نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس GIS مجموعه جهاد دانشگاهی دانشگاه بین المللی قزوین

2 دانشجوی کارشناسی جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور

چکیده

سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره، نگهداری، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می‌باشد و جهت کار همزمان با داده‌هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است.
امروزه در اختیار داشتن داده‌های بهنگام و استخراج اطلاعات مورد نیاز از این داده‌ها دارای اهمیت فراوانی می‌‏‏‏باشد. در این رابطه سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزاری مهم در مدیریت داده‌های زمین مطرح می‏‌باشند که با فراهم ساختن امکان یکپارچه‌سازی داده‌های حاصل از منابع مختلف، امکان استخراج اطلاعات مورد نیاز و کشف ارتباطات پیچیده و نا پیدای ما بین پدیده‌های مختلف را فراهم می‌نمایند. این مقاله به بررسی کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه‌ریزی شهری وطرح‌های توسعه شهری می‌پردازد. جهت رسیدن به این امر درگام نخست به بررسی پیشینه و فرآیند تکامل و اصول و قابلیت‌های این سیستم در چارچوب مجموعه‌های نرم افزاری پرداخته شده است وسپس با ارائه فرایند تهیه دو نمونه ازطرحهای توسعه شهری جایگاه هر یک ازکاربردهای GIS در مراحل تهیه و نوع کارکرد آن مشخص شده است. نتایج حاصل نیز حاکی از این است که با پیشرفت روز افزون در فناوری‌های نوین کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه‌ریزی شهری توسعه یافته است و نیازمندی‌های طرح‌های توسعه شهری را در قالب تحلیل‌های کیفی وکمی ورقومی پاسخگوست. در گام بعدی به برخی ازمشکلات فرارویGIS در سیستم کلان برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزی شهری در ایران اشاره شده است. 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Application of Geographic Information System (GIS) in Urban Planning

نویسندگان [English]

  • Taher Parizadi 1
  • Sorayya Rowshangar 2

1 GIS Instructor, International University of Qazvin

2 Master's Student of Geography and Urban Planning, University of Payam-e-nour

چکیده [English]

Geographic Information System (GIS) is a platform for saving, storing, managing and analyzing geographic information. It is designed to simultaneously work with geographic and descriptive data.
Nowadays, possessing timely data and exploiting necessary information are especially important. In this regard, Geographic Information System, as an important tool in managing ground related data, provide the possibility of exploiting necessary information and finding complex and hidden relationships among different phenomena. The present article investigates different applications of Geographic Information System in urban planning and urban development plans. To reach this aim, we first investigate background, evolution process, the systems’ principles and capabilities in the framework of software collections and then propose the procedure used in preparing two samples of urban development plan and explain the role of each GIS applications in the production of this plan and its function. Results indicate that with growing development of modern technologies, the application of geographic information system in urban planning has increased and satisfy urban development plan in the context of qualitative, quantitative and digital analysis. Then, some problems facing GIS application in the system of macro planning and urban planning in Iran are mentioned.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geographic Information System
  • Urban Planning
  • descriptive-spatial data
  • Analysis
1- اصغری زمان، اکبر، نقش و کاربرد GIS در مدیریت امداد و نجات ساکنین سکونتگاه های شهری و روستایی (مطالعه موردی : شهر تبریز)،1382 .
2- استان، آرونوف؛ سیستم های اطلاعات جغرافیایی، ترجمه: سازمان نقشه برداری کشور، 1384.
3- آقابخشی، علی با همکاری افشاری راد، مینو؛ فرهنگ علوم سیاسی، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، تهران1374.
4- بکتاش، علی؛ جزوه های درسی آموزش GIS، دوره های آموزشی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران، 1385.
5- پریزادی طاهر، کاربرد سیستم های اطلاعات جغرافیایی در طرح ها و برنامه های شهری، جزوه درسی ، 1385.
6- پورمحمدی، محمدرضا، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سمت، 1382.
7- پرهیزگار، اکبروشکویی، حسین، الگوی مناسب مکان گزینی مراکزخدمات شهری/ فصلنامه مدرس، شماره 4/1376.
8- پرهیزگار، اکبر، ارائه الگوی مناسب مکان گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدلها و GIS شهری، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس1376.
9- تی تی دژ، امید،خودآموزArcGIS ومفاهیم پایه آن، انتشارات دانشگاه شمال، 1385.
10- جهانی، علی، مسگری، سوسن؛ GIS به زبان ساده، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع وپشتیبانی.
11- حبیبی، کیومرث؛ توسعه کالبدی – فضایی شهر سنندج با استفاده از GIS، تألیف  انتشارات دانشگاه کردستان، 1385.
12- بورو،پی ای؛ اصول سیستم های اطلاعات جغرافیایی وکاربرد آن در ارزیابی منابع ارضی، مترجمین؛ دکتر حسنعلی غیور و دکتر سیدابوالفضل مسعودیان، انتشارات دانشگاه اصفهان، 1376.
13- سنجری، سارا؛ راهنمای کاربردی Arc GIS 9.2 ،انتشارات عابد، 1386.
14- شابیرچیما، جی؛ مدیریت شهر، مترجم دکتر پرویز زاهدی، شرکت پردازش وبرنامه ریزی شهری،1382.
15- پاریس، کرمیس و دیگران، برنامه ریزی شهری ومدیریت شهری، مسائل نظری و چالش های تجربی، ترجمه حسین  جاجرمی،1381.
16- صانعی، مهسا، کاربرد GIS در مکان یابی محل های دفن پسماندهای شهری (مطالعه موردی : شهر دماوند)، سومین همایش ملی مدیریت پسماند و جایگاه آن در برنامه ریزی شهری/ 1384.
17- سایت آتی شار ، شار فردا.
18- صیامی، قدیر، ارزیابی کاربری اراضی شهری با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 1385.
19- رضائیان، علی، مبانی سازمان و مدیریت، انتشارات سمت،1380 .
20- سایت  Maximum Technic
21- سایت اکتا، علمی و آموزشی و جغرافیایی ،24/11/1380 (Photogrammetry Third edition F.H.MOFFIT)
22- سایت شرکت ملی گاز ایران.
23- زیاری، کرامت الله، اصول و روش های برنامه ریزی منطقه ای، انتشارات دانشگاه یزد، 1378.
24- صالحی، رحمان، ساماندهی فضایی مکانهای آموزشی زنجان با استفاده ازGIS ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1381
25- رضویان، محمدتقی، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات منشی، 1381.
26- رفاهی، مهدی، سیستم اطلاعات جغرافیایی / انتشارات فرات، چاپ اول، 1379.
27- زیاری ، کرامت الله، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد، 1381.
28- شکوهی، علی، مکانیابی پارک های شهر زنجان با استفاده از GIS  بر اساس منطق fuzzy،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران هنرهای زیبا/ 1383.
29- شیعه ، اسماعیل، کارگاه برنامه ریزی شهری / انتشارات دانشگاه پیام نور/ 1379.
30- عزیزی، محمد مهدی/ تراکم در شهرسازی، اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری/ انتشارات نور علم /1381.
31- دستجردی، غلامرضا/ مکانیابی مراکز خدمات رسان در سطوح شهری با استفاده از GIS .
32- سایت پایگاه ملی داده های علوم زمین اطلاعات علوم زمین.
33- خواجه، مدیری، خسرو، مهدی/ اشاره ای به سامانه های اطلاعات جغرافیائی GIS / 1384 .
34- سایت پایگاه ملی داده های علوم زمین اطلاعات علوم زمین.
35- سایت اداره محیط زیست، DOE.