نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد سیستم اطلاعات مکانی دانشکده فنی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات مکانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران

3 فارغ التحصیل دکترای رشته منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

4 کارشناس ارشد سیستم اطلاعات مکانی دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی

چکیده

تحقیق حاضر با هدف مکانیابی مراکز مستعد دفاعی و تعیین مناطق مساعد احداث آن در بخشی از جنگل‌های متراکم در استان گلستان-شهرستان علی‌آباد کتول با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شده است. به این منظور با استفاده از نظرات کارشناسان خبره دفاعی، اساتید دانشگاه، کارشناسان نظامی و مرور منابع، لایه‌های اطلاعاتی درصد شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از شبکه آبراهه، فاصله از جاده، فاصله از روستاها، سنگشناسی (لیتولوژی)، تراکم پوشش گیاهی و فاصله از مناطق شهری به عنوان عوامل مؤثر بر مکانیابی مراکز مستعد دفاعی در مناطق جنگلی شناسایی شده و نقشه‌های مذکور در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه و رقومی گردیدند.در مرحله بعد فرم‌های استاندارد AHP تهیه و به منظور وزن‌دهی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در اختیار کارشناسان مختلف قرار گرفتند. فرم‌های وزندهی شده جمع‌آوری وهریک ازآنها به صورت جداگانه در نرم‌افزارExpert Choice و ماژول AHP در نرم‌افزار Arc GIS 9.3 مورد آنالیز قرار گرفت. نهایتاً وزن هر یک از معیارها و زیرمعیارهای مرتبط با هدف مشخص گردید. نتایج ارزیابی نشان داد که سه عامل فاصله از شهر (321/0)، فاصله از جاده (217/0) و سنگ‌شناسی (176/0) به ترتیب بیشترین تأثیر را در مکانیابی مراکز مستعد دفاعی منطقه مورد مطالعه داشته، در حالیکه تراکم پوشش گیاهی(023/0) و جهت شیب (017/0) کمترین تأثیر را داشته‌اند. نهایتاً نقشه نهایی پتانسیل مراکز مستعد دفاعی با استفاده از مدل AHP در محیط نرم‌افزار GIS تهیه و به چهار طبقه پتانسیل کم (07/9 درصد)، متوسط (80/41 درصد)، زیاد (01/30 درصد) و خیلی زیاد (13/19 درصد) تقسیم‌بندی گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Presenting the Zoning Map of Susceptible Defense Centers in Forest Areas based on AHP and GIS (Case Study: Aliabad-e-Katool, Golestan Province)

نویسندگان [English]

  • Reza Aghataher 1
  • Mohammad Fallah Zezoli 2
  • Mehrdad Zarafshar 3
  • Mohsen Jafari 4

1 Ms in GIS, University of Ms in GIS, University of Tehran

2 Ms in RS & GIS, Azad University, Science & research branch

4 Ms in GIS, Khajeh Nasir Toosi University

چکیده [English]

The present research was conducted with the aim of locating the susceptible military centers and determining the favorable areas for its construction in a part of dense forests in Golestan province-Ali Abad Katoulcity, using the Analytical Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information System (GIS). For this purpose, using defense experts’ opinions, university professors, military experts and resources review, information layers, slope percentage, slope direction, elevation classes, distance from the canal network, distance from the road, distance from villages, lithology, density of vegetation and distance from urban areas as factors affecting the location of susceptible military centers in forest areas were identified and the aforementioned maps were prepared and digitized in the GIS environment.In the next step, standard AHP forms were prepared and assigned to different experts in order to weight and prioritize effective factors. Weighted forms were collected and each of them was analyzed separately in Expert Choice software and AHP module in Arc GIS 9.3 software. Finally, the weight of each of the criteria and sub-criteria related to the target was determined. The results of the evaluation showed that the three factors of distance from the city (0.321), distance from the road (0.217) and lithology (0.176) have had the most impacts on the location of the susceptible defense centers of the study area, while the density of the vegetation (0.023) and direction of slope (0.017) have had the least effects. Eventually, the final potential map of the susceptible defense centers was prepared using the AHP model in the GIS software environment, and was divided into four subcategories of low potential (9.07%), medium (41.8%), high (30.01%) and very high (19.13%).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Location
  • Military centers
  • Analytical hierarchy process
  • GIS
  • Golestan province
1- آریاپور،ع.؛ (1386)؛ مدیریت بهره‌برداری پایدار از اراضی حاشیه‌ای (مطالعه موردی: مراتع استان کرمانشاه). رساله دکتری مرتعداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران. دانشکده کشاورزی و منایع طبیعی. 120 صفحه.
2- آزادیی نجات، س.؛ (1387)؛ کاربرد تصمیم‌گیری چند معیاره در ارزیابی جنگل‌کاری‌های انجام شده در پارک جنگلی چیتگر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جنگلداری. دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی تربیت مدرس، 1387، 108 صفحه.
3- باقری بداغ‌آبادی، م.، امینی فسخودی، ع.، و اسفندیارپور، ع.؛ (1386)؛ پهنه بندی شوری خاک به منظور کاربری محیطی فضای سبز با استفاده از تکنیک AHP و اصول زمین‌آماری در جزیره کیش. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان.
4- توحیدی، س. م.، احمدی، ا.، و حسن پور، ح.؛ (1391)؛ مدل ترکیبی مکان یابی سایت‌های راداری سطحی با ملاحظه پدافند عامل و غیر عامل. مجله علمی - پژوهشی علوم و فناوری های پدافند غیر عامل. 3 (3): 187-197.
5- روستایی، ش.، فخری، س.، فتحی، م.ح.؛ (1392)؛ تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان گزینی مراکز نظامی (مطالعه موردی: دامنه‌های غربی کوهستان سهند)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 45(3): 209-228.
6- سعدی، ح.، کلانتری، خ.، و ایروانی، ه.؛ (1387)؛ اولویت سنجی نظام برترترویج در حفاظت آب، خاک و پوشش گیاهی (بیابانزدایی): فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 4، 1: 13-1
7- سنایی، م.، فلاح شمسی، س. ر.، و فردوسی آسمانجردی، ح.؛ (1389)؛ارزیابی چند معیاره (MCE) زمین با دو راهبرد WLC و OAW در مکانیابی مناطق مناسب علوفه کاری (مطالعه موردی: زاخرد، فارس). مجله علمی پژوهشی مرتع، سال چهارم، 2: 227-216.
8- عباسی، م.، و ربیعی، ح.؛ (1391)؛ ارائه رویکردی سیستماتیک و هدفمند به انتخاب مکان سازمان‌ها و صنایع امنیتی-نظامی در قالب کار گروهی با رویکرد پدافند غیر عامل. فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت نظامی. 48 (12): 159-196.
9- عظیم‌پور، ع.، صدوق، حسن.، دلال اوغلیی، ع.، و ثروتی، م.ر.؛ (1388)؛ ارزیایی نتاییج مدل AHP در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزه (مطالعه موردی حوزه آبخیز اهرچای). مجله فضایی جغرافیایی، 1388، 9، 26، 87-71.
10- فتحی، م.ح.؛ (1389)؛ تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان گزینی مراکز نظامی با استفاده از RS و GIS (مطالعه موردی: دامنه‌های غربی کوهستان سهند، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی‌ارشد در رشته جغرافیای طبیعی در دانشگاه تبریز.
11- فخری، م.، جلالی نسب، ع.؛ (1388)؛ کاربردهای نظامی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، همایش سراسری سامانه اطلاعات مکانی (GIS)، انجمن علمی فناوری اطلاعات و ارتباطات دجا، 16-1.
12- قدسی پور، س.ح.؛ (1384)؛ مباحثی در تصمیم‌گیری چندمعیاره، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، چاپ چهارم، 220ص.
13- کریمی کردآبادی، م.، خلیلی، ی.؛ (1393)؛ تحلیل ملاحضات ژئومورفولوژیکی در مکانیابی مراکز نظامی (مطالعه موردی: جنوب ایلام)، آمایش سرزمین، 6 (1): 113-128.
14- مرتضوی، م.، زارعی، ع.، و رحنایی ،ح.؛(1385)؛ اولویت‌بندی طرح‌های تحقیقات کشاورزی با تأکید بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. پژوهش و سازندگی، 72: 14-2
15- مقیمی، ا.، یمانی، م.، بیگلو، ج.، مرادیان، م.، و فخری، س.؛ (1391)؛ تأثیر ژئومورفولوژی زاگرس جنوبی بر پدافند غیرعامل در منطقه شمال تنگه هرمز (با تأکید بر مکان یابی مراکز ثقل جمعیتی). فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت نظامی. 48 (12): 77-112.
16- مولوی، ا.؛(1378)؛ مکان‌گزینی یک لشکر نمونه در یک عملیات آفندی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور (مطالعه موردی: منطقه زوایه)، پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی‌ارشد در رشته سنجش از دور، دانشگاه تربیت مدرس.
17- نصیری، م.ر.؛(1388)؛ ارئه مدل مکان‌یابی مراکز حساس و حیاتی با توجه به اصول پدافند غیرعامل. پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی صنایع، گرایش سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه علم و صنعت.
18- نیک مردان، ع.؛ (1386)؛ معرفی نرم افزار Expert choice 11. انتشارات جهاد دانشگاهی امیر کبیر. چاپ اول.
19- یخکشی، ع.؛ (1382)؛ مدیریت سازمان جنگل‌ها و مراتع و حفاظت محیط زیست ایران در مقایسه با سیستم مدیریتی پاره‌ای از کشور های اروپایی. انتشارات دانشگاه مازندران. 314 صفحه.
20- Banai K.R., 1989. A New method for site Suitability Analysis:  An Analytical Hierarchy Process. Environmental, 13(6): 693-785.
21- Changa, K.F., Chiangb, C.M., Chouc, P.C., 2007, Adapting Aspects of GB Tool 2005-Searching for Suitability in Taiwan, Building and Environment. 42: 310-316.
22- Dey, P.K., Ramcharan, E.K., 2000. Analytic Hierarchy Process Helps Select Site for Limestone Quarry Expansion in Barbados. Journal of Environmental Management, Vol. 88(44): 1384-1395
23- Duke, M., Aull-Hyde, J., 2002. Identifying public preferences for land preservation using the analytical hierarchy process. Ecological Economics, 42:131-145.
24- Mather P.M., 1999. Computer processing of remotely sensed images. 2nd Edition, John Wiley& Sons.
25- Mau-Crimmins, T., De Steiguer, J.E., and Dennis, D., 2005. AHP as a means for improving public participation: a pre-post experiment with university students. Forest Policy and Economics, 501-514.
26- Mishra,A.K., Deep,S., Choudhary, A., 2015. Identification of suitable sites for organic farming using AHP & GIS. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science.Available online 14 July 2015 (in press).
27- Mobaraki, O., Abdollahzadeh, M., Kamelifar, Z., 2014. Site suitability evaluation for ecotourism using GIS and AHP: A case study of Isfahan Townships, Iran.Management Science Letters, 4(8): 1893-1898.
28-  Saaty T.L.,1980  The analytical hierarchy Process, New York, McGraw-Hill, 350pp
29- Yalcin, A., 2008. GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): Comparisons of results and confirmations. Catena, 2008, 72:1-12.