نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مجتمع دانشگاهی پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر

2 دانش‌آموخته و پژوهشگر جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

چکیده

در دنیای کنونی، پیشرفت علم و تکنولوژی باعث ظهور انقلاب اطلاعاتی و ابزارهای شناختی پیشرفته شده است. ماهواره‌‌های فضایی توانایی تصویربرداری از تمام سطح کره زمین با جزئیات کامل را دارند. به موازات آن پیشرفت جنگ‌‌افزارهای الکترونیکی از جمله موشک‌‌های دور برد و هدایت شونده کشتار جمعی، سلاح‌‌های کنترل از راه دور و ربات‌‌های جنگی، تهدیدهای جدّی بر امنیت و بقاء جوامع را در پی داشته اند. برای این منظور آمایش دفاعی-امنیتی به عنوان راهکاری مؤثر در مقابل تهدیدهای موجود طرح شده است. هدف از این پژوهش آمایش دفاعی-امنیتی استان خوزستان به منظور شناخت تهدیدها و استفاده از ظرفیت‌‌های بالقوه دفاعی- امنیتی است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجامِ آن، توصیفی- تحلیلی است. محدوده مورد مطالعه استان خوزستان و داده‌‌های مورد استفاده شامل داده‌های جغرافیای طبیعی، داده‌‌های جمعیتی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی بوده است. تجزیه و تحلیل داده‌‌ها با استفاده از جداول فراوانی و نمودارهای ستونی، تحلیل‌‌های فضایی- مکانی و پارامترهای آمار فضایی انجام شده است. نتایج حاصل حاکی از آن است که تهدیدها از گستردگی زیادی برخوردار بوده و الزاماً نگاه سیستمی برای رسیدن به آمایش دفاعی- امنیتی نیاز است. برای این منظور، الگوی آمایش دفاعی-امنیتی در این پژوهش پیشنهاد شد. تجزیه و تحلیل الگوی پیشنهادی مورد نظر، حاکی از آن است که تهدیدهای طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌‌ محیطی در کنار تهدیدهای نظامی کشورهای حاشیه خلیج فارس از مواردی است که امنیت و نحوه دفاع استان‌‌ خوزستان را تحت تأثیر قرار داده است. بنابراین تحلیل‌‌های آمایش دفاعی-امنیتی می‌تواند مهمترین و کارآمدترین راهکارهای علمی و عملی برای مقابله با انواع تهدیدهای نظامی و غیرنظامی و برقراری نظم و امنیت در راستای رسیدن به توسعه پایدار در اختیار برنامه‌ریزان قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of defense-security planning in Khuzestan province

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammadpour 1
  • Mohammadreza Eghbal 2
  • Afshar Hatami 2

1 Assistant professor of political geography- Malek-Ashtar University of Technology

2 Educated and researcher in geography and urban planning

چکیده [English]

Extended Abstract
Introduction
In today's world, advances in science and technology have led to the emergence of the information revolution and advanced cognitive tools. Space satellites are capable of capturing the entire surface of the earth in great detail. At the same time, the development of electronic warfare, including long-range and guided missiles of mass destruction, remote-controlled weapons and war robots, has posed serious threats to the security and survival of societies. For this purpose, defense-security planning has been designed as an effective solution against the existing threats. The purpose of this study is to organize the defense and security of Khuzestan provinces in order to identify threats and use potential defense and security capabilities. In explaining the relationship between land management and defense-security indicators, the important issue is that in the planning projects that have been discussed so far in the country, only demographic, economic, political, cultural, physical issues are considered and the issue of defense and national security and less considered areas. Is located; Therefore, the relationship between land use planning and defense-security indicators can be examined from different perspectives.
Materials
The research materials included basic maps obtained from the surveying organization as well as the geographical organization, including maps of critical, critical and important points. In addition, geological maps and other thematic maps have been used.
Methods
This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. The study area was Khuzestan provinces and the research period was 2016 to 2021. The statistical population of the study was the population of Khuzestan provinces according to the population and housing census data of the Statistics Center in 2016. There was no sample size in this study. The method of data collection was using documentation and survey. Research data for economic and social sectors were obtained from the Statistics Center. Data analysis techniques included frequency tables, descriptive graphs, spatial analysis methods, and spatial statistics techniques.
Results & Discussion
In this study, indicators were studied that can be considered as a representative for a large number of micro and macro indicators. According to these indicators, a picture of the security, defense and defense situation in Khuzestan provinces was shown. It is noteworthy that security cannot be achieved only with the tools of war and the use of military forces, and the threat is not only the existence of a foreign enemy. Rather, any tension that affects the comfort and well-being of the people is considered an insecure element and action must be taken to resolve it. Also, defense is not only the use of weapons and military forces, but also defense mechanisms must be prepared to deal with any insecure elements. Many sabotages in the country can happen without the attack of the enemy forces. In the field of defense planning, there is a need that any action and action for development and planning, must be accompanied by the principles of defense and the correct location of vital, sensitive and important elements. Also, the defense-security planning model showed that defense, security and defense planning pursue three main goals, namely deterrence, capability and self-sufficiency or self-reliance. According to the objectives of the powerful, safe and stable land as the three main arms in defense-security planning. A safe land is a security arrangement and a framework for understanding all the factors that disrupt order and security in the region. Powerful land indicates defense planning, which seeks to provide mechanisms to understand the maximum possible defense of the land and the region. Sustainable land targets defense planning. In this type of arrangement, the main purpose of camouflage is to hide and reduce the effects of possible attacks.
Conclusion
In the provinces of Khuzestan and Bushehr, it was found that in addition to military threats, there are other factors that have a civilian aspect; Therefore, in order to establish security and maintain stability in the provinces in question, it is necessary to consider various instances of security, defense and passive defense with a systemic view. Some of these factors have a natural aspect and others have a human aspect including social, cultural, economic, military, technological and political. Therefore, defense-security planning analyzes can consider the most important and effective scientific solutions to deal with military and civilian threats and to establish order and security.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land management
  • Sustainable development
  • Natural and human threats
  • Defense-security planning
  • Khuzestan Province
1- آسایش، حسین. (1375). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای. تهران: دانشگاه پیام.
2- آفتاب، هوشمند؛ احمد، اکبر. 1397. تدوین راهبردهای دفاعی - امنیتی در مناطق مرزی استان آذربایجان غربی با رویکرد آمایش سرزمین. فصلنامه علمی راهبرد دفاعی، 16(3): 153-187.
3- امانپور، احمدی، داوودی منجزی؛ سعید، رضا، انیس. (1394). بررسی ملاحظات دفاعی در شهرهای تاریخی ایران (مطالعه موردی: بافت قدیم شهر دزفول). فصلنامه علمی-ترویجی پدافند غیرعامل، 6 (4) (پیاپی 24): 1-12.
4- باقری‌چوکامی، سیامک. (1398). مرجع امنیت در اندیشه سیاسی و امنیتی رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی. فصلنامه پژوهش‌های حفاظتی و امنیتی، 8 (29): 25-62.
5- برهانی، اسماعیلی؛ کاظم، شیوا. (1400). آمایش دفاعی- امنیتی شهرها با بهره‌گیری از تحلیل فضایی آسیب‌پذیری کالبدی و نظامی(مطالعه موردی: شهر زاهدان). فصلنامه علمی امنیت ملی، 11 (39): 405-430.
6- پاشازاده، سیدین، پارسای‌مقدم؛ منوچهر، افشار، مهدی. (1396). تحلیل نقاط بهینه استقرارگاه‌های نظامی برمبنای ملاحظات دفاعی و امنیتی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: استان اردبیل. فصلنامه مدیریت نظامی)، 17 (66): 23-51.
7- تاجعلی، ایمان. (1399). راهبردهای دفاعی - امنیتی و امایش سیاسی فضا در مناطق مرزی (مطالعه موردی استان ایلام). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: علیرضا محرابی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
8- جان‌پرور، صالح‌آبادی، زرگری؛ محسن، ریحانه، مطهره. (1396). پیامدهای بحران مهاجرت ناشی از خشکسالی‌های کوتاه مدت در استان سیستان و بلوچستان. جغرافیا، 15 (دوره جدید)(52)، 183-199.
9- حافظ‌نیا، محمدرضا. (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. تهران: انتشارات پاپلی.
10- حسینی، علی‌پور، هاشمی؛ سید حسین، عباس، سیدمصطفی. (1398). ملاحظات امنیتی- دفاعی در آمایش سواحل مکران ایران. فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی، 2 (5): 30-56.
11- حسینی، صدیقی؛ سیدهادی، ابوالفضل. (1393). تحلیلی بر آمایش فضایی-مکانی، فضاهای درمانی مشهد با رویکرد پدافند غیرعامل. فصلنامه آمایش سرزمین، 6 (2): 335-336.
12- حشمتی‌جدید، بشارتی، زارعی؛ مهدی، محمدرضا، غلامرضا. (1393). ملاحظات دفاعی- امنیتی آمایش سرزمین در کشور (مطالعه موردی: جنوب شرق کشور). فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی دانشکده و پژوهشکده دفاعی(دافوس)، 13 (75): 109-123.
13- روی گادسون، جورج کوئینسر و شولتز، ریچارد، (1392)، رویکردهای جدید در مطالعات امنیتی، مترجم: سید محمدعلی متقی‌نژاد، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران.
14- زارعی، مسعود. (1398). بررسی ملاحظات دفاعی-امنیتی-سیاسی شرق ایران (منطقه مورد نظر استان خراسان جنوبی). فصلنامه علمی دانش انتظامی خراسان جنوبی، 1398 (29): 46-61.
15- زرقانی، اعظمی؛ سیدهادی، هادی. (1390). تحلیل ملاحظات نظامی-امنیتی در آمایش و مکان‌گزینی مراکز و استقرارگاه‌های نظامی با تأکید بر استان خراسان رضوی. نشریه مدرس علوم انسانی-برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 15 (2): 141-161.
16- زرقانی، سیدهادی، (1388)، طرح پژوهشی تدوین برنامه آمایش استان خراسان رضوی، بخش ملاحظات دفاعی-امنیتی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
17- زیبنده کپته، سفرگر؛ عدالت، حورا. (1399). تبیین مؤلفه‌های طبیعی تأثیرگذار بر استقرار سیستم‌های دفاعی در مرزهای شمالی - مطالعه موردی: دریای خزر. فصلنامه علمی علوم و فنون مرزی، 9 (3): 29-52.
18- سفرگر، زیبنده کپته؛ حورا، عدالت. (1397). تحلیل ملاحظات دفاعی-امنیتی شهرهای سواحل دریای خزر با استفاده از شاخص‌های اقلیمی. فصلنامه علمی علوم و فنون مرزی، 7 (4): 91-119.
19- شاهویردی، شیدا (1394)، تبیین مؤلفه‌های آمایش دفاعی مؤثر بر امنیت پایدار در استان کردستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دولتی - وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری - دانشگاه تربیت مدرس - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تهران.
20- شورای عالی آمایش سرزمین. (1399). سند ملی آمایش سرزمین، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، دبیرخانه شورای عالی آمایش سرزمین، تهران
21- شیرانی، اسلامی مهدی‌آبادی، احمدی؛  شمسی، هانیه السادات، زهرا. (1391). ضرورت جایگاه آمایش سرزمین در برنامه ریزی توسعه شهرهای ساحلی با تأکید بر ملاحظات پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر چابهار). همایش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران.
22- طحانی، غلامرضا. (1393). بررسی نقش آمایش سرزمین در امنیت جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه علوم و فنون نظامی، 10 (27): 29-48.
23- عامریون، چاقری؛ احمد، محمود. (1389)، آمایش سرزمین با رویکرد دفاعی-امنیتی، فصلنامه علمی و آموزشی دفتر توسعه آموزش (EDO)، 10(36): 1-12.
24- علی‌پور، هاشمی، حسینی؛ عباس، سیدمصطفی، سیدحسن. (1395). ارائه راهبردهای آمایش منطقه‌ای سواحل مکران ج.ا.ایران با رویکرد توسعه و امنیت پایدار. فصلنامه راهبرد دفاعی، 14 (55): 131-155.
25- علی‌پور، باقری؛ عباس، سیدسجاد. (1395)، فصلنامه جغرافیای نظامی و انتظامی، شماره 2: 5-26.
26- عندلیب، علیرضا (1380)، نظریه‌های پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد، دوره عالی جنگ.
27- عندلیب، علیرضا. (1379). آمایش مناطق مرزی با تأکید بر ملاحظات امنیتی - دفاعی (مطالعه موردی: منطقه خوزستان)، رساله دکتری، دانشگاه تهران. رساله دکتری، استاد راهنما: محسن حبیبی، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.
28- فتحی، میره‌ای، زیاری، علی‌پور، هاشمی؛ امیر، محمد، کرامت‌اله، عباس، سیدمصطفی. (1395). بررسی و تحلیل تهدیدهای سیاسی، امنیتی و دفاعی در استان البرز با رویکرد آمایش سرزمین. مجله پژوهش‌های جغیرافیای سیاسی، 1 (3): 187-212.
29- فتحی، سعیدی‌راد، یزدان‌پناه درو، کلانتری؛ محسن، مجید، کیومرث، محسن. (1396). تبیین شاخص‌ها و اولویت‌های آمایش دفاعی و امنیتی مناطق مرزی ایران در افق 1404- مطالعه موردی؛ مرزهای جنوبی کشور. فصلنامه علوم و فنون مرزی، 8 (1): 89-115.
30- فرجی‌ملائی، علیپور دیلو، حسینی‌امینی؛ امین، هادی، حسن. (1394). آمایش دفاعی سرزمین از منظر پدافند غیرعامل. نشریه جغرافیا (فصلنامه علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، 13 (45): 247-275.
31- قربانی، زینب (1395)، تحلیل فضایی شبکه شهری استان مازندران با رویکرد آمایش دفاعی، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
32- قنبری، سرداری؛ ابوالفضل، ایوب (1397)، آمایش مناطق مرزی با تأکید بر راهبردها و اولویت‌های برنامه‌ریزی مناطق مرزی (مریوان و بانه)،  فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 8(2)، 193-173.
33- قیصری، صادق (1396)، آمایش سرزمین‌ و‌ سیاست‌های دفاعی، امنیتی و توسعه پایدار در ایران (مطالعه موردی: استان هرمزگان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
34- کلانتری، عبداله‌زاده؛ خلیل، غلامحسین. (1391). برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین. تهران: نشر فرهنگ.
35- گل‌وردی، حسن (1392)، نقش آمایش سرزمین در تدوین الگوی دفاعی- امنیتی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد گرمسار - دانشکده علوم انسانی، گرمسار.
36- محمدپور، اقبال، حاتمی؛ علی، محمدرضا، افشار. (1401). مدل‌سازی سنجش وضعیت امنیتی - دفاعی در آمایش سرزمین (مطالعه موردی: استان هرمزگان و شهرستان‌های چابهار و کنارک). پژوهش‌‎های جغرافیای سیاسی، 7(14): 1- 16.
37- محمودی، سیدمحمد. (1388). تحلیلی بر سیر تحولات کلان آمایش سرزمین فرانسه در نیم قرن گذشته و ارایه پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت آمایش سرزمین ایران. نشریه آمایش سرزمین، 1 (1): 141-180.
38- مدیری، کرمی، انصاری‌زاده، حیدری؛ مهدی، مهرداد، سلمان، طهمورث. (1391). شاخص‌های امنیت ساز پدافند غیرعامل در آمایش سرزمین. فصلنامه راهبرد دفاعی، 11 (41): 31-58.
39- مظاهری کرمانی‌پور، عیسی. (1396). تحلیل و بررسی ملاحظات دفاعی - امنیتی در آمایش شهر بندرعباس با تأکید بر تهدیدات تروریستی . پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: علی شهدادی، دانشگاه هرمزگان، دانشکده علوم انسانی .
40- معصومی اشکوری، حسن. (1370). اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای. صومعه‌سرا: انتشارات پیام.
41- نادی، معصومه. (1392). ملاحظات دفاعی- امنیتی در آمایش سرزمین جزیره استراتژیک ابوموسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: هادی اعظمی.
42- هاشمی، علی‌پور، فتحی؛ سیدمصطفی، عباس، امیر. (1398). همبستگی تهدیدهای امنیتی-دفاعی با سطوح توسعه در استان کردستان با رویکرد آمایش سرزمین. آمایش محیط، 12 (45): 199-223.
43- Buzan, Barry. (2008). People, states & fear: an agenda for international security studies in the post-cold war era Rowman & Littlefield Publishers / ECPR Press.
44- Howorth, J. (2012). Decision-making in security and defense policy: Towards supranational inter-governmentalism? Cooperation and Conflict, 47 (4): 433–453.
45- McBratney, Alex, Damien J. Field, and Andrea Koch. “The dimensions of soil security.” Geoderma 213 (2014): 203-213.‏
46- Milanova, N. (2020). Institutional Resilience and Building Integrity in the Defense and Security Sector. Connections (18121098), 19(3).
47- Nha, D.V. (2017). The Role of Land-Use Planning on Socioeconomic Development in Mai Chau District, Vietnam. In Redefining Diversity & Dynamics of Natural Resources Management in Asia, Volume 2. Elsevier 87-111.
48- Papadimitriou, A., M. Adriaensen, N. Antoni, N. XAntoni, and C. Giannopapa. (2019). Perspective on space and security policy, programmes and governance in Europe. Acta Astronautica, 161, https://doi.org/ https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2019.05.015; 183–191.
49- Prakoso, L. Y., and A. G. Dohamid. (2021). National Defense Policy by Strengthening Defense Strategy: Study of the Development of a Naval Air Base in Bengkulu. ITALIENISCH, 11(2): 335-347.
50- Seligman, Daniel (2008), World’s major rivers: an introduction to international water Law with case studies, Colorado River Commission of Nevada, Las Vegas.
51- Simangunsong, F., and I. Hutasoit. (2018). A Study of the development of Natuna Regency as a key site on Indonesia’s Outer Border with particular regard to national defense and security issues in the South China Sea. Journal of Marine and Island Cultures, 7 (4); 1-11. https://www.semanticscholar.org/paper/A-Study-of-the-development-of-Natuna-Regency-as-a-Simangunsong-Hutasoit/e644aaedcae0643cf7b5d31630ba0c9cf573954f.
52- Supriyadi, A. A., F. Rizky, N. Rahmawati, I. Rs, M. D. M. Manessa, and R. A. Gultom. (2019). Utilization of the Geography Information System to Support Business Enterprises Site Planning of Defense Industry. n IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 313 (1): 12-20.
53- Tanimoto, S., Y. Takahashi, A. Takeishi, S. Wangyal, T. Dechen, H. Sato, and A. Kanai. (2019). Concept proposal of multi-layer defense security countermeasures based on dynamic reconfiguration multi-perimeter lines. In International conference on network-based information systems. Springer, Cham 413-422.
54- Woltjer, Johan, and Niels Al. “Integrating water management and spatial planning: strategies based on the Dutch experience.” Journal of the American Planning Association 73.2 (2007): 211-222.‏