این مقاله از آنها یاد شده است نیز شایسته تقدیر و سپاس اند.
https://www.sepehr.org/article_29634.html
https://www.sepehr.org/article_29634_e53e2f42a22d821a62408f1299d7483a.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
سیری گذرا در تحولات شگرف نقشه برداری در عصر فضا و الکترونیک
16
22
FA
منوچهر
کوشا
در این مقاله خواهیم دید که در عصر ماهواره و الکترونیک نقشه برداری پیر در تمام زمینه های جای خود را به نقشه برداری جوان با مبانی جدید و با وسائل جدید می دهد.
ابهت ژئودزی کلاسیک با آن وسائل سنگین با ابزار جدید ماهواره ای چقدر کم رنگ شده است.
کاربرد تصاویر و اطلاعات ماهواره ای در کارتوگرافی در چه زمان کوتاهی از دروازه مقایسه ای کوچک عبور کرده و به آستانه مقایس های متوسط نزدیک شده است و می رود که در آینده بازار عکسبرداری هوایی به کمک هواپیما را برای موارد خاصی بی رونق کند.
نقشه مبنایی ابزار مهم و زیربنایی هر کشور است و تا وقتی اعتبار دارد که نشان دهنده آخرین دگوگونی های سرزمین بوده و با معیارهای فنی زمان مصرف همگام باشد و به همین دلیل بازنگری و به هنگام سازی آنها الزامی است.
https://www.sepehr.org/article_29635.html
https://www.sepehr.org/article_29635_0f45c253ef94f4be54aa8aa9fafa8c58.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نقشه در اطلاعات و عملیات
23
28
FA
سید رحیم
صفوی
انسان از دیرباز و همزمان با آغاز زندگی بر روی زمین، همواره با جو و اوضاع طبیعی زمین درگیر بوده و دست و پنجه نرم کرده است. مدت ها طول کشیده تا انسان های اولیه نسبت به شرایط اقلیمی (آب و هوا)، خاک، آب، ناهمواری ها و ... اطلاعات اولیه کسیب نموده و پس از ضرباتی که در طی قرن های متمادی متحمل شده نحوه هماهنگ کردن نسبی خود با طبیعت را فرا گرفته و به غارها پناه آورده سپس به کوچ اقدام کرده و به هر وسیله خود را در یک محدوده کوچک جغرافیایی محصور ساخته و نسبت به هماهنگی خویش با طبیعت اقدام نموده است.
با گذشت زمان های بسیار، انسان با فراگیری مقداری از قوانین حاکم بر طبیعت، با سکونت در خارج از غارها به مبارزه با طبیعت پرداخته و به روش های گوناگون خود را در مقابل اوضاع طبیعی حفظ کرده است. از این هنگام است که با کشف روش های کشاورزی و دامپروری معنای زمین حاصلخیز مرتع های با کیفیت، ارزش آب و .... روشن شده و عاملی جهت آغاز مناقشات انسان های زیاده طلب بر روی کره زمین گشته است.
https://www.sepehr.org/article_29636.html
https://www.sepehr.org/article_29636_34800d9c3f0823923e5bf1e157e45fcd.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
جغرافیا چیست و چه فایده دارد؟
29
29
FA
مجله سپهر از این شماره بخش مطالب بسیار ساده جغرافیایی را برای اطلاع نوجوانان و کسانی که با جغرافیا آشنایی ندارند آغاز می کند. چنانکه این اقدام مجله با حسن استقبال خوانندگان مواجه گردید، در آینده صفخات بیشتری به این مطالب اختصاص خواهد یافت.
https://www.sepehr.org/article_29637.html
https://www.sepehr.org/article_29637_21720d859891699dfddd55f208d1a6eb.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نقش تصاویر ماهواره ای در برآورد خسارات ناشی از حوادث طبیعی
30
31
FA
علیرضا
آزموده اردلان
اطلاعات سنجشگر TM برای اکولوژیست ها وسیله ای بی نظیر است. در برآورد خسارت های ناشی از آتش سوزی دو تصویری که ملاحظه می فرمایید پارک ملی پلواستون ایالات متحده را نشان می دهند. این تصاویر حاصل از ترکیب اطلاعات باند 7 (در محدوده طیف قرمز)، 5 (در محدوده طیف سبز)، و 3 (در محدوده طیف آبی می باشند). با مقایسه این دو تصویر می توان به میزان خسارت ناشی از آتش سوزی تابستان 1367 پی برد. تصویر سمت چپ در 31 تیرماه 1367 دریافت گردیده است (قبل از آغاز آتش سوزی چشمه جوشان الدفیت فول)، حوضچه این چشمه به سادگی توسط منطقه واقع در شمال قسمت مرکزی تصویر که دارای تشعشع زیاد است قابل تشخیص می باشد.
https://www.sepehr.org/article_29638.html
https://www.sepehr.org/article_29638_06566833e15256b893e48eed4b733f61.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نظرات اجمالی درباره شهرستانک، پیشنهادهایی برای توسعه آن
34
39
FA
یکی از خدمات بسیار مهمی که سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در زمینه اشاعه اطلاعات جغرافیایی انجام می دهد تهیه شناسنامه هایی از آبادی های کشور است که با رعایت اصول جغرافیایی از طریق مطالعه و مشاهده محلی به وسیله کارشناسان شایسته تکمیل می شود و بر مبنای آنها مجلدات فرهنگ آبادی های کشور (که تاکنون حدود 60 جلد آن به چاپ رسیده است) تنظیم می گردد.
مجله سپهر در نظر دارد که در هر فرصت نمونه هایی از محتوای یک شناسنامه را که واقع مطالعه ای میکرو جغرافیایی محسوب می شود برای استفاده خوانندگان خود منتشر سازد.
آنچه هر اینکه به نظر علاقه مندان می رسد براساس شناسنامه «شهرستانک» تدوین شده است.
https://www.sepehr.org/article_29639.html
https://www.sepehr.org/article_29639_45908758e1386ba2fb5e70103a35312a.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
کاربرد علمی و استفاده عملی نقشه های ژئومورفولوژی
40
45
FA
مقصود
خیام
دانشگاه تبریز
یکی از مدارک بسیار مهمی که در حال حاضر در کشور ما جایگاه آن در پژوهش های علمی خصوصا کاربرد آن در پروژه های عمرانی چندان مشخص نبوده است. نقشه های ژئومورفولوژی به ویژه با مقیاس بزرگ است.
تا آنجا که اینجانب اطلاع دارد در گروه های آموزشی جغرافیای دانشگاه ها نیز بخش کارتوگرافی ژئومورفولوژی را در عهده دارند به طور پراکنده کارهایی در زمینه های مختلف این شاخه مربوطه به علوم زمین را انجام می دهند. ولی تاکنون جهت برپایی این سند علمی از یک نرم مشترک استفاده نکرده اند و حتی به یک توافق اصولی در مورد اصطلاحات ژئومورفولوژی نیز نرسیده اند.
تحلیل ژئومورفولوژی یک منطقع معین، که نقشههای ژئومورفولوژی این تحلیلها را به صورت نمایش فضایی نشان میدهند کلید مهمی در پژوهشهای مربوط به علوم زمین خصوصا از نظر مفاهیم یک سند علمی در کارهای اجرایی است. زیرا نقشههای ژئومورفولوژی دید کامل و فوری و مستقیم از شکلهای مختلف ناهمواریهای پوسته خارجی زمین و فرآیندهایی که موجبات پیدایش شکلها در رابطه با سازندهای زمینشناسی و دادههای کلیمایی است به دست میدهند.
https://www.sepehr.org/article_29640.html
https://www.sepehr.org/article_29640_605f9e73957f264bb2103ef580c66464.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
GPS و زلزله
46
51
FA
<strong>لوما پیرتا با ارتفاع 3791 پا از سطح دریا، بلندترین نقطه کوهستان سانتا کروز به شمار می رود. قله سراسر جنگل آن از جنوب به خلیج مونتری و از شمال شرقی مشرف به دره سانتاکلارا می باشد و در چند مایلی جنوب شرقی بزرگراه 17 و کناره جاده پرپیچ و خم کوهستان واقع است. در طی سال ها قله لوما پیرتا از درختان پاک شده و محل استقرار انواع آنتن ها، بشقاب های میکروویو، و ساختمان های مربوطه گردیده است. نزدیک انتهای خط الرأس در قسمت جنوبی این منطقه، میله آهنی کوتاهی را می توان یافت که در زمین نصب شده است. در بالای این میله یک دیسک برنزی به قطر 3 اینچ قرار دارد که روی آن این نوشته به چشم می خورد </strong><strong>USGS NCER</strong><strong> شبکه شماره یک لوما پیرتا». در سه سال گذشته حدودا ماهی یکبار در طی روز و گاهی در اواسط شب، شخصی به این محل آمده، آنتنی را ره به یک وسیله الکترونیکی متصل کرده وپس از پنج تا شش ساعت توقف و نوشتن یادداشت هایی، پس از جمع آوری وسایل محل را ترک کرده است.</strong>
https://www.sepehr.org/article_29641.html
https://www.sepehr.org/article_29641_f7fdd4f48108472891512a0b5c4bc09e.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نقشه و نقش آن در انتقال اطلاعات و آموزش
52
55
FA
محمدحسن
گنجی
بزرگترین مشخصه و وجه امتیاز انسان نسبت به سایر مخلوقات قدرت تکلم و بیان اوست. از طریق همین توانایی بوده است که انسان توانسته است افکار خود را به انسان های دیگر منتقل سازد، در اثر همین انتقال افکار بوده است که تمدن های و فرهنگ هایی که بشر امروز وارث آن است در طی ده ها هزار سال وجود انسان در روی کره زمین به وجود آمده است. زبان چه در حالت تکلمی و چه به صورت نوشتاری عامل اصلی انتقال مفاهیم است. بدیهی است که انتقال مفاهیم ذهنی از طریق زبان مراحل و حدودی دارد و طبیعی است که هر مفهومی را نمی توان از ذهنی به ذهن دیگر منتقل ساخت مگر در موقعی که میزان مشترکی از درک زبان بین گوینده و شنونده یا نویسنده و خواننده برقرار شده باشد. لازم به یادآوری است که تمام تلاش بشر متمدن در ایجاد مدارس و آموزشگاه ها و دانشگاه ها و مکاتب مجالس درس و بحث و بالاخره حوزه های علمی به این منظور است که زبان مشترکی بین گوینده و شنونده برقرار سازد تا بوسیله آن طرفین بتوانند مفاهیم و مقاصد همدیگر را چنانکه باید درک کنند و استاد دانشمند بتواند مفاهیم عالی ذهنی خود را که در اثر مجاهدت های به اصطلاح قدما دود چراغ خوردن ها برایش به وجود آمده به شنونده که شاگرد اوست منتقل سازد.
https://www.sepehr.org/article_29642.html
https://www.sepehr.org/article_29642_a9876caebde2e01cd75dd6449b181fa6.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
ورود امواج الکترومغناطیسی و الکترونیک در نقشه برداری و ژئودزی - (2)
56
59
FA
حسن
شمسی
در تشریح فاصله یاب های الکترونیکی و الکترواپتیکی به کلمه سیگنال و موضوع مدولاسیون و ضد مدولاسیون زیاد برخورد می شود. در این مقاله می خواهیم مفاهیم این سه اصطلاح را برای خوانندگان مجله بیان کنیم.
سیگنال نام عمومی هر ولتاژ یا جریان متغیری است که تغییرات آن حاکی از تغییرات یک پدیده طبیعی دیگر باشد، مثلا وقتی در جلوی یک میکروفون صحبت می کنیم تغییرات شدت صدا مبدل به تغییرات یک ولتاژ الکترونیکی در دو سر خروجی مدار میکروفون می شود که آنرا سیگنال صوتی می گویند.
در دستگاه های مخابراتی و ارتباطات رادیویی با عمل مدولاسیون، خبرها، پیغام ها ، سیگنال های صوتی و تصویری را به کمک امواج رادیویی از یک محل به محل دیگر انتقال می دهند.
https://www.sepehr.org/article_29643.html
https://www.sepehr.org/article_29643_52b427b966e150a267b620c27757b6ee.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نکته ای در تعیین آزیموت نجومی دقیق
60
62
FA
علیرضا
آزموده اردلان (مترجم)
همچنان که دقت طول ها و زوایای مشاهده شده از عوامل اصلی دقت نهایی یک کار در نقشه برداری می باشد، توجیه شبکه نیز نقش عمده ای را در این میان ایفا می کند. توجیه شبکه نسبت به شمال واقعی، کار سادهای بوده دارای مزایای بسیار است. اگر این عمل (توجیه شبکه) با مشاهدات نجومی صورت گیرد، میبایست نقشه بردار از تمام منابع خطای موجود در توجیه شبکه آگاهی داشته و این مطلب را درک کند که هر قدر هم طول ها و زوایا با دقت اندازه گیری شوند، وجود خطا در توجیه شبکه میتواند موجب کاهش دقت نهایی گردد. در این مقاله منبع خطایی مورد بحث قرار می گیرد که تاکنون بدان توجه کافی نشده وهمچنین یک روش صحرایی برای حذف این خطا پیشنهاد گردیده است.
https://www.sepehr.org/article_29644.html
https://www.sepehr.org/article_29644_55e7a296527c762a7c239803c4bbd7e2.pdf
سازمان جغرافیایی
فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»
2588-3860
2588-3879
1
2
1991
01
21
نقد و معرفی کتاب
63
64
FA
عبدالعلی
همتی
نزدیک به یک سال پیش کتاب جامعی تحت عنوان نقشه برداری جدید با آخرین پیشرفت ها و تحولات امروزی در دو جلد و 1514 صفحه که جدیدترین تألیف دکتر حسن شمسی استاد بازنشسته دانشگاه تهران می باشد. این کتاب در 11 فصل تنظیم گردیده است.
https://www.sepehr.org/article_29672.html
https://www.sepehr.org/article_29672_812108a9f8c985f3cea7df22ba3aba6b.pdf