1استادیارجغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
2دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
چکیده
شهرها با توجه به اینکه اکثر جمعیت کشور را در خود جای می‌دهند و غالباً مراکز اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مراکز حاکمیتی در کشورها می‌باشند، همواره می‌بایست آمادگی شان در برابر بحران‌ها (پدافند غیرعامل) مد نظر متخصصین مربوطه قرار گیرد. ساماندهی شهر در مقیاس محله (بعنوان کوچکترین و مؤثرترین واحد شهری) بر مبنای الزامات پدافند غیر عامل، به منظور مقابله با بحران‌ها (طبیعی و انسان ساز) و به حداقل رساندن مخاطرات با استفاده از فنون جغرافیا و برنامه‌ریزی از اهداف این تحقیق است. از اینرو ، محلات ناحیه‌ی شش از منطقه‌ی دو شهر تهران بعنوان مطالعه موردی انتخاب و نتایج تحقیق ارائه شد تا بدینوسیله امکان تعمیم بررسی‌ها و مطالعات مشابه در سایر نواحی شهری فراهم گردد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق معیاری - تحلیلی است. مبانی علمی این تحقیق مبتنی بر مفاهیم مدیریت بحران شهری با تأکید بر دانش جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌باشد. در این تحقیق، پس از شناخت وارزیابی وضع موجود، ابعاد آسیب پذیری محلات در زمان وقوع بحران، نقاط قوت و ضعف، و همچنین تهدیدها و فرصت‌های هر محله با رویکرد پدافندغیرعامل مورد بررسی قرار گرفته و بر همین اساس نتیجه گیری مربوطه صورت پذیرفته است.گردآوری داده‌ها بر اساس روش کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی صورت گرفته و از روش مقایسه‌ای جهت ارائه جمع بندی‌ها استفاده شده است. در این پژوهش، تکنیک تحلیلی SWOT به منظور تعیین نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت ها، و نیز ارائه راهبردها، سیاست‌ها و پیشنهاد اقدامات لازم، بکار رفته و نرم افزار ArcGis جهت نمایش و همچنین، تجریه و تحلیل داده‌های توصیفی مورد استفاده قرارگرفته است. نتایج حاصل از تحقیق، مبین این حقیقت است که توجه به مؤلفه هایی از قبیل ساختار شهر، بافت شهر، فرم شهر، کاربری اراضی شهری و بالاخره، مشارکت‌های اجتماعی ساکنین هر محله، می‌تواند ساماندهی محلات شهری را بر اساس الزامات پدافندغیرعامل امکان پذیر سازد.
Urban quarters ordering based on the passive defense cods
(Case study: Quarters of sixth district in the second zone of Tehran)
نویسندگان [English]
Hossein Hatami nejad1؛ Ashraf Azimzadeh Irany2
1Assistant professor of geography and urban planning, University of Tehran
2Ph.D condidate of geography and urban planning, University of Tehran
چکیده [English]
Cities, because they contain most of the country’s population, and because they are usually the economic, political and cultural centers of countries, must always be considered in terms of their readiness in times of crisis (Passive Resistance) by experts in the related fields. neighborhood-based organization of city (as the smallest and most effective urban unit) based on the requirements of passive defense in order to deal with natural and man-made crises and minimize hazards using geographic and planning techniques is among the goals of this research. Therefore, the neighborhoods of district 6 of division 2 of the city of Tehran were selected as case study and the results of the research were presented so that the possibility of generalizing similar studies and examinations in other urban areas would be provided. The present study is applied and based on criteria-analytical research method. The scientific foundations of this research are based on the concepts of urban crisis management with an emphasis on the science of geography and urban planning. In this research, after describing and evaluating the status quo, the dimensions of the vulnerability of neighborhoods during the crisis, the strengths and weaknesses, as well as the threats and opportunities of each neighborhood with the approach of passive defense have been investigated and accordingly, the relevant conclusions have been made. Data collection was done based on secondary method and field studies and a comparative method was used to present the summaries. In this research, the SWOT analytical technique has been used to determine the strengths, threats and opportunities, as well as for presentation of strategies, policies and proposals for action, and ArcGis software has been used to display and also analyze and examine descriptive data. The results of the research indicate that the consideration of components such as city structure, urban texture, urban form, urban land use, and finally the social contributions of residents of each neighborhood can make it possible to organize urban neighborhoods based on the requirements of passive defense.
کلیدواژه‌ها [English]
Ordering, Quarter, City, Passive Defense, Tehran, crisis, SWOT
مراجع
1 - ابوالحسنی، عبداله (1389)؛ پدافند غیرعامل، معماری و طراحی شهری در ایران؛ قرارگاه هوایی خاتم الانبیاء، تهران.
2 - توکلی‌نیا، استادی سیسی؛ جمیله، منصور(1388)؛ تحلیل پایداری محله‌های کلان شهر تهران با تأکید بر عملکرد شورایاری‌ها- مطالعه موردی: محله‌های اوین، درکه و ولنجک؛ نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 70، زمستان 1388، صص 43-29.
3- حاتمی‌نژاد و جانبابانژاد؛ حسین و محمدحسین (1385)؛ مدیریت بحران حوادث طبیعی(سیل) در شهر، مجله علوم جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره 3.
4- حاتمی نژاد، حسین(1392)؛ استراتژی‌های مکان‌یابی و طراحی شهرهای جدید و شهرک‌های صنعتی با رویکرد پدافند غیرعامل؛ ارائه گزارش پاورپوینت.
5 - حافظ‌نیا، محمد رضا (1382)؛ مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی؛ انتشارات سمت، تهران، چاپ هشتم.
6- حسینی امینی، اسدی، برنافر؛ حسن، صالح، مهدی (1389)؛ ارزیابی ساختار شهر لنگرود جهت برنامه‌ریزی پدافند غیرعامل؛ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 15 ، شماره 18 ، پاییز 1389.
7 - سنگ سفیدی، ابراهیم (1393)؛ آسیب‌پذیری شبکه حمل و نقل شهری ناشی از موشکباران با استفاده از GIS؛ پژوهشکده شهرسازی و معماری دفاعی؛ دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران.
8- شهرداری تهران (1386)؛ طرح جامع تهران (طرح راهبردی - ساختاری توسعه و عمران)؛ مصوبه‌ی 05/09/1386 شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران.
9- شهرداری تهران، راهبردهای توسعه شهر تهران، 1389.
10- شهرداری منطقه‌ی 2 تهران؛ (1392)؛ برخی داده‌های توصیفی و گرافیکی از منطقه‌ی دو شهر تهران.
11- شهرداری تهران؛ (1392)؛ معاونت اجتماعی و فرهنگی؛ دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
12- عزیزی، برنافر؛ محمد مهدی، مهدی (1391)؛ ارزیابی آسیب‌پذیری شهری ناشی از حملات هوایی: ناحیه 1 از منطقه 11 تهران؛ مجله علمی- پژوهشی علوم و فناوری‌های پدافند غیرعامل؛ سال سوم، تابستان 1391.
13- فرجی، قرخلو؛ امین، مهدی (1388)؛ زلزله و مدیریت بحران شهری- مطالعه موردی: شهر بابل؛ مجله جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، سال هشتم، شماره 25، تابستان 1389.
14- فرزام شام، عراقی‌زاده؛ مصطفی، مجتبی (1391)؛ مبانی برنامه ریزی و طراحی شهر امن از منظر پدافند غیرعامل؛ پژوهشکده شاخص پژوه؛ تهران.
15- کامران، امینی، حسینی امینی؛ حسن، داود، حسن (1391)؛ کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی مسکن شهری، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره پانزدهم، زمستان 1391.
16- مرکز آمار ایران؛ سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سال 1385.
17- مدیری، مهدی (1389)؛ الزامات مکان‌یابی تأسیسات شهری (با تأکید بر تأسیسات آب شهری) و ارائه الگوی بهینه از دیدگاه پدافند غیرعامل؛ رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری؛ دانشگاه تهران.
ابتدای صفحه