نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید علی علوی ¹
• سید مصطفی حسینی ²
• فریبا بهرامی ³
• مهراب عاشورلو ³

¹ استادیار جغرافیا و برنامه ر یزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس

² دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد

³ کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد

چکیده

برنامه‌ریزی با هدف مدیریت بحران و تخمین ریسک زمین لرزه همواره یکی از دغدغه‌های اصلی برنامه‌ریزان و مدیران شهری بوده است. شناخت و تعیین میزان آسیب پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله به‌منظور برنامه‌ریزی مدیریت بحران قبل از وقوع زلزله الزامی به نظر رسیده است. این پژوهش با هدف ارائه الگویی مناسب جهت ارزیابی وضعیت آسیب پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله، بافت‌های شهر سمیرم در استان اصفهان را مورد مطالعه قرار داده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی بوده و بررسی در آن به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. به منظور نیل به اهداف پژوهش ابتدا معیار‌های مؤثر در آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله شناسایی گردیده، سپس با بهره گیری از مدل تحلیل شبکه‌ای (ANP) و نرم‌افزار آن، ارزش و اهمیت هر یک از معیار‌ها تعیین شده، در مرحله بعد نتایج حاصل از فرآیند تحلیل شبکه‌ای با لایه راه‌های شریانی درجه یک، درجه دو و درجه سه، تراکم جمعیتی، کیفیت ابنیه، شیب زمین، فاصله از گسل، فضای باز و سبز، مراکز درمانی، مراکز فرهنگی، مراکز آموزشی و مسکونی، تلفیق و نقشه میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در شهر سمیرم تهیه گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده که از میان معیارهای تأثیرگذار، معیارهای تراکم جمعیت، راه شریانی درجه 2 و فاصله از گسل دارای بیشترین اهمیت بوده و نیز فاصله از مراکز فرهنگی و مراکز آموزشی کمترین اهمیت در میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری را داشته‌اند. همچنین نتایج پژوهش نشان داده است که میزان آسیب‌پذیری در قسمت شمالی و مرکزی شهر سمیرم به علت نزدیکی به خط گسل و فرسوده بودن بناها بیشتر از سایر مناطق این شهر بوده است. با توجه به نتایج به دست آمده از لایه رقومی بافت‌های شهری سمیرم با انجام برنامه‌ریزی‌های صحیح قبل از وقوع و نیز داشتن طرح‌های مدیریتی پس از بحران می‌توان به میزان قابل توجهی از تلفات وخسارات ناشی از پیامدهای خسارات ناشی از زلزله کاهش داد. همچنین لازم به ذکر است که یکی از عوامل مورد غفلت قرار گرفته در طول تاریخ، عامل تکتونیک بوده، از این رو توجه به مبحث شیب و سایر عوامل، همواره در شهرسازی سیر تکاملی داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

• آسیب پذیری
• زلزله
• مدل تحلیل شبکه ای
• سیستم اطلاعات جغرافیائی
• بافت شهری
• سمیرم

20.1001.1.25883860.1395.25.100.10.8

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Urban Fabric Vulnerability Rateto Earthquake using ANP and GIS techniques (Case study: Semirom city)

نویسندگان [English]

• Seyed Ali Alavi ¹
• Seyed Mostafa Hosseini ²
• Fariba Bahrami ³
• Mehrab Ashorlo ³

¹ Assistant professor of Geography and urban planning, Tarbiat Modarres University

² Ph.D student geography and urban planning, Ferdowsi University of Mashhad

³ M.A. Geography and urban planning, University of Yazd

چکیده [English]

 
Planning with the aim of crisis management and earthquake risk estimation has always been one of the main concerns of urban planners and managers. In order to plan crisis management before the occurrence of earthquake, determining the vulnerability rate of urban fabrics to earthquake is necessary. This research was aimedat providing an appropriate model for assessing the vulnerability of urban fabrics of Semirom city,located in Isfahan province, to earthquake. The current research is descriptive-analytical in nature with practical aims. To begin with, the criteria affectingthe vulnerability of urban fabrics to earthquake were identified, and then the value and importance of each criterion was determined by using Analytic Network Process. Finally, the results obtained from Analytic Network Process, were integrated with main and side roads, population density, buildingsquality, land slope, distance from fault, green space, health centers, cultural centers, and educational and residential centers, and vulnerability map of  Semirom’s urban fabrics to earthquake was prepared. The results showed that among the studied criteria, population density, side road and distance from the fault were the most important criteria, while distance from cultural and educational centers had the least importance in vulnerability of urban fabrics. Furthermore, vulnerability of the northern and central parts of the city was higher than other areas of the city due to their proximity to the fault line and the presence of old buildings in these parts. Based on the results obtained from digital layer of urban fabrics of Semirom city, losses and damages caused by the earthquake can be significantly reduced by proper planning before and after the occurrence of earthquake. It should also be noted that tectonic aspect is one of the factors that has always been neglected throughout the history; therefore paying attention to slope issue and other factors in urbanism has had evolutionary process.

کلیدواژه‌ها [English]

• Vulnerability
• Earthquake
• Analytic Network Process
• GIS
• Urban fabric
• City of Semirom