ساماندهی محلات شهری بر مبنای الزامات پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: محلّات ناحیه ی شش منطقه دو شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارجغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران

چکیده

شهرها با توجه به اینکه اکثر جمعیت کشور را در خود جای می‌دهند و غالباً مراکز اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مراکز حاکمیتی در کشورها می‌باشند، همواره می‌بایست آمادگی شان در برابر بحران‌ها (پدافند غیرعامل) مد نظر متخصصین مربوطه قرار گیرد. ساماندهی شهر در مقیاس محله (بعنوان کوچکترین و مؤثرترین واحد شهری) بر مبنای الزامات پدافند غیر عامل، به منظور مقابله با بحران‌ها (طبیعی و انسان ساز) و به حداقل رساندن مخاطرات با استفاده از فنون جغرافیا و برنامه‌ریزی از اهداف این تحقیق است. از اینرو ، محلات ناحیه‌ی شش از منطقه‌ی دو شهر تهران بعنوان مطالعه موردی انتخاب و نتایج تحقیق ارائه شد تا بدینوسیله امکان تعمیم بررسی‌ها و مطالعات مشابه در سایر نواحی شهری فراهم گردد. 
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق معیاری - تحلیلی است. مبانی علمی این تحقیق مبتنی بر مفاهیم مدیریت بحران شهری با تأکید بر دانش جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌باشد. در این تحقیق، پس از شناخت وارزیابی وضع موجود، ابعاد آسیب پذیری محلات در زمان وقوع بحران، نقاط قوت و ضعف، و همچنین تهدیدها و فرصت‌های هر محله با رویکرد پدافندغیرعامل مورد بررسی قرار گرفته و بر همین اساس نتیجه گیری مربوطه صورت پذیرفته است.گردآوری داده‌ها بر اساس روش کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی صورت گرفته و از روش مقایسه‌ای جهت ارائه جمع بندی‌ها استفاده شده است. در این پژوهش، تکنیک تحلیلی SWOT به منظور تعیین نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت ها، و نیز ارائه راهبردها، سیاست‌ها و پیشنهاد اقدامات لازم، بکار رفته و نرم افزار ArcGis جهت نمایش و همچنین، تجریه و تحلیل داده‌های توصیفی مورد استفاده قرارگرفته است. نتایج حاصل از تحقیق، مبین این حقیقت است که توجه به مؤلفه هایی از قبیل ساختار شهر، بافت شهر، فرم شهر، کاربری اراضی شهری و بالاخره، مشارکت‌های اجتماعی ساکنین هر محله، می‌تواند ساماندهی محلات شهری را بر اساس الزامات پدافندغیرعامل امکان پذیر سازد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Organizing Urban Neighborhoods based on the Passive Defense Requirements (Case study: 6th District Neighborhoods of Tehran’s Region 2)

نویسندگان [English]

  • Hossein Hatami nejad 1
  • Ashraf Azimzadeh Irany 2
1 Assistant professor of geography and urban planning, University of Tehran
2 Ph.D condidate of geography and urban planning, University of Tehran
چکیده [English]

Given that cities have the majority of the country's population and are often the economic, political, cultural, social and governance centers in countries, theirreadiness against crises (passive defense) should always be considered by the relevant experts. Organizing the city on the scale of the neighborhood (as the smallest and most effective urban unit) based on the requirements of passive defense, in order to deal with the crises (natural and man-made) and minimizing the hazards using geographical techniques and urban planning, are the objectives of this research. Therefore, the sixth district’s neighborhoods of Tehran’s 2nd region were selected as a case study and the results of the research were presented so that the possibility of generalization of similar surveys and studies in other urban areas would be provided. The present research is an applied- type, and the method of the research is normative-analytical. The scientific foundations of this research are based on the concepts of urban crisis management with an emphasis on geography and urban planning knowledge. In this research, after the recognition and evaluation of the present situation, the dimensions of the vulnerability of neighborhoods at the time of the crisis, the strengths and weaknesses, as well as the threats and opportunities of each neighborhood have been investigated with the passive defense approach, and the relevant conclusions have been drawn on this basis. Data collection was done based on library method and field studies, and a comparative method was used to provide the conclusions. In this research, the SWOT analytical technique was used to determine the strengths and weaknesses, threats and opportunities, as well as to provide strategies, policies and suggestions for necessary actions, and ArcGis software was used to display and analyze the descriptive data. The results of the research indicate that the attention to components such as city structure, urban texture, city form, urban land use, and finally the social contributions of residents of each neighborhood, can make it possible to organize urban neighborhoods based on the requirements of passive defense. The results of the research reflect the fact that paying attention to the components such as city structure, city texture, city form, urban land use, and finally the social contributions of the residents of each neighborhood, can make it possible to organize urban neighborhoods based on the requirements of passive defense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organizing
  • Neighborhood
  • City
  • Passive defense
  • Tehran
  • Crisis
  • SWOT

مراجع

1 - ابوالحسنی، عبداله (1389)؛ پدافند غیرعامل، معماری و طراحی شهری در ایران؛ قرارگاه هوایی خاتم الانبیاء، تهران.
2 - توکلی‌نیا، استادی سیسی؛ جمیله، منصور(1388)؛ تحلیل پایداری محله‌های کلان شهر تهران با تأکید بر عملکرد شورایاری‌ها- مطالعه موردی: محله‌های اوین، درکه و ولنجک؛ نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 70، زمستان 1388، صص 43-29.
3- حاتمی‌نژاد و جانبابانژاد؛ حسین و محمدحسین (1385)؛ مدیریت بحران حوادث طبیعی(سیل) در شهر، مجله علوم جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره 3.
4- حاتمی نژاد، حسین(1392)؛ استراتژی‌های مکان‌یابی و طراحی شهرهای جدید و شهرک‌های صنعتی با رویکرد پدافند غیرعامل؛ ارائه گزارش پاورپوینت.
5 - حافظ‌نیا، محمد رضا (1382)؛ مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی؛ انتشارات سمت، تهران، چاپ هشتم.
6- حسینی امینی، اسدی، برنافر؛ حسن، صالح، مهدی (1389)؛ ارزیابی ساختار شهر لنگرود جهت برنامه‌ریزی پدافند غیرعامل؛ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 15 ، شماره 18 ، پاییز 1389.
7 - سنگ سفیدی، ابراهیم (1393)؛ آسیب‌پذیری شبکه حمل و نقل شهری ناشی از موشکباران با استفاده از GIS؛ پژوهشکده شهرسازی و معماری دفاعی؛ دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران.
8- شهرداری تهران (1386)؛ طرح جامع تهران (طرح راهبردی - ساختاری توسعه و عمران)؛ مصوبه‌ی 05/09/1386 شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران.
9- شهرداری تهران، راهبردهای توسعه شهر تهران، 1389.
10- شهرداری منطقه‌ی 2 تهران؛ (1392)؛ برخی داده‌های توصیفی و گرافیکی از منطقه‌ی دو شهر تهران.
11- شهرداری تهران؛ (1392)؛ معاونت اجتماعی و فرهنگی؛ دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
12- عزیزی، برنافر؛ محمد مهدی، مهدی (1391)؛ ارزیابی آسیب‌پذیری شهری ناشی از حملات هوایی: ناحیه 1 از منطقه 11 تهران؛ مجله علمی- پژوهشی علوم و فناوری‌های پدافند غیرعامل؛ سال سوم، تابستان 1391.
13- فرجی، قرخلو؛ امین، مهدی (1388)؛ زلزله و مدیریت بحران شهری- مطالعه موردی: شهر بابل؛ مجله جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، سال هشتم، شماره 25، تابستان 1389.
14- فرزام شام، عراقی‌زاده؛ مصطفی، مجتبی (1391)؛ مبانی برنامه ریزی و طراحی شهر امن از منظر پدافند غیرعامل؛ پژوهشکده شاخص پژوه؛ تهران.
15- کامران، امینی، حسینی امینی؛ حسن، داود، حسن (1391)؛ کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی مسکن شهری، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره پانزدهم، زمستان 1391.
16- مرکز آمار ایران؛ سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سال 1385.
17- مدیری، مهدی (1389)؛ الزامات مکان‌یابی تأسیسات شهری (با تأکید بر تأسیسات آب شهری) و ارائه الگوی بهینه از دیدگاه پدافند غیرعامل؛ رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری؛ دانشگاه تهران.
18- مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی(1387)؛  تاریخچه تهران؛ ویرایش دوم؛ تهران.
19- نظریان، رحیمی؛ اصغر، محمد (1390)؛ تحلیل الگوی مدیریتی شهر تهران؛ نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 81، پاییز 1391، صص 126- 111.
20- نوریان، عبدالهی ثابت؛ فرشاد، محمدمهدی؛ تبیین معیارها و شاخص‌های پایداری در محله مسکونی؛ مجله شهرنگار، شماره 50 ، صص63-49.
21- وب‌گاه شهرداری تهران؛ « درباره‌ی تهران»؛ بازبینی‌شده در 1 اکتبر 2008.
22- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ نظام نامه‌ی کمیته پدافندغیرعامل در وزارت علوم.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار