نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه تهران

چکیده

خاک یکى از مهم ‏ترین عوامل تولید است که در زندگى اقتصادى و اجتماعى انسان تأثیر بسیار دارد. سطح زمین عموما به وسیله خاک و نهشته‏ هاى سطحى پوشیده شده است. فرسایش خاک یکى از مهم‏ ترین مسایل و مشکلاتى است که امروزه با آن مواجه هستیم. بهره ‏بردارى‏ هاى روزافزون و عدم مدیریت صحیح انسان بر محیط طبیعى تأثیر زیادى بر تشدید روند تخریب و فرسایش خاک دارد. در این تحقیق با تحلیل پارامترهاى ژئومورفولوژیکى مؤثر، وضعیت فرسایش و تولید رسوب در حوضه‏ نچى مورد بررسى قرار گرفته و ضمن بررسى‏ هاى لازم، راهکارها و پیشنهادات مؤثر ارائه شده است. در این تحقیق ضمن بررسى‏ هاى میدانى، اسناد و مدارک مختلفى از جمله نقشه ‏هاى توپوگرافى، زمین‏ شناسى، منابع و قابلیت اراضى، پوشش گیاهى، آمارهاى مختلف مربوط به ایستگاه‏ هاى هیدرومترى، رسوب سنجى، هواشناسى، باران‏ سنجى همچنین عکس‏ هاى هوایى و تصاویر ماهواره ‏اى به عنوان ابزار تحقیق مورد استفاده و بررسى قرار گرفته و جهت برآورد میزان فرسایش و رسوب در محدوده مطالعاتى، از مدل اصلاح شده پسیاک استفاده شده و با بررسى عوامل نه گانه مؤثر در این مدل، میزان تولید رسوب و فرسایش در واحدهاى هیدرولوژیکى حوضه برآورد شده است. براین اساس میزان فرسایش و رسوب سالانه در کل محدوده مطالعاتى 1254 مترمکعب براى هر کیلومترمربع برآورد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Hydrogeomorphological Analysis of Nachi Basin Emphasizing Erosion and Sedimentation

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Moghimi 1
  • Hossein Mohammadi 1
  • Hiva Elmi Zadeh 2

1 Professor of the Faculty of Geography, University of Tehran

2 Ph.D. Student of Geomorphology, University of Tehran

چکیده [English]

Soil is one of the most important factors of production that has a great impact on human economic and social life. Earth's surface is generally covered with soil and surface deposits. Soil erosion is one of the most important issues that we face today. Increasing exploitation and lack of proper human management of the natural environment have a great influence on the intensification of soil degradation and erosion. In this research, by analyzing effective geomorphologic parameters, the erosion and sediment production in the Nachi basin is studied and, along with necessary studies, effective strategies and suggestions are presented. In this study, in addition to field surveys, various documents such as topographic maps, geology, resources and land potential, vegetation, various statistics related to hydrometric stations, sedimentation, meteorology, pluviometry, along with aerial photos and satellite imagery have been used as research tools. In order to estimate the amount of erosion and sediment in the studied area, the modified PSIAC model has been used. By studying the nine effective factors in this model, the production rate of sediment and erosion in hydrological units of the basin have been estimated. Accordingly, the annual erosion and sediment in the total study area is estimated 1254 m3 for each 1 km2.

کلیدواژه‌ها [English]

  • hydrogeomorphology
  • erosion
  • Sediment
  • PSIAC model
  • Natchi basin
1- ابرلندر، تئودور؛ رودخانه‏هاى زاگرس از دیدگاه ژئومورفولوژى، ترجمه رجبى، م و عباس نژاد انتشارات دانشگاه تبریز، 1379.
2- اسکندرى، پاتریشیا؛ مقدمه‏اى بر مراحل مختلف فرسایش، حمل و ته‏نشت مواد رسوبى، مهاب قدس، شماره 33، تابستان 1382.
3- اصغرى مقدم، محمدرضا؛ کاربرد تصاویر ماهواره‏اى اى. تى. ام در مطالعات ژئومورفولوژى، مجله رشد آموزش جغرافیا، شماره 59، سال 1376.
4- امانپور، محمدتقى؛ فرسایش و رسوب، واقعیت‏ها و رهیافت‏ها، پژوهش و سازندگى، سال 13 شماره 47، 1379.
5- باقرزاده کریمى، م؛ بررسى کارایى مدل‏هاى برآورد فرسایش و رسوب، پایان نامه کارشناسى ارشد، دانشگاه تربیت مدرس،1372.
6- حکیم خانى، ش؛ مرورى بر مطالعات و پایان نامه‏هاى انجام شده بر روى مدل پسیاک در ایران، سمینار دوره دکتراى آبخیزدارى دانشگاه تهران، 1381.
7- دفتر مطالعات و ارزیابى آبخیزها؛ مجموعه مقالات دومین همایش ملى فرسایش و رسوب، مرکز انتشارات کمیسیون ملى یونسکو در ایران، خرم‏آباد، 1379.
8- رامشت، محمدحسین؛ کاربرد ژئومورفولوژى در برنامه‏ریزى و عمران ناحیه‏اى، قومس، 1373.
9- رجایى، عبدالحمید؛ ژئومورفولوژى کاربردى در برنامه‏ریزى و عمران ناحیه‏اى، قومس، 1373.
10- زمردیان، محمدجعفر؛ ژئومورفولوژى ایران، فرآیندهاى ساختمانى و دینامیک درونى (1)، دانشگاه فردوسى مشهد، 1381.
11- زمردیان، محمدجعفر؛ ژئومورفولوژى ایران، فرآیندهاى اقلیمى و دینامیک بیرونى(2)، دانشگاه فردوسى مشهد، 1381.
12- سازمان جغرافیایى نیروهاى مسلح؛ نقشه توپوگرافى 000/50:1، مریوان و چناره، 1375.
13- سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى؛ مجموعه گزارش‏هاى طرح توسعه اقتصادى اجتماعى استان کردستان، 12 جلد، 1372.
14- سیف، عبداللّه؛ مدیریت محیطى حوضه‏هاى آبى از دیدگاه سیستمى و آمایشى، همایش توانمندى‏هاى جغرافیا در برنامه‏ریزى‏هاى توسعه، 12 و 13 دیماه، واحد دانشگاه آزاد مشهد، 1380.
15- علمى‏زاده، هیوا؛ هیدروژئومورفولوژى حوضه‏نچى با تأکید بر رسوب، پایان نامه کارشناسى ارشد، دانشگاه تهران، 1385.
16- علیزاده، امین؛ هیدرولوژى کاربردى، انتشارات آستان قدس رضوى، 1381.
17- غازى، ایران؛ روش تحلیل حوضه‏هاى رودخانه‏اى، مجله علمى سیستان و بلوچستان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 1375.
18- غازى، ایران؛ مدیریت پایدار حوضه رودخانه‏ها، دانشگاه آزاد اسلامى مشهد، 1380.
19- کوک. آریو و دورکمب، جى سى؛ ژئومورفولوژى و مدیریت محیط (2 جلد)، ترجمه گودرزى نژاد، انتشارات سمت، 1378.
20- محمودزاده، احمد؛ بررسى رابطه رسوب تولیدى و کاربرى زمین، جنگل و مرتع، شماره 36، 1376.
21- مخدوم، مجید؛ شالوده آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، 1372.
22- معتمد، احمد؛ رسوب‏شناسى، دو جلد، انتشارات دانشگاه تهران، 1369.
23- مقیمى، ابراهیم و محمودى، فرج ا...؛ روش تحقیق در جغرافیاى طبیعى (ژئومورفولوژى)، نشرقومس، 1383.
24- مهدوى، محمد؛ هیدرولوژى کاربردى، 2 جلد، انتشارات دانشگاه تهران، 1381.
25- وزارت نیرو، اداره آب‏هاى سطحى؛ آمار ایستگاه‏هاى کلیماتولوژى، باران سنجى و تبخیرسنجى مریوان، گاران سرچشمه و نچى.
26- Ghazi, Iran; Water Resource Management and Planning Challenges of the thil Development Plan. in iran:
27- Ghayoor, Hassan ali: Prediction of Peak runoff from Utemperate Area, Water resources management. Rainfall in Academic Publication Nether Lands No5pp 63-84, Kluwer 199.