نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، مرکز تحقیقات اجتماعی عوامل مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کردستان.سنندج.ایران

چکیده

یکی از ابعاد مهم توسعه جوامع؛ توسعه سلامت و به عبارتی میزان و کیفیت دسترسی افراد جامعه به خدمات بهداشتی و درمانی است. از آنجا که هرگونه برنامهریزی جهت ارائه خدمات به مناطق نیازمند؛ ارزیابی وضع موجود میباشد، هدف این مقاله بررسی عمیقتر تفاوت میان شهرستانهای استان کردستان به جهت دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی و تعیین میزان توسعه یافتگی در این زمینه است تا در بعد کاربردی نتایج این پژوهش در تصمیمگیریها و سیاستگذاریهای منطقهای و محلی مورد استفاده مسئولین قرار گیرد. روش مطالعه توصیفی- تحلیلی و موردی و روش گردآوری بصورت کتابخانهای است که 36 شاخص در سه بخش نهادی؛ نیروی انسانی و تخصصی از طریق سالنامه آماری 3931 واطلاعات مرکز آمار ایران گردآوری شدهاند. دادهها براساس تکنیک تاپسیس خطی و از طریق نرم افزار اکسل محاسبه و جهت ترسیم نقشه از نرم افزار GIS استفاده شده است.یافتهها نشان میدهد شهرستانهای سنندج و سقز برخوردار؛ شهرستانهای قروه؛ بیجار؛ مریوان و بانه نیمه برخوردار و شهرستانهای دیواندره؛ کامیاران؛ دهگلان و سروآباد به عنوان شهرستانهای غیر برخوردار شناخته شدهاند. نتایج پژوهش بر مبنای تعداد جمعیت نشان میدهد؛ 36 درصد جمعیت استان کردستان از خدمات بهداشتی محروم؛ 2/0 درصد نیمه برخوردار و 44 درصد جمعیت از خدمات بهداشتی بطور نسبی برخوردارند.نتایج بخوبی نشاندهنده این موضوع است که در میان شهرستانهای استان؛ توزیع خدمات بهداشتی متناسب با توانها و نیازهای جمعیتی توزیع نشدهاند. لذاپیشنهاد میگردد ارزیابی توسعه سلامت حتیالامکان هم زمان در مقیاس سلسله مراتب روستا؛ شهر؛ شهرستان و استان صورت پذیرد تا علاوه بر تبیین تفاوتهای ناحیهای؛ تفاوتهای درون ناحیهای نیز روشن و مرتفع گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis on the Extent of Health Sector Developmentin the Cities of Kurdistan Province Using Linear TOPSIS Method

نویسنده [English]

  • Rahmatollah Bahrami

Assistant professor of geography and rural planning, University of Kordestan

چکیده [English]

One of the important aspects of community development is the development of health, and in other words, the amount and quality of the community access to health services. Since the necessity of any planning to provide services to the needy areas is to assess the status quo, the purpose of this article is to examine more deeply the differences between the cities of Kurdistan province in order to access the health centers and determine the extent of development in this field, so that the authorities use the results of this research in their regional and local decision and policy-making practically.The method of study is descriptive-analytical and case-study, and the method of collecting is a library method by which 36 indicators were collected in three sectors including institutional, human forces and specialized sectors through the Statistical Yearbook of 1393 and the information from the Statistical Center of Iran. Data were calculated based on linear TOPSIS technique and through Excel software, and GIS software was used to draw the map. The results show that the cities of Sanandajand Saqez are prosperous and developed, Qurveh, Bijar, Marivan and Banehare semi-prosperous and developing, and Divandarreh,Kamyaran,Dehgolan and Sarvabad are undeveloped and deprived.The results of the research based on the population size indicate that, 36% of the population of Kurdistan province are deprived of health services, 0.2% have moderate access and 44% of the population have relative access to health care. The results clearly indicate that among the cities of the province, health services have not been distributed in accordance with the population’s abilities and needs. It is therefore suggested that the evaluation of the health development to be done in the scale of hierarchy of village, county, city and province simultaneously, so that, in addition to explaining the regional differences, the intra-regional differences are also clarified and obviated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Degree of Development
  • Linear TOPSIS
  • Health Status Indicators
1-      افراخته و افکار؛ حسن و ابوالحسن(1392) عوامل مؤثر بر سطح سلامت روستاها(مطالعه موردی شهرستان تفت) مجله پژوهش­ ها و برنامه ریزی روستایی شماره اول.
2-    الیاس ­پور، الیاس­ پور و حجازی؛ بهنام، داریوش و علی (1390)؛ میزان توسعه یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان­ های استان خراسان شمالی به روش تاکسونومی عددی در سال 1385؛ مجله  علوم پزشکی خراسان شمالی؛ دوره3 شماره1. ص28-23.
3-     امینی ع و همکاران(1385) رتبه بندی سلامت استان­ های کشور؛ فصلنامه رفاه اجتماعی شماره20.
4-  باقیانی مقدم و اخرام پوش؛ محمد حسین و محمد حسن (1383)؛ اصول کلیات خدمات بهداشتی؛ چاپ دوم؛ یزد انتشارات دانش شینم با همکاری چراغ دانش.
5-    تقدیسی، پیری و بهاری؛ احمد، سیامک و عیسی(1391)؛ تحلیل فضایی و سطح ­بندی شاخص ­های توسعه خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از تحلیل عاملی (مطالعه موردی شهرستان­ های استان گیلان)؛ فصلنامه آمایش محیط؛ شماره18.
6-   تقوایی و شاهیوندی؛ مسعود و احمد (1389)؛ پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان­ های ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی؛ سال دهم؛ شماره39.
7-    تقوایی و نوروزی آوارگانی (1386)؛  تحلیلی بر نحوه توزیع فضایی امکانات و خدمات روستایی و سطح بندی دهستان ­های استان چهارمحال و بختیاری؛ مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان؛شماره3ص74-59.
8-   حموی زاده و همکاران(1391)؛ سطح بندی شهرستان­ های استان آذربایجان غربی در بهره مندی از شاخص­ های ساختاری بهداشت و درمان؛ مجله علوم پزشکی قزوین؛سال هفدهم؛ شماره2.
9-   خسروی و همکاران(1388)؛ شاخص ­های سیمای سلامت در جمهوری اسلامی ایران؛ وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکی.
10- زنگی آبادی، امیر عضدی  و پریزادی؛ علی، طوبی و طاهر (1391)؛ تحلیل فضایی شاخص ­های توسعه خدمات بهداشت و درمان در استان کردستان؛ فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران؛ دوره جدید سال دهم؛ شماره32.
11- زیاری و زنجیرچی؛ کرامت ­اله و سید محمود(1389)؛ بررسی و رتبه بندی درجه توسعه یافتگی شهرستان ­های استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس؛ مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی؛ شماره72.
12- سازمان جهانی بهداشت (1364)؛ فرایند مدیریت توسعه بهداشت کشور؛ ترجمه محمد عصار؛ تهران نشر مترجم.
13- سپهر دوست، حمید (1390)؛ عوامل مؤثر بر توسعه یافتگی از دیدگاه شاخص ­های سلامت؛ نشریه مدیریت اطلاعات سلامت دوره8 شماره2.
14- سرایی، محمد حسین (1392)؛ تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان ­های استان یزد از لحاظ دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی با استفاده از روش موریس؛ فصلنامه آمایش سرزمین محیط شماره22.
15- شاخص­ های ملی سلامت (1388)؛ مرکزمدیریت آمار و فن­آوری اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
16- صادقی فر و همکاران (1393)؛ تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان­ های استان بوشهر از نظر شاخص­ های بهداشتی و درمانی با استفاده از تاکسونومی عددی؛ مجله علوم پزشکی رازی؛ دوره21 شماره118.
17- ضرابی و شیخ بیگلو؛ اصغر و رعنا (1390)؛ سطح بندی شاخص ­های توسعه سلامت استان ­های ایران؛ فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی؛ سال یازدهم؛ شماره42.
18- فرجی سبکبار و رضاعلی؛ حسنعلی و منصور(1388)؛ مقایسه مدل­ های گسسته و پیوسته مکانی (مطالعه موردی: مکان یابی محل).پژوهش­ های جغرافیایی؛ دوره 41 شماره67.تهران.
19- فیروز پور،محمد شی و پورزمانی؛ رشنو، ا. و حمید رضا (1391)؛ بررسی و مقایسه درجه توسعه یافتگی بخش بهداشت و خدمات بهداشتی استان ­های ایران در سال 1387، مجله تحقیقات نظام سلامت؛ سال هشتم؛ شماره هفت.
20- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران،اصول(3،29،43).
21- کریمی، سالاریان و عنبری؛ ایرج، آزیتا و زهره(1388)؛ مطالعه تطبیقی برخورداری عادلانه از خدمات بهداشتی و درمانی در چند کشور توسعه یافته و ارائه الگوی مناسب ایران؛ مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک؛ سال 112 شماره4.
22- کلانتری، خلیل؛ برنامه ­ریزی و توسعه منطقه­ ای(تئوری­ ها و تکنیک ­ها) (1380)؛ انتشارات خوشبین چاپ اول؛ تهران.
23- لطفی و شعبانی؛ صدیقه و مرتضی(1392)؛ ارایه مدلی تلفیقی جهت رتبه ­بندی توسعه منطقه­ ای، مطالعه موردی: بخش بهداشت و درمان استان مازندران؛ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال سیزدهم؛ شماره28
24- متقی و متقی؛ افشین و سمیرا(1392)؛ بررسی توسعه مکانی و فضایی خدمات بهداشتی و درمانی در استان ­های مختلف کشور؛ مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران؛ سال پنجم شماره دوم.
25- محمدی، جمال(1381) تحلیلی بر مفاهیم کمی و نقش آن در برنامه ­ریزی شهری و منطقه ای؛ مجله فضای جغرافیایی؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال دوم.
26- محمدی و شغلی؛ علی و علیرضا(1387)؛ کیفیت خدمات بهداشتی اولیه ارایه شده در مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان زنجان؛ مجله علوم پزشکی زنجان دوره 16؛ شماره65؛ ص100-89.
27- محمدی و همکاران(1390)؛ تحلیل فضایی توسعه شاخص­ های بهداشتی درمانی در استان آذربایجان غربی؛ فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازهم، شماره47.
28- نسترن و همکاران(1389) کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت بندی توسعه پایدار مناطق شهری مطالعه موردی مناطق شهری اصفهان؛ مجله  جغرافیا و برنامه ­ریزی محیطی؛ سال21؛ شماره2.
29- نیک­ پور، آصف­زاده و مجلسی؛ بهمن، سعید و فرشته (1368)؛ مدیریت و برنامه ­ریزی بهداشت و درمان؛ انتشارات دانشگاه تهران.
30- نیک پور، بهمن (1385)؛ بهداشت و درمان در روستاهای چهارمحال بختیاری؛ تهران انتشارات دانشگاه تهران.
31- واقعی، نیک طینت و محشمی؛ یداله، سمانه و برزادران (1390)؛ بررسی مقایس ه­ای نابرابری هزینه­ های بهداشتی و درمانی خانوارهای استان کشور؛ مجله  علوم پزشکی خراسان شمالی؛ دوره3 ویژه نامه آمار زیستی و ایپدمیولوژی1. ص148-141.
32- یارمحمدیان و بهرامی؛ محمدحسین و سوسن (1383)؛ نیاز سنجی در سازمان ­های بهداشتی و درمانی و آموزشی؛ اصفهان. انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
33- یدالهی و فضابلی؛ حسین و امیر عباس(1384)؛ خصوصی سازی و چالش­ های پیش روی بخش بهداشت و درمان در ایران؛ همایش اقتصاد سلامت و بیمه درمان؛ پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس.
34- Fanga, P, Donga,S, Xiaoc,J,Liud.C Fengc X and Wang,Y,2010 Regional inequality in health and its determinants: Evidence from China HEALTH POLICY,NO94,pp,14-25.
35- D.L.olson(2004) compartion of weights in TOPSIS model. Lincoln, NE 68506, U.S.A, Mathematical and computer molding, university of Neraska.
36- Rae, M(2006) health inequality-sustainable development issue, Public Health No120, pp, 1106-1109.
37-Kawachi, I, Subramanian, S.V.& Almeida- Filho, N(2002): Aglossary for health inequalities. Journal of epidemology and community health,56(9),647-652.
38- Schirnding,Y,(2002) health inequality- a sustainable development: can we Rise to the Cahallenge? Lancet,Vol360, pp, 632-637
39- 28-Y.T.Hui, H.H. Bao, W siou. (2008).combining ANP and TOPSIS concepts for evaluation the performance of property- liability insurance companies. Science publication, journal of social science 4(1), Yuanpei University, Taiwan: 56-61.