نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور مرکزاراک

چکیده

خلیج فارس از ابتداى تاریخ از آن ایران بوده است. حضور ایرانیان در این پهنه آبى یک حقیقت تاریخى و جغرافیایى است. در مقاطعى از تاریخ، خلیج فارس جزء آب هاى داخلى محسوب مى‏ گردید. حضور قانونمند ایران در خلیج فارس به سال هاى بعد از 1302 باز مى‏گردد. در آن زمان با وجود مخالفت قدرت هاى بزرگ چون انگلیس و آمریکا، تلاش گردید به قلمروهاى دریائى ایران در خلیج فارس و دریاى عمان سامان داده شود.
با تصویب قانون تعیین حدود آبهاى ساحلى و منطقه نظارت دولت در دریاها در 24 تیر 1313 اقدامات ایران شکل عملى به خود گرفت. در سال 1336 قانون نفت تصویب و عملیات اکتشاف در قلمروهاى دریایى ایران شروع گردید. عراق بدون تعیین حدود قلمرو دریایى خود، ادعا کرد که عملیات ایران وارد قلمرو دریایى آن کشور شده است. در ادامه دست به اقدامات یک جانبه در خصوص تحدید حدود قلمرو دریایى‏اش زد که از سوى ایران با عدم پذیرش مواجه شد. در طى بیش از 5 دهه گذشته، مسائل ارضى و مرزى و اختلافات سیاسى ایران و عراق در عدم افراز دریایى دو کشور تأثیر داشته است. وضعیت جغرافیایى سواحل ایران و عراق نسبت به همدیگر و محل دقیق نقطه سه جانبه که نقطه تلاقى مرزهاى دریایى ایران، عراق و کویت است در فرایند مرزسازى آینده دو کشور تأثیر زیادى خواهند داشت. هم اکنون مرزدریایى ایران با عراق تحت تأثیر مسایلى چون امضاء مجدد قرار داد 1975 الجزایر، میله گذارى مرزها، لایروبى رودخانه شط ‏العرب (اروندرود)، پرداخت خسارات جنگى تحمیلى از سوى عراق و... قرار دارد. این مقاله تلاش مى‏کند ضمن تشریح موارد پیش گفته، ضرورت هاى افراز مرز دریایى ایران با عراق را تببین نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Separation of the Iranian Sea Border with Iraq, Security and Geopolitical Requirements

نویسنده [English]

  • Sohrab Askari

Assistant Professor of Payam-e-Noor University

چکیده [English]

Persian Gulf has belonged to Iran since the dawn of history. The presence of Iranians in this aquatic zone is a historical and geographical fact. In some periods of history, the Persian Gulf was considered as amongst inland waters. The lawful presence of Iran in the Persian Gulf dates back to the year 1923. At that time, despite the opposition of major powers such as Britain and the United States, attempts were made to make the presence of Iranian navy in the Persian Gulf and the Oman Sea organized.
By adopting the law of determining the extent of the coastal waters and the area of ​​state control in the seas, on July 15, 1934, Iran's actions became operational. In the year 1956, the oil law was ratified and exploration operations began in the territories of Iran. Iraq, without specifying its maritime territory, claimed that Iran's operations had entered the territory of that country. It went on to take unilateral measures to determine the scope of his maritime area, which faced Iran’s non-acceptance. Over the past five decades, the land and border issues and political differences between Iran and Iraq have been effective in the lack of sea division between the two countries. The geographic position of the coasts of Iran and Iraq relative to each other and the exact location of the Tripartite Point, which is the crossing point of the maritime borders of Iran, Iraq and Kuwait, will have a great influence on the future border-determination process of the two countries. Currently, Iran's sea border with Iraq is under the influence of issues such as the re-signing of Algeria treaty in 1975, marking the borders with bars, the dredging of the Shatt al-Arab River (Arvandroud), the payment of war damage inflicted by Iraq, and so on. This article, while  explaining the above-mentioned issues, tries to explain the necessity of settling the Iranian sea border with Iraq.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • Iran
  • Iraq
  • martial law
  • national interests
1- پارسادوست، منوچهر، ریشه‏هاى تاریخى اختلافات ایران و عراق، شرکت سهامى انتشار، تهران،1370.
2- تاج بخش، غلامرضا، فلات قاره ایران در خلیج فارس، سمینار خلیج فارس، سى‏ام مهر1341، باشگاه افسران.
3- جعفرى ولدانى، اصغر، بررسى تاریخى اختلافات مرزى ایران و عراق، دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى، تهران، 1370.
4- جعفرى ولدانى، اصغر، تحدید حدود فلات قاره در مناطق شمال خلیج فارس، مجله سیاست خارجى، شماره 4، 1377.
5- روزنامه کیهان،24 اسفند 1345.
6- روزنامه کیهان، 9 تیر 1347.
7- زرگر، على‏اصغر، تاریخ روابط سیاسى ایران و انگلیس در دوره رضاشاه، ترجمه کاوه بیات، تهران، انتشارات پروین و معین،1372.
8- سایت خبرى شهاب نیوز،آذر1387.
9- عسگرى، سهراب، ژئوپولیتیک قلمروهاى دریایى ایران در خلیج فارس با تأکید بر لزوم افراز فلات قاره و منطقه انحصارى اقتصادى ایران با کشورهاى عراق، کویت و امارات متحده عربى، رساله براى اخذ درجه دکترى در رشته جغرافیاى سیاسى، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران،1381.
10- مشعل، شماره 207، نیمه دوم شهریور ماه 1380.
11- ممتاز، جمشید، تحدید حدود فلات قاره خلیج فارس، سیاست خارجى، شماره 4، 1369.
12- میرحیدر، دره، عسگرى، سهراب، فلات قاره ایران در خلیج فارس، چشم‏انداز ژئوپلیتیک انرژى، پژوهش‏هاى جغرافیایى، شماره 44،1382.
13- میرحیدر، دره، راستى، عمران، امیرى، علیدوست، التیامى‏نیا،رضاعلى، سلطانى، ناصر،روندقلمروسازى کشورهاى ساحلى در بستر خلیج فارس، فصلنامه بین‏المللى ژئوپلیتیک، سال سوم، شماره اول، بهار 1386.
14- Razavi, Ahmad,Continental Shelf Delimitation And Related Maritime Issues In The Persian Gulf, Martinus Nijhoff Publishers, The Hague,1997.
15- Schofield, Clive H, and Schofield,Richard,the Middle East and North. Africa, London. Routledge, 1996.