اطلاعات جغرافیایی
ایرج تیموری؛ اکبر اصغری زمانی؛ عرفان محرم پور
چکیده
جزیره حرارتی به پدیدهای گفته میشود که در آن دمای منطقه شهری گرمتر از مناطق پیرامونی خود است. در همین راستا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش مورفولوژی شهری بر جزایر حرارتی در سطح کلانشهر تبریز است. دادههای مورداستفاده در این پژوهش تصاویر روزانه ماهوارهای لندست 8 برای سالهای 2014 تا 2019، در دو فصل تابستان و زمستان به طور مجزا بود ...
بیشتر
جزیره حرارتی به پدیدهای گفته میشود که در آن دمای منطقه شهری گرمتر از مناطق پیرامونی خود است. در همین راستا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش مورفولوژی شهری بر جزایر حرارتی در سطح کلانشهر تبریز است. دادههای مورداستفاده در این پژوهش تصاویر روزانه ماهوارهای لندست 8 برای سالهای 2014 تا 2019، در دو فصل تابستان و زمستان به طور مجزا بود و از روش الگوریتم پنجره مجزا برای استخراج دما و جزایر حرارتی استفاده شد. همچنین برای تجزیهوتحلیل از تحلیلهای آمار فضایی و رگرسیون چندمتغیره استفاده شد. تجزیهوتحلیل دادهها در نرمافزارهای ENVI، ArcGis و Spss 19 صورت گرفت. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که توزیع جزایر حرارتی در سطح شهر تبریز بهصورت خوشهای است. پژوهش حاضر نشان داد که مورفولوژی شهری میتواند بر شدت جزایر حرارتی تأثیرگذار باشد. بر طبق یافتههای مربوط به تحلیل رگرسیونی و F محاسبه شده (17.65) و ضریب معنیداری بهدستآمده در سطح 0.0001، متغیرهای پیشبین میتوانند رفتار متغیر وابسته پژوهش را در تابستان بهخوبی برآورده کنند. برای فصل زمستان نیز کل مدل باتوجهبه F محاسبه شده (9.36)و ضریب معنیداری (0.0002) قابلتعمیم است. از طرف دیگر پژوهش حاضر نشان داد که فاصله از فضای سبز بر شدت جزایر حرارتی تأثیر دارد. بهطوریکه بر اساس یافتههای مربوط به پژوهش و F محاسبه شده (7.596) و سطح معنیداری (0.00007) این موضوع را میتوان تأیید کرد.
اطلاعات جغرافیایی
فروغ محمدی راوری؛ احمد مزیدی؛ زهرا بهزادی شهربابک
چکیده
پدیده جزیره حرارتی شهری، از معمولترین پدیدههای شهری است که طیّ آن برخی از نقاط شهری بهخصوص مرکز شهرها چند درجه از مناطق اطرافشان گرمتر میشوند. هدف این پژوهش، ارزیابی روند تغییرات دما، تغییرات جزیره حرارتی و پوشش گیاهی دوره گرم سال در شهر یزد می باشد. برای بررسی روند تغییرات دمای ماه های گرم سال، از اطلاعات دمایی ایستگاه ...
بیشتر
پدیده جزیره حرارتی شهری، از معمولترین پدیدههای شهری است که طیّ آن برخی از نقاط شهری بهخصوص مرکز شهرها چند درجه از مناطق اطرافشان گرمتر میشوند. هدف این پژوهش، ارزیابی روند تغییرات دما، تغییرات جزیره حرارتی و پوشش گیاهی دوره گرم سال در شهر یزد می باشد. برای بررسی روند تغییرات دمای ماه های گرم سال، از اطلاعات دمایی ایستگاه یزد و آزمون من-کندال استفاده شد. به منظور تعیین جزیره گرمایی شهر یزد در ماههای گرم سال، از تصاویر ماهوارهای لندست 4-8 در محدوده زمانی33 ساله(2020-1987) که شامل چهار دوره با فاصله زمانی 11 ساله است (میانگین ماه های تیر، مرداد و شهریور سال های 1987، 1998، 2009 و 2020) استفاده شد. نتایج حاصل از تصاویر ماهواره ای نشان داد که در طی دوره آماری هر چه به سالهای جاری نزدیکتر شویم از میزان پوشش گیاهی و زمینهای بایر کاسته شده و در عوض به وسعت ناحیهی شهری افزوده شده است. نقشه های LST نیز نشان از دماهای بالای 50 درجه سانتیگراد به صورت خوشه های داغ در قسمت های غرب و جنوب غرب شهر یزد بوده که در دهه های اخیر ایجاد و تقویت شده اند. آزمون من-کندال و شیب سنس نیز حاکی از روند صعودی معنی دار در سطح اطمینان 99 درصد به خصوص در سال های اخیر است. میزان این افزایش دما دریک دوره 45 ساله حدود 2.3 درجه سانتی گراد بوده است که این شرایط می تواند در پیوند احتمالی با پدیده روند افزایش جمعیت شهری طی دهه های اخیر و به دنبال آن افزایش سازه های شهری(مسکونی، تجاری) و پدیده جزیره حرارتی مرتبط باشد.
ارسطو زارعی؛ رضا شاه حسینی؛ روناک قنبری
چکیده
در سالهای اخیر دمای سطح زمین (LST) اهمیت زیادی در مطالعات علوم زمین و محیطزیست پیدا کرده است. فناوری سنجشازدور، امکان پایش مکانی و زمانی این کمیت را در سطوح وسیع فراهم میآورد. این پارامتر از طریق تصاویر ماهوارهای با حداقل یک باند حرارتی فراهم میشود. در این مطالعه از روش پنجره مجزای غیرخطی توسط ماهواره سنتینل3 در طول فصول ...
بیشتر
در سالهای اخیر دمای سطح زمین (LST) اهمیت زیادی در مطالعات علوم زمین و محیطزیست پیدا کرده است. فناوری سنجشازدور، امکان پایش مکانی و زمانی این کمیت را در سطوح وسیع فراهم میآورد. این پارامتر از طریق تصاویر ماهوارهای با حداقل یک باند حرارتی فراهم میشود. در این مطالعه از روش پنجره مجزای غیرخطی توسط ماهواره سنتینل3 در طول فصول مختلف سال 1397 برای محاسبه دمای سطح زمین استفاده شد و همچنین یک روش اعتبارسنجی مستقیم و غیرمستقیم برای آن ارائه شده است. روش اعتبارسنجی برمبنای ارزیابی قطعی این محصول با داده میدانی، و ارزیابی نسبی آن با محصولات دمای مادیس و SLSTR میباشد. همچنین از روش برآورد گسیلمندی برمبنای شاخص پوشش گیاهی برای تخمین دما از روش پنجره مجزای غیرخطی باتوجه به دو باند حرارتی تصاویر سنتینل3 استفاده شد. برای اطمینان بیشتر، محصولات دمای مادیس و SLSTR نیز بهصورت مستقیم با داده میدانی ارزیابی قطعی شد. بهطور کلی نتایج حاصل از محصول دمای مادیس، SLSTR و دمای برآورد شده از روش پنجره مجزای غیرخطی روندی مشابه را برای تغییرات دما در طول فصول سال نشان دادند. بهطور خلاصه، با توجه به دو روش اعتبارسنجی مستقیم و غیرمستقیم برای دمای برآورد شده از روش پنجره مجزای غیرخطی، فصل تابستان با مقادیر بزرگ میانگین مربع خطاها (2/46)، و فصل زمستان با مقادیر کوچک میانگین مربع خطاها (0/86) بهترتیب کمترین و بیشترین نتایج را برای فصول در سال 1397 ارائه دادند. در نهایت، با توجه به نتایج بهدست آمده دمای برآورد شده هم بهصورت قطعی و هم بهصورت نسبی نتایج مطلوبی را برای تمام فصول در مقیاس زمانی و مکانی گسترده فراهم میکند که میتواند در مقیاسهای بزرگ برای برآورد دما در حل بحرانهای زیستمحیطی و همچنین تغییر اقلیم از آن استفاده نمود.
رضا پرهیزکار عیسی لو؛ خلیل ولی زاده کامران؛ بختیار فیضی زاده
چکیده
سنجش از دور حرارتی با پوشش وسیع از سطح زمین و همچنین فراهم آوردن قابلیت محاسبه دمای سطح زمین با استفاده از تصاویر ماهوارهای، به عنوان ابزار اقتصادی جدید نقش مهمی را در مطالعات محیط زیستی از جمله جستجوی منابع زمین گرمایی ایفا می کند. تهیه نقشه دمای سطح زمین، نکته کلیدی در دستیابی به ناهنجاریهای زمینگرمایی است که در پژوهش حاضر ...
بیشتر
سنجش از دور حرارتی با پوشش وسیع از سطح زمین و همچنین فراهم آوردن قابلیت محاسبه دمای سطح زمین با استفاده از تصاویر ماهوارهای، به عنوان ابزار اقتصادی جدید نقش مهمی را در مطالعات محیط زیستی از جمله جستجوی منابع زمین گرمایی ایفا می کند. تهیه نقشه دمای سطح زمین، نکته کلیدی در دستیابی به ناهنجاریهای زمینگرمایی است که در پژوهش حاضر با استفاده از دادههای طیفی سنجنده OLI و دادههای حرارتی سنجنده TIRS ماهواره لندست 8، دمای سطح زمین با الگوریتم های تک باندی و پنجره مجزامحاسبه گردیده و اطلاعات حرارتی حاصل از الگوریتم ها با داده های هواشناسی مورد ارزیابی قرار گرفت تا با استفاده از الگوریتم بهینه، نقشه دمای سطح زمین در سطح منطقه مورد مطالعه محاسبه شود. با توجه به اختلاف دمایی 6/1 درجۀ سانتیگراد الگوریتم پنجره مجزا در مقایسه باالگوریتم تک باندی با اختلاف دمایی 3 درجه سانتی گراد نسبت به دمای هوای حاصل از ایستگاه هواشناسی در لحظه تصویر برداری از نتیجه الگوریتم پنجره مجزا جهت تهیه نقشه دمای سطح زمین استفاده گردید. اما حرارت سطحی محاسبه شده با الگوریتم پنجره مجزا در سطح منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر عواملی مثل نور خورشید، ضریب افت محیط، تبخیر و تعرق و به علاوه منابع زمین گرمایی بود که بایستی تاثیر عوامل غیر از منابع زمین گرمایی از نقشه دمای سطح زمین کم شده و به حداقل ممکن برسد. بنابراین برای نایل آمدن به این هدف از مدل حرارتی استفاده گردید که این مدل حرارتی استفاده شده یک مدل خطی است و ضرایب مجهول آن با استفاده از روش سرشکنی کمترین مربعات محاسبه گردیده است. با تجزیه و تحلیل تصویر آنومالی حرارتی حاصل از مدل حرارتی، مناطقی به عنوان مناطق مستعد منابع ژئوترمال انتخاب شدند که علاوه بر اینکه نسبت به محیط اطراف خود دچار ناهنجاری شدند بلکه شواهد وجود منابع زمین گرمایی نیز در اطراف آنها موجود بود به گونه ای که دو منطقه با وسعت 5/5 و 05/10 هکتار در قسمت شمالی و شمال شرقی دهکده موئیل، یک ناحیه با وسعت 1/4 در جنوب غربی آبگرم قوطورسویی و یک ناحیه در قسمت جنوبی آبگرم قینرجه با وسعت 1/1 هکتار به عنوان مناطق مستعد منابع زمین گرمایی در ناحیه اطراف کوهستان سبلان شناسایی شدند که از پتانسیل بالایی جهت اکتشاف منابع ژئوترمال برخوردار بودند.
مهرداد هادی پور؛ حمید دارابی؛ علی اکبر داودی راد
چکیده
درک توزیع مکانی و زمانی دمای سطح زمین یا LST جهت یافتن عوامل ایجاد آن، در مدیریت محیط زیست شهری امری ضروری خواهد بود. از اینرو هدف از پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل کمی جزایر حرارتی یا UHI شهر اراک و بررسی ارتباط بین شاخصهای NDVI، NDBI و آلودگی هوا با LST، با استفاده از تصاویر سنجندههای ETM+, TM و OLI میباشد. ابتدا بر روی تصاویر پیشپردازشهای لازم ...
بیشتر
درک توزیع مکانی و زمانی دمای سطح زمین یا LST جهت یافتن عوامل ایجاد آن، در مدیریت محیط زیست شهری امری ضروری خواهد بود. از اینرو هدف از پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل کمی جزایر حرارتی یا UHI شهر اراک و بررسی ارتباط بین شاخصهای NDVI، NDBI و آلودگی هوا با LST، با استفاده از تصاویر سنجندههای ETM+, TM و OLI میباشد. ابتدا بر روی تصاویر پیشپردازشهای لازم جهت تهیه نقشهکاربری با استفاده از روش طبقهبندی نظارتشده انجام شد و کاربریهای اراضی موجود در محدوده مورد مطالعه شامل: مراتع فقیر، مراتع متوسط، مراتع خوب، اراضی بایر، دریاچه شور، اراضی کشاورزی و اراضی مسکونی استخراج شدند. سپس تصاویر مورد استفادهبرای تهیه شاخصهای NDVI و NDBI به بازتاب جو تبدیل و دمای سطح زمین با استفاده از روش مؤسسه علوم پروژه لندست در محیط GIS تهیه شدند. آزمونهای کولموگروف-اسمیرنوف، t جفتی و آزمون همبستگی پیرسون جهت آنالیزهای آماری شاخصهای سنجش از دور و دادههای کیفیت هوا استفاده شدند. نتایج آزمون کلموگروف-اسمینرف نشان داد، تمامی شاخصهای سنجش از دور از توزیع نرمال پیروی میکنند. نتایج آزمون t جفتی، حاکی از وجود اختلاف معنیدار در تمام کاربریها بجز کاربری مسکونی با کاربری دریاچه شور در شاخصهای LST و NDVI و همچنین وجود اختلاف معنیدار در تمام کاربریهای موجود در محدوده مورد مطالعه برای شاخص NDBI بود. همچنین نتایج آزمون t جفتی برای متغیر دمای هوای و LST، نشان داد که اختلاف معنیدار بین تمام کاربریها با کاربری مسکونی وجود ندارد و همبستگی بین دمای هوا با LST و دادههای کیفیت هوا شامل ذرات معلق کمتر از 2/5 میکرون در سطح 99 درصد معنیدار بود. نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن بود که استفاده از دادههای سنجش از دور میتواند نقش مهمی در مدیریت فضای شهری داشته باشد به نحو کارآمدی مدیران شهری را در برنامهریزی فضای شهری یاری رساند.
فائزه سلیمانی وسطی کلایی؛ مهدی آخوندزاده هنزائی
چکیده
دمای سطح زمین و گسیلندگی دو ویژگی فیزیکی مهم از سطح زمین هستند. محاسبه دمای سطح زمین اهمیت زیادی در مطالعات محیطی، هواشناسی، بررسی تبخیر و تعرق و فعل و انفعالات بین زمین و جو دارد .در سالیان اخیر تصاویر ابرطیفی حرارتی به دلیل دارا بودن تعداد زیاد باندهای حرارتی در مقایسه با تصاویر فراطیفی، به یک ابزار قدرتمند برای تخمین دمای سطح زمین ...
بیشتر
دمای سطح زمین و گسیلندگی دو ویژگی فیزیکی مهم از سطح زمین هستند. محاسبه دمای سطح زمین اهمیت زیادی در مطالعات محیطی، هواشناسی، بررسی تبخیر و تعرق و فعل و انفعالات بین زمین و جو دارد .در سالیان اخیر تصاویر ابرطیفی حرارتی به دلیل دارا بودن تعداد زیاد باندهای حرارتی در مقایسه با تصاویر فراطیفی، به یک ابزار قدرتمند برای تخمین دمای سطح زمین تبدیل شدهاند. هدف اصلی در این تحقیق تهیه نقشههای حرارتی و گسیلندگی بااستفاده از دو روش مجزای TESوARTEMISS از تصاویر سنجنده ابر طیفی حرارتی هواییHyTES وهمچنین تخمین پارامترهای جوی در این تصاویر میباشد. نوآوری اصلی این تحقیق پیاده سازی روشهایTESوARTEMISSبرای اولین بار روی داده ابرطیفی های تس است و همچنین در این تحقیق، پارامترهای جوی مورداستفاده درARTEMISSاز روش آیزاک بدست آمده است. اینتحقیقشاملسهمرحلهاصلیاست. درمرحله اول بعد از حذف باندهای نویزی تصویر و انتخاب 202 باند بهینه،الگوریتم SETکه شامل مدلهایMMD, NEMوRATIOمی باشد، بر روی تصویر اعمال شدند. در مرحله دوم با استفاده از تصحیح جوی آیزاک، پارامترهای جوی از قبیل گذردهی جوی و رادیانس مسیر محاسبه شدند. در مرحله آخر الگوریتم ARTEMISSبه منظور تخمین دما و گسیلندگی، بر روی این نوع تصویر اعمال شد. در پایان جهت ارزیابی روش های پیشنهادی از محصولات دما و گسیلندگی سنجنده HyTES که توسط ناسا عرضه میگردد، استفاده شد. نتایج ارزیابی نشان میدهد که RMSEدما برای روشهایTES وARTEMISSبه ترتیب برابر با 6/0 و 2/1 درجه کلوین و برای گسیلندگی نیز در باند نمونه 177 به ترتیب در دو روش 01/0 و 02/0 می باشد. نتایج حاصل نشان می دهند که الگوریتمهایTESوARTEMISS،روشهای کارآمدی در تخمین دما و گسیلندگی می باشند.
بختیار فیضی زاده؛ خلیل دیده بان؛ خلیل غلام نیا
چکیده
دمای سطح زمین یکی از معیارهای مهم در برنامهریزی ناحیهای و منطقهای میباشد. دمای سطح زمین در بسیاری از برنامههای کاربردی محیط زیست، کشاورزی، هواشناسی و سایر پروژهها میتواند مورد استفاده واقع شود.با توجه به محدودیت ایستگاههای هواشناسی، سنجش از دور میتواند به عنوان پایه و اساس بسیاری از دادههای هواشناسی مورد استفاده ...
بیشتر
دمای سطح زمین یکی از معیارهای مهم در برنامهریزی ناحیهای و منطقهای میباشد. دمای سطح زمین در بسیاری از برنامههای کاربردی محیط زیست، کشاورزی، هواشناسی و سایر پروژهها میتواند مورد استفاده واقع شود.با توجه به محدودیت ایستگاههای هواشناسی، سنجش از دور میتواند به عنوان پایه و اساس بسیاری از دادههای هواشناسی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از مهمترین جنبههای کاربردی سنجش از دور در مطالعات اقلیمشناسی برآورد دمای سطح زمین میباشد. در این راستا، الگوریتم پنجره مجزا به عنوان یک روش مؤثر در استخراج دمای سطح زمین محسوب میشود؛ که براساس منابع علمی بیشترین دقت را ارائه میدهد. در این پژوهش از تصاویر چند طیفی و حرارتی ماهواره لندست8 برای برآورد دمای زمین در حوضه آبریز مهاباد استفاده شده است. برای نیل به هدف، بعد از انجام تصحیحات رادیومتریک نسبت به مدلسازی و تجزیه و تحلیل تصاویر اقدام شد. بطوری که شاخص پوشش گیاهی، کسری پوشش گیاهی، دمای روشنایی ماهواره، قابلیت انتشار سطح زمین، ستون بخار آب که از معیارهای مؤثر در برآورد دمای سطح زمین با روش الگوریتم پنجره مجزا میباشند، با انجام محاسبه روابط ریاضی مقادیر لازم برای محاسبه دمای سطح زمین بدست آمدند.در نهایت دمای سطح زمین با دقت معادل 4/1 درجه سانتیگراد برآورد شد. مناطق با پوشش گیاهی زیاد و پوشیده از آب (سد) دمای کم و مناطق با پوشش گیاهی کم و خاک لخت دمای بالایی را نشان میدهند که همه در تغییرات دمایی منطقه مورد مطالعه مؤثر میباشند. نتایج تحقیق بیانگر این مهم است که روش الگوریتم پنجره مجزا نتایج قابل اعتماد و مطمئنی را در برآورد دمای سطح زمین ارائه میدهد که میتواند در مطالعات زیست محیطی و علوم زمین مورد استفاده قرار گیرد.