بررسی ویژگی های بافتی رسوبات تپه های ماسه ای شرق شهرستان جاسک

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز، دانشکده جغرافیا وبرنامه ریزی، گروه ژئومورفولوژی

2 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز

چکیده

  یکی از مهم‌ترین فرایندهای فرسایشی در مناطق بیابانی از جمله محدوده مطالعاتی (شرق شهرستان جاسک)، فرسایش بادی است که منجر به ایجاد اشکال فرسایشی مختلفی از جمله تپه‌‌های ماسه‌‌ای می‌شود. اهمیت مطالعه تپه‌‌های ماسه‌‌ای در این منطقه بخاطرخساراتی است که این تپه‌‌ها در صورت متحرک بودن به منابع طبیعی، تأسیسات انسانی و غیره وارد می‌‌آورند.  لذا بررسی تپه‌‌های ماسه‌‌ای در مدیریت این نواحی اهمیت دارد. یکی از اولین ویژگی‌‌هایی که در اغلب مطالعات مربوط به مناطق بیابانی از جمله بررسی فرسایش بادی، روند‌یابی حرکت تپه‌‌های ماسه‌‌ای و غیره مورد بررسی قرار می‌‌گیرد، ویژگی مربوط به بافت ذرات ماسه می‌‌باشد. بنابراین در تحقیق حاضر به مطالعه ویژگی بافتی و محیط ته‌‌نشست رسوبات ماسه‌‌ای پرداخته شده است. محدوده مطالعاتی جزء سواحل بیابانی بوده، در شرق شهرستان جاسک و در استان هرمزگان واقع است. این تحقیق بر اساس جمع‌‌آوری نمونه از محل و مطالعه بافت رسوبی با استفاده از نتایج گرانومتری و بررسی میکروسکوپی و ماکروسکوپی رسوبات پس از آماده‌‌سازی آن است. برای محاسبه پارامترهای بافتی مانند میانگین، جور‌شدگی و کج‌‌شدگی از روش لحظه‌‌ای استفاده و نمودارها با استفاده از نرم افزار اکسل تهیه شد. با استفاده از نقشه‌‌های توپوگرافی و تصاویر ماهواره‌ای نقشه‌‌های مورد نظر در نرم‌‌افزارهای GIS  تهیه گردید. از نقشه زمین‌‌شناسی نیز برای مطالعه سنگ‌‌شناسی استفاده شد. نتایج حاصل بیانگر نزدیک بودن قطر میانگین دانه‌‌ها و نشان از عدم نوسان انرژی در محیط رسوبگذاری است. کج‌‌شدگی منفی، جورشدگی خوب، وجود فسیل‌‌های دریایی و وجود دانه‌‌های شفاف در نمونه‌‌های 1، 2، 5، منشا ساحلی را برای این نمونه‌‌ها مشخص می‌‌کند. کج‌‌شدگی مثبت، جور شدگی خوب، منحنی هیستوگرام بایمدال و انحنا رو به بالا منحنی تجمعی در نمونه‌‌های، 6، 7، 9، و 10، نشان از وجود مواد طغیانی رودخانه و رسوب‌های کناری دارد، بنابراین می‌‌توان برای این نمونه‌‌ها منشاء رودخانه‌‌ای را متصور شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Textural Characteristics of Sand Dunes’ Sediment in the East ofJask County

نویسندگان [English]

  • Seyyed Asadollah Hejazi 1
  • shabnam mahmoodi 2
1 Assistant professor of department of geography of Tabriz University
2 Student of department of geography of Tabriz University
چکیده [English]

Abstract[1]
 One of the most important erosion processes in desert areas, including the study area (east of Jask city), is wind erosion, which leads to various erosion forms, including sand dunes. The importance of studying the sand dunes in this area is due to the fact that, these hills, if  moving, bring damages to the natural resources, human facilities and so on.Therefore, studying sand dunes is important in managing these areas. One of the first features that is studied in most researches related to desert areas, including wind erosion, routing the motion of the sand dunes, etc., is a feature related to the texture of sand particles.Therefore, in the present study, the textural characteristics and deposition environment of sand sedimentation have been investigated.The study area is part of the desert coast and is located east of Jask city and in Hormozgan province. This research is based on the sample collection of the site and the study of sedimentary texture using the results of granulometry and microscopic and macroscopic examination of sediments after preparation.To calculate the textural parameters such as the mean, sorting and bending, the instantaneous method was used and the charts were prepared using Excel software. The maps were prepared using topographic maps and satellite imagery in GIS software. A geological map was also used to study lithology. The results indicate the closeness of the mean diameter of the grains and indicate the lack of energy fluctuation in the sedimentation environment. Negative bending, good sorting, the presence of marine fossils and the presence of transparent grains in specimens 1, 2, 5 indicate coastal origin for these specimens. Positive bending, good sorting, bimodal histogram curve and upward curvature of cumulative curves in samples 6, 7, 9, and 10 indicate the presence of flooding materials of the river and side sediment.Therefore, the river origin can be imagined for these samples.



[1] - به دلیل کیفیت نامناسب متن چکیده مبسوط انگلیسیِ ارائه شده توسط نویسنده مسئول مقاله، نشریه به ناچار اقدام به ترجمه مجدد متن چکیده فارسی و انتشار آن به جای چکیده مبسوط انگلیسی نموده است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Textural Characteristics of Sediment
  • Granulometry
  • Sandy Dunes
  • East of Jask County
  • Oman coasts

مراجع

1-آقا نباتی، سید علی(1383)، زمین شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین شناسی واکتشافات معدنی.

2-احمدی، حسن (1387)، ژئومورفولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، جلد2، چاپ سوم،1-706.

3- احمدی، محمدخان؛ حسن، شیرین (1385)، مقایسه خصوصیات دانه‌بندی در ارگ‌های داخلی و ساحلی ایران، مجله بیابان، جلد 11، شماره 1، صص211-224.

4- رامشت، سیف، محمودی؛ محمدحسین، عبدالله، شبنم.(1392)، بررسی میزان گسترش تپه‌های ماسه‌ای شرق جاسک با استفاده از GIS , RS  در بازه زمانی (1369-1383) جغرافیا و توسعه شماره31، صص121-136.

5-علیمردانی، محمود.(1358)،  ژئودینامیک از نظر رسوب شناسی، انتشارات دانشگاه اصفهان. صص1-329

6-غریب رضا، محمد رضا.( 1383)، بررسی تغیییرات تپه‌های ماسه ای ساحلی استان سیستان و بلوچستان، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 50، صص36.

7-گزارش اجرایی تثبیت شن وبیابان زدایی چنالی ، سدیچ و بیاهی شهرستان بندر جاسک (1381)، دفتر تثبیت شن و بیابانزدایی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور.

8-محمودی، شبنم (1384)، بررسی تغییرات طبیعی تپه‌های ماسه‌ای شرق جاسک در بازه زمانی.(1369-83)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه اصفهان.

9-معتمد، احمد (1358)، رسوب شناسی، دانشگاه تهران، چاپ سوم، صص1-318.

10-معماریان خلیل آباد، احمدی، اختصاصی و علوی پناه؛ هادی، حسن، محمدرضا و سیدکاظم (1384)، منشاء رسوبات بادی منطقه رفسنجان، مجله منابع طبیعی ایران، جلد 58، شماره 3، صص531-543.

11-مقصودی، یمانی، مشهدی، تقی‌زاده و ذهاب ناظوری؛ مهران، مجتبی، ناصر، مهدی و سمیه (1390)، شناسایی منابع ماسه‌های بادی ارگ نوق با استفاده از تحلیل باد و مورفومتری ذرات ماسه، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 22 ، شماره پیاپی 43، شماره 3، صص 1-16.

12-ملکوتی، محمد جعفر. (1354)، بررسی چگونگی حرکت تپه‌های شنی در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از عکس‌های هوایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

13- موسوی حرمی، محبوبی، امین سبحانی، پورسلطانی؛ رضا، اسدالله، ابراهیم، مهدی رضا (1381)، رسوب شناسی حوضه آبریز سد سنگرد سبزوار، علوم زمین پاییز و زمستان، سال یازدهم، شماره 45 و 46، صص 36-47.

14- موسوی حرمی (1374)، رسوب شناسی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم،صص1-479.

15- واعظی‌پور، حسینخان ناظر، مصوری، صمدیان؛ محمدجواد، ناصر، فتح‌الله، محمدرضا (1375)، نقشه زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و پی‌بشک، مقیاس 100000/1اکتشافات معدنی.

16- یمانی، مجتبی (1375)، ژئومورفولوژی ساحلی تجزیه و تحلیل فرایندهای هیدرودینامیک خشکی و دریا در فرسایش پهنه و خط ساحلی شرق تنگه هرمز، رساله دکتری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

17-یما نی، مجتبی (1379)، ارتباط قطر ذرات ماسه و فراوانی سرعت‌های آستانه باد در منطقه ریگ کاشان، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 38، دانشگاه تهران، صص 115.

18-Ashok K. Srivastava, A., K. & Khare, N.(2009),“Granulometric Analysis of Glacial Sediments, Schirmacher Oasis, East Antarctica”, Journal geological society of india Vol.73, pp.609-620.

19-Bagnold, R. A. (1941), “The Physics of Blown Sand and Desert Dunes”. London: Methuen. pp. 265.

20- Blott, S., J. & Gradistat,K., P.(2001), “A grain size distribution and tatistics package for the analysis of unconsolidated sediments”, earth surface Processes and Landforms Earth Surf. Process. Landforms 26, 1237-1248.

 21-B. Ganesh. B, A.G.S.S. Naidu, M. Jagannadha Rao, T. Karuna Karudu and P. Avatharam,(2013),“Studies on textural characteristics of sediments fromGosthani River Estuary – Bheemunipatnam”, A.P., East Coast of India, J. Ind. Geophys. Union , Vol.17, No.2, pp. 139-151.

22- Devala Devi, T.,(2014),“Texutural Characteristics and Depositional Environment of Olistostromal Sandstone of Ukhrul, Manipur، “Volume 2, Issue 1. Website:

www.ijrdet.com

23- Folk, R.L. & Ward, W.C. (1957), “Brazos River Bar: A study in the significance of grain size parameters,” Jour. Sed. Pet., vol. 27, p. 3-27.

24- Friedman, G. M. (1961), “Distinction between dune, beach and   river sands from their textural characteristics”; J. Sedim. Petrol. 31 514–529.
25- Friedman G. M. & Johnson K. G. (1982), “Exercises in Sedimentology” (New York: Wiley).
26- Ganjoo, K.R. & Vinod Kumar J.(2012), “،Late Quaternary fine silt deposits of Jammu, NW Himalaya: Genesis and climatic significance” .Earth Syst. Sci. 121, No. 1, pp. 165-182
27- Ingram, R. L. (1971), Sieve analysis. In:  R.E. Carver (Ed.), “Procedures in edimentary  Petrology”. Wilson Interscience,pp.49-68.
28- Krumbein, W., C., &  Pettijohn, F., J., (1938), “Manual of Sedimentary Petrography” (Plenum: New York).

29- Moiola, R.J. & Weiser, D (1968), “Textural parameters and evaluation”. Jour. Sed. Pet, V-38, p 45-53.

30- Nohegar, A., (2009), “The Study of the Sandy Hills Formation in the East of Hormuz Strait” World Applied Sciences Journal 6. 1096-1102: (8)

31-Okeyode,I., C. & Jibiri, N.,J, , (2013)“Grain Size Analysis of the Sediments from Ogun River, South Western Nigeria”, Earth Science Research; Vol. 2, No,, 1 pp.43-51.

32- Oyedotun, T.D.T., Burningham, H. & French, J. R., (2013), “Sediment sorting and mixing in the Camel Estuary, UK In: Conley”, D.C., Masselink, G., Russell, P.E. and O’Hare, T.J. (eds.), Proceedings 12th International Coastal Symposium (Plymouth, England), Journal of Coastal Research, Special Issue No. 65, pp. 1563-1568.

33- Preoteasa, L. & A. Vespremeanu-stroe, A.(2010), “Grain-Size Analysis of the Beach-Dune Sediments and the Geomorphological Significance”, , Re vi s ta de geomor fologie, vol. 12, pp. 73-79.

34- Srivastava. S.K. & Pandey, N. (2005), “Depositional mechanism of thepaleogene sediments at disang-barial transition, N-W OF Kohima, Nagaland”, India, Journal of the Palaeontological Society of India, Vol. 50(1), pp.. 135-140.

35- Swan D., Clayne J., J., & Luternauer, J., L., (1979), “Grain-size statistics II: Evaluation of grouped moments measures” J. Sedim. etrol. 48 863–878.
36- www.hormozganmet.ir

فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»

دوره 26، شماره 101
بهار 1396
صفحه 119-129

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار