نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

خشکسالی عبارت است از کمبود بارش در دوره ای بلندمدت به نحوی که باعث کمبود رطوبت در خاک و سبب کاهش آب های جاری شود و بدین طریق فعالیت های انسانی و حیات طبیعی گیاهی و جانوری را برهم زند. در اقالیم مختلف مدت زمانی که لازم است از آخرین بارش بگذرد تا آب رودخانه ها و رطوبت خاک کاهش محسوسی پیدا کند، یکسان نیست. بنابراین نمی-توان تعریف دقیق و فراگیری از خشکسالی ارائه کرد. به همین دلیل متخصصان هر یک از دیدگاهی متفاوت تعریفی از خشکسالی پیشنهاد کرده اند.
در مقاله حاضر با توجه به 11 عامل هواشناسی که در شدت خشکی و خشکسالی نقش دارند، جهت طبقه بندی تأثیر این عوامل در مشخص نمودن سال های خشک استفاده شده است. از این عامل ها میزان ثبت 6 عامل بارش، حداکثر بارش روزانه، تعداد روزهای بارانی، نقطه شبنم، رطوبت نسبی و ابرناکی به عنوان عوامل کاهش دهنده شدت خشکسالی و 5 عامل حداکثر دما، متوسط دما، میزان ساعات آفتابی و تبخیر به عنوان عوامل تشدید کننده خشکسالی انتخاب شده-اند که با استفاده از مدل اسکالوگرام به طبقه بندی این عوامل در ایستگاه هواشناسی سینوپتیک همدان در طی دوره آماری 1989 تا 1997 پرداخته شده است. این طبقه بندی می تواند برای عوامل بیشتر و سال های طولانی تر در هر ایستگاهی به کار گرفته شود تا درتعیین سال های وقوع خشکسالی فقط به میزان بارش اکتفا نشود و عوامل دیگر نیز براساس اولویت خود، در محاسبات دخالت داده شوند.
با توجه به طبقه بندی و استفاده از جداول مذکور در ایستگاه همدان، 11 مورد انتخابی از عوامل هواشناسی مورد مطالعه در تعیین روند خشکسالی به ترتیب اولویت به شرح زیر انتخاب گردید:
1- حداکثر دما 2- حداقل دما 3- متوسط دما 4- بارش 5- حداکثر بارش روزانه 6- تعداد روزهای بارانی 7- نقطه شبنم 8- رطوبت نسبی 9- ابرناکی 10- ساعات آفتابی 11- تبخیر

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Classification of Climatic Factors in Determination of Drought Occurrence Using the Scalogram Model (Case Study: Hamedan Province)

نویسنده [English]

  • Ali Baratian (Compilation)

چکیده [English]

Drought is lack or inadequacy of rainfall over a long period of time, so that it leads to a lack of moisture in soil and reduces the flowing waters, thereby interrupting human activities and plant and animal life. The time between last rainfall and observation of tangible decrease in rivers’ water and soil moisture is not the same in different climates. Therefore, a precise and comprehensive definition of drought cannot be provided. For this reason, experts have each proposed a different definition of drought from different points of view.
In this paper, eleven meteorological factors that play a role in severity of dryness and drought have been selected and their effects on determination of dry years have been classified. Among these factors, six factors of precipitation, maximum daily rainfall, number of rainy days, dew point, relative humidity and cloudiness have been selected as factors reducing drought severity, and factors of maximum temperature, average temperature, sunny hours and evaporation as those intensifying drought; these factors have been classified at the synoptic meteorological station of Hamedan during the statistical period from 1989 to 1997 using the scalogram model. This classification can be applied to more factors and longer periods at each station, so that in determination of drought years, efforts will not be limited to the amount of precipitation, and other factors will be involved in calculations according to their priority.
According to the classification and use of the tables at Hamadan station, eleven meteorological factors were selected which can be named in terms of priority as follows:
1. Maximum temperature 2. Minimum temperature 3. Average temperature 4. Rainfall 5. Maximum daily precipitation 6. Number of rainy days 7. Dew point 8. Relative humidity 9. Cloudiness 10. Sunny hours 11. Evaporation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought
  • qualitative classification
  • scalogram model
1- مومنی، م، اصول و روش­های برنامه­ریزی، جزوه درسی، دانشگاه آزاداسلامی نجف آباد، 1372.
2- سازمان هواشناسی کشور، سالنامه هواشناسی، 1997- 1989.
3- غیور، ح، مسعودیان، س.1.، بزرگی، گستره و فراوانی خشکسالی­ها در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 45، تابستان 1376.
4- علیجانی، ب، کاویانی، م، مبانی آب و هواشناسی، انتشارات سمت، 1371.
5- Strahler, A.N. Modern physical Geography, Johnwilley and sons, 1995.