نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
کارشناس ارشد ژئومورفولوژی دانشگاه اصفهان
چکیده
یکی از مهمترین مشکلات و بحران‌های حال و آینده جهان به ویژه کشور ایران، بحران کمبود، آلودگی و محدودیت منابع آب شیرین می‌باشد. به ویژه اینکه همین مقدار منابع آب کمی هم که در ایران وجود دارد به علت بسیاری عوامل طبیعی و انسانی، آلوده و غیرقابل استفاده و مصرف می شوند. یکی از مهمترین مشکلات منابع آب شیرین، آلوده و شور شدن آنها توسط عوامل مختلف طبیعی است. در ایران رودخانه‌های بسیاری وجود دارند که در قسمت منشأ و سرچشمه، آب آنها دارای کیفیت مطلوب بوده، ولی در قسمتهای وسطی و انتها آب آنها به علت پاره ای عوامل کیفیت خود را از دست داده و غیر قابل استفاده می‌شوند. عوامل طبیعی بسیاری در شوری آب این رودها، از جمله تشکیلات زمین‌شناسی شور، گنبدهای نمکی، طی یک مسافت طولانی و شستن رسوبات سازندهای مختلف، دمای بسیار بالای منطقه و تبخیر بیش از حد و... دخیل می باشند که می توان یکی از مهمترین عوامل را عامل گنبدهای نمکی برشمرد که به علت موقعیت زمین‌شناسی و جغرافیایی ایران در بیشتر نقاط کشور به ویژه قسمت ایران مرکزی، جنوب و شمال غرب مشاهده می‌شوند. از جمله رودهایی که دارای چنین مشکلی می‌باشند، می‌توان حبله رود در گرمسار، آجی چای (تلخه رود) در آذربایجان، دهرم (از شاخه‌های رود مند) در استان فارس، دالکی و بسیاری دیگر را نام برد، که سالانه به طور متوسط چندین هزار تن املاح و نمک از طریق شستشوی سازندها و گنبدهای نمکی موجود در مسیر این رودها وارد آب آنها شده و کیفیت آب را به طور کلی تغییر می‌دهند که در صورت انجام پاره‌ای اعمال از جمله تغییر مسیر شاخه‌های شور و یا شیرین، جلوگیری از ریختن آب چشمه‌های شور به درون رودهای شیرین، کانالیزه کردن مسیر رودهای شیرین و...، می‌توان این منابع مهم و کمیاب را احیا و بازسازی کرد تا آب این رودها حداقل قابل مصرف برای کشاورزی و یا صنعتی و پروژه‌های عمرانی و ... در قسمتهای میان رود و پایان رود گردد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The phenomenon of salt diapirism
نویسنده [English]
- Seyyed Hojjat Mousavi
Isfahan University
چکیده [English]
Limited and polluted fresh water resources are among the main problems and crisis the world and especially Iran face now and in future. Many natural and human related factors make Iran limited water resources polluted and unusable. One of the main problems of fresh water resources is that different natural factors make them polluted and salty. Many rivers in Iran have a satisfying water quality at the source of river, but they deteriorate due to some factors in their course or at the estuary. Many natural factors, like salty geological structures, salt domes, long distance and washing sediments of different formations, very high temperature and evaporation, etc. are involved in salinization of these rivers. Because of geological and geographical situations, salt domes are observed in many parts of the country, especially in center, South and North West of Iran, and they can be considered one of the most important factors. Hable rud in Garmsar, Aji Chay (Talkhe rud) in Azarbaijan, Dehrom (One of Rudmand tributary) in Fars, Dalaki and many other rivers face this problem. Every year, tons of salt and sedimentations are being washed from salt domes and formations and enter these rivers, changing the water quality. Implementing some practices, like changing the course of salty water or fresh water, preventing confluence of salty and fresh water rivers, canalizing fresh water rivers, etc. it is possible to revive and restructure these important and rare resources, so that the water will be at least usable for agricultural, industrial and construction projects in upstream and midstream.
کلیدواژه‌ها [English]
- Salt diapirism
- laccolith
- Rift
- batolith
- Kaft
- volcanism
)