نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد جغرافیای انسانی

چکیده

در این مقاله ابتدا به طور موجز به مفاهیم و سابقه تاریخی تکوین شهرهای جدید در جهان، مبانی تاریخی- نظری شهرهای نوبنیاد ایران، از آغاز تا انقلاب مشروطیت و سپس مکانیزم توسعه آن تا انقلاب اسلامی، اشاره شده است. سپس ضمن بررسی راهبرد تشکیل نوشهرها در نظام جمهوری اسلامی، همچون مصوبه هیئت وزیران و دکترین وزارت مسکن و شهرسازی به عمده ­ترین اهداف ایجاد نوشهرها، سیاست کلی مکان یابی شهرهای جدید و مهمترین ضوابط مکان یابی پرداخته شده است.
نقطه عطف مقاله، همانا تحلیل عوامل مؤثر بر عملکردهای شهرهای جدید ایران از قبیل موقعیت مکانی و جغرافیایی، قیاس ما در شهرها با هم و کیفیت تأثیر آنها بر نوشهرهای اطرافشان، پارامترهای مانند باور مردم، جمعیت و درآمد، درجه مطلوبیت خدمات شهری، اراضی رقیب و غیره مبتنی بر دیدگاه جامع گرایانه جغرافیای شهری بوده و در نهایت نیز پیشنهاداتی کلی در خصوص ساماندهی و بهبود کارکردها ارائه گردیده است.

عنوان مقاله [English]

Functional Analysis of New Cities in Iran

نویسنده [English]

  • Ali Nouri Kermani

Master of Human Geography

چکیده [English]

In this article, we first briefly describe the concepts and history of the emergence of new cities in the world, the historical-theoretical foundations of modern Iranian cities from the beginning to the Constitutional Revolution, and then the mechanism for its development until the Islamic Revolution. Next, considering the strategy of formation of new cities in the Islamic Republic era, such as the measures of the Cabinet and major policy of Ministry of Housing and Urban Planning, the main goals of the establishment of new cities, the general policy of locating new cities and the
most important location criteria have been addressed.
The turning point of this paper are the analysis of factors influencing functions of the new Iranian cities such as geographical location and spatial situation, our comparison among the cities and the quality of their impact on the neighboring new cities, parameters such as people's beliefs, population and income, quality of urban services, rival lands, etc. based on a comprehensive perspective of urban geography, and eventually making general suggestions for organizing and improving the functions.

1- برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به:
- مرلین، پی یر، ترجمه قیصریه، رضا؛ نوشهرها، نشرفضا، سال 1365، ص 24-239.
- مهندسین مشاور؛ مطالعات شهرهای جدید جهان، جلد1، دیدگاهها و زمینه­های تاریخی، با همکاری آتک، اوراتو، شهر و برنامه، طرح و معماری، شارستان، نقش جهان- پارس امکو- ایران، مهرازان، وزارت مسکن و شهرسازی، اردیبهشت 1371.
- شکویی، حسینغ شهرکهای جدید، دانشگاه آذرآبادگان، انتشارات مؤسسه تحقیقات اجتماعی و علوم انسانی، شماره 138، تبریز، سال 1353، ص102.
- شیعه، اسماعیل؛ مقدمه­ای بر مبانی برنامه­یزی شهری، دانشگاه علم و صنعت ایران، شماره انتشارات 104، چاپ سوم، بهمن ماه 1371، ص 99.
2- ر.ک به:
- پیکولوسکایاان، ترجمه رضا، عنایت اله؛ شهرهای ایران در روزگار پارتیان و سامانیان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، سال 1367، ص3-28.
- چرمایف، سرج و الکساندرکریستوفر، ترجمه مزینی، منوچهر؛ عرصه­های زندگی جمعی و زندگی خصوصی به جانب یک معماری انسانی، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1371.
3- ر.ک به:
- فلامکی، محمدمنصور؛ فارانی وسیر شهروندی در ایران، نشر نقره، پاییز، 1367.
4- ر .ک به:
- مرلین، پی یر، ترجمه قیصریه، رضا؛ نوشهرها، نشرفضا، سال 1365، ص11.
5- ر.ک به:
- منبع قبلی ص 216- 189.
6- ر .ک به:
-  شکویی، حسین؛ شهرکهای جدید، دانشگاه آذرآبادگان، انتشارات مؤسسه تحقیقات اجتماعی و علوم انسانی، شماره 138، تبریز، سال 1353، ص49.
7- ر.ک به:
- زنجانی، حبیب اله؛ جمعیت شناسی شهرهای جدید، فرهنگی جدید در شهرنشینی، وزارت مسکن و شهرسازی، مهرماه 1368، ص 69-68.
- اعتماد، گیتی؛ شهرنشینی و مسائل آن، شهرهای جدید، فرهنگی جدید در شهرنشینی، وزارت مسکن و شهرسازی، مهرماه 1368، ص7.
8- ر.ک به:
-سلطانزاده، حسن؛ مقدمه­ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، انتشارات امیرکبیر، 1365، ص67.
- نظریان، اصغر؛ جزوه درسی «جغرافیای شهری ایران»، بخش اول، دانشگاه پیام نور، 1372، پیشگفتار.
- رهنمایی، محمدتقی؛ توانهای محیطی ایران، زمینه­های جغرافیایی طرح جامع سرزمین، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی، چاپ اول، 1370، ص111-110.
9- ر.ک به:
- حسامیان، فرخ و اعتماد، گیتی و حائری، محمدرضا؛ شهرنشینی در ایران انتشارات آگاه، سال 1363.
- رهنمایی،محمدتقی؛ روند مطالاعت شهری و جایگاه جغرافیای شهری در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره مسلسل11، زمستان 1367، ص 90.
- نظریان، اصغر؛ جزوه درسی «جغرافیای شهری ایران»، بخش اول، دانشگاه پیام نور، 1372، فصل چهارم.
10- ر.ک به:
- سعیدنیا، احمد؛ جایگاه شهرهای جدید در نظام شهری ایران، شهرهای جدید، فرهنگی جدید در شهرنشینی، وزارت مسکن و شهرسازی، مهرماه 1368، ص32.
- صرافی، مظفر؛ ضرورت تدوین سیاست ملی شهرنشینی برای موقعیت شهرهای جدید ایران، شهرهای جدید، فرهنگی جدید در شهرنشینی، وزارت مسکن و شهرسازی، مهرماه 1368، ص 40-39.
11- ر.ک به:
-  شرکت عمران شهر جدید پردیس، خلاصه مطالعات مکانیابی، راهبردی و طرح­های آماه سازی شهر جدید پردیس.
- شرکت عمران شهرهای جدید؛ گزارش پیشرفت کار و اقدامات انجام شده شهرهای جدید لغایت سه ماهه اول 1372، شماره 18، مقدمه.
12- ر.ک به:
- زارع، جمال؛ نگرشی نوین بر ساختار اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهرهای جدید ایران، خلاصه مقالات کنفرانس بین­المللی توسعه شهری و شهرهای جدید، اصفهان 12 تا 16 مهرماه 1372، وزارت مسکن و شهرسازی، ص 145.
13- ر.ک به:
- شرکت عمران شهرهای جدید؛ گزارش پیشرفت کار و اقدامات انجام شده شهرهای جدید لغایت سه ماه چهارم 1372، شماره 21.
- مجله سرپناه، گزارش از شرکت عمران شهرهای جدید، بولتن داخلی وزارت مسکن و شهرسازی، شماره 88، مهرماه 1372، ص16.
14- ر.ک به:
- عظیمی دوبخشری، ناصر؛ نوشهرهای ایران و توزیع فضایی آن بین سالهای 1365 تا 1390، مجله ایرانشناسی، شماره اول، مورخ دی ماه 1370، ص63.
15- ر.ک به:
- شرکت عمران شهرهای جدید؛ گزارش عملکرد شهرهای جدید تا پایان سال 1367، ص3-2.
16- ر.ک به:
- مرکزی تحقیقات شهرسازی و معماری؛ مقررات شهرسازی و معماری و طرح­های جامع؛ مصوب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول، سال 1370، ص 49-48.