نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تربیت مدرس

3 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه تهران

4 دانشیار گروه سنجش از دور، دانشگاه تربیت مدرس

5 دانشیار گروه عمران، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی

چکیده

پیچان‌رودها یکی از اشکال تیپیک ژئومورفولوژیک بوده که به دلیل مهیا بودن شرایط محیطی در سواحل جنوبی کشور ایران به‌طور متعدد مشاهده می‌گردند. این لندفرم‌های پویا و فعال تحت تأثیر دینامیک رودها و شیب آرام دلتاها در فاصله زمانی اندک، تغییرات فضایی شدیدی پیدا می‌کنند. در این مقاله سعی بر این است تا با استفاده از داده‌های سنجش از دور و پیمایش میدانی، تغییرات مورفولوژیک بستر رودِ مُند طیّ یک دوره 57 ساله در پنج بازه زمانی (1334- 1364- 1373- 1379 و 1391) استخراج و تحلیل شود. نتایج تحقیق نشان داد که در طی سال‌های 1334 تا 1391 تغییرات مورفولوژی بستر رود مند بسیار زیاد بوده، به‌طوری که در مصب رودخانه نزدیک به 5/3 کیلومتر جا به جایی بستر مشاهده گردید. مقایسه فضایی بستر رود در سال 1334 نسبت به سال 1391، بیانگر این مطلب بوده که 52/42 کیلومترمربع به کناره چپ اضافه شده در حالی که در کناره راست این مقدار 8/33 کیلومترمربع محاسبه گردید. شیب آرام دلتا (کاهش سرعت آب و به جاگذاری مواد رسوبی رود در بستر) ، پوشش گیاهی کناره و بستر رود (به دام انداختن رسوبات در بستر رود) و انسان (ایجاد سد در سطح حوضه آبریز مند، ساخت پل و سکوهای حفاظتی در کف بستر و انتقال آب رود به سایت پرورش میگو) از جمله عوامل مهم در تغییر بستر رود مند هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Utilization of Remote Sensing Data in Detecting the Meandering Changes of Mond Delta - Bushehr

نویسندگان [English]

  • Siavosh Shayan 1
  • Gholamreza Zare 2
  • Mojtaba Yamani 3
  • Mohammad Sharifikia 4
  • Mohsen Soltanpour 5

1 Assistant professor, Dept. of Natural Geography, University of Tarbiat Modarres

2 Ph.D Condidate of Geomorphology, University of Tarbiat Modarres

3 Professor, Dept. of Natural Geography, University of Tehran

4 Associate professor, Dept. of Remote Sensing, University of Tarbiat Modarres

5 Associate Professor of civil, Khaje Nasir Toosi University

چکیده [English]

 


Meanders are one of the typical geomorphological forms that is frequently observed on the southern coasts of Irandue to the availability of environmental conditions. These dynamic and active landforms have strong spatial variations under the influence of the dynamics of the rivers and the gentle slopes of the deltas, in a short period of time. It’s been tried in this paper to extract and analyze the morphological changes of the Mond River bed over a period of 57 years in five time periods of (1955, 1985, 1994,
2000, and 2012) using remote sensing data and field surveys. The results of this research showed that the morphological changes of the Mond river bed have been very high during the years 1955 to 2012, so that, a nearly 3.5 kilometer displacement of the bed was observed on the estuary. Spatial comparison of the river bed in 1955 and 2012 indicated that 42.52 square kilometers were added to the left bank of the river, while on the right riverside, this amount was calculated to be 33.8 km2.The gentle slope of the delta (reduction of water speed and the sedimentary deposition on the river bed), vegetation cover on the riverside and on the river bed (trapping sediments in the river bed) and humans (building dams on the Mond river basin, constructing bridges and protection platforms on the bottom of the river bed and the transferring of water to the shrimp breeding sites) are among the important factors in changing the Mond river bed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fluvial Geomorphology
  • Meander
  • Delta and river of Mond
  • Remote Sensing
1- ارشد، مرید و ابوالقاسمی؛ صالح، سعید، هادی؛ 1386، بررسی روند تغییرات مورفولوژیکی رودخانه‌ها با استفاده از سنجش از دور (مطالعه موردی: رودخانه کارون از گتوند تا فارسیات (82- 1369))، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد چهاردهم، شماره ششم، صص  194- 180.
2- جعفربیگلو، باقری سید شکری، نگهبان، صفرراد؛ منصور، سجاد، سعید، طاهر؛ 1391، بررسی تغییرات بستر و ویژگی‌های رودخانه‌ی گیلانغرب در سال‌های 1344 تا 1381، مجله پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، شماره 2، صص 82- 102.
3- جهان‌دیده، احمدعلی؛ 1378، عوامل مؤثر بر فرسایش بادی در منطقه دشتی استان بوشهر، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ‌ارشد، به راهنمایی حسن احمدی، دانشکده منابع طبیعی نور، دانشگاه تربیت مدرس.
4- حسین‌زاده، نوحه‌گر، صدوق، غلامی؛ محمدمهدی، احمد، سیدحسن، عنایت؛1391، بررسی تغییرات ژئومورفولوژیک رودخانه مهران بر روی دلتای میناب با استفاده از سنجش از دور و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (استان هرمزگان، بندر لنگه)، مجله پژوهش‌های فرسایش محیطی، شماره 2، صص 53- 68.
5- رضایی‌مقدم، پیروزی نژاد؛ محمدحسین، نوشین؛ 1393، بررسی تغییرات مجرا و فرسایش کناره‌ای در رودخانه گاماسیاب از سال 1334 تا 1389، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره 47، صص 109- 132.
6- سیف، نجمی؛ عبدا...، نجمه؛ 1392، بارزسازی تغییرات پیچان‌رودی کارون با استفاده از تصاویر چند زمانه IRS و Landsat، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره 3، صص 211- 226.
7- شریفی‌کیا، مال امیری؛ محمد، نعمت؛ 1392، آشکارسازی تغییرات مکانی رودخانه هیرمند و تحلیل مورفولوژیکی آن، مجله پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، شماره 4، صص 149- 160.
8- معصومی، غریب رضا و معتمد؛ حمیدرضا، محمدرضا، احمد؛ 1390، بررسی مورفولوژی و الگوی پیچان‌رودی رودخانه زهره در جلگه ساحلی هندیجان، مجله مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد 3، شماره 2، صص 102- 112.
9- وزارت نیرو، 1391، آمار مربوط به سدهای حوضه آبریز مند.
10- یمانی، فخری؛ مجتبی، سیروس؛ 1391، بررسی عوامل مؤثر در تغییرات الگوی رودخانه جگین در جلگه ساحلی مکران، مجله جغرافیا، شماره 34، صص 141- 158.
11- یمانی، حسین‌زاده؛ مجتبی، محمدمهدی؛ 1381، بررسی تغییرات الگوی رودخانه تالار در جلگه ساحلی دریای مازندران، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 43، صص 109- 122.
12- یمانی، دولتی و زارعی؛ مجتبی، جواد، علی‌رضا؛ 1389، تأثیرگذاری عوامل هیدروژئومورفیک در تغییرات زمانی و مکانی بخش میانی رودخانه اترک، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 99، صص 1- 24.