نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمى دانشگاه علوم انتظامى و دانشگاه آزاد اسلامى واحد شهررى

چکیده

براساس مطالعات سازمان ملل «اسکان غیررسمى» چالش اصلى هزاره سوم خواهد بود و پیش بینى شده است که تا سال 2020 رقم کل ساکنین اسکان غیررسمى جهان تقریبا به یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر افزایش خواهد یافت. گسترش سریع شهرها در سراسر جهان با رشد سریع سکونت گاه‏ هاى غیررسمى همراه بوده است. رشد بى رویه این سکونت گاه ‏ها ضمن برهم زدن مبلمان شهرى و تخریب محیط زیست، مسائل اجتماعى و فرهنگى زیادى را خصوصا در زمینه افزایش آسیب‏ هاى اجتماعى درپى داشته است.
راهکارهاى ارائه شده دراین خصوص، از حذف و تخریب تا بهسازى و توانمندسازى این سکونت گاه ‏ها تنوع داشته است. عده‏ اى آنها را به عنوان یک معضل اجتماعى قلمداد مى ‏کنند و به تخریب و یا رها کردن آنها به حال خود معتقدند. و عده ‏اى دیگر از صاحب نظران براین باورند علیرغم اینکه این سکونت گاه ها داراى مشکلات و مسایل‏ فراوانى مى‏ باشند، اما امروزه به عنوان یک راه حل شناخته و تنها راه خانه ‏دار شدن گروهى از افراد تهیدست جامعه قلمداد شده و تخریب آنها در سطح جهان و ایران نه عملى و نه انسانى است؛ و با برنامه‏ ریزی هاى دقیق و منسجم مى‏ توان از توان و ظرفیت این سکونت گاه ها در راستاى توانمندسازى آنان استفاده نمود.
تجارب اخیر در این زمینه حاکى از غلبه دیدگاه توانمندسازى و توجه به برنامه‏ هاى اجتماع محور در مواجهه با مسئله سکونت گاه‏ هاى غیررسمى است. در این دیدگاه اساس بر مشارکت ساکنین خصوصا رهبران محلى و متنفذین در برنامه ‏ریزى واجراى برنامه‏ ها مى‏ باشد. این امر سبب تسهیل همکارى‏ ها و تشریک مساعى شده و زمینه را براى ابتکار عمل براى غلبه بر مسائل و مشکلات اجتماع محلى فراهم مى‏ کند. به این ترتیب موجب افزایش کیفیت زندگى و کاهش آسیب‏ هاى اجتماعى سکونت گاه ‏هاى غیررسمى مى‏ شود.
در این مقاله سعى شده است تا با تکیه بر رویکردهاى اجتماع محور، برنامه توانمندسازى در سکونت گاه ‏هاى غیررسمى کلان شهرتهران مورد بررسى قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Informal Settlements and Community-Based Planning with an Emphasis on the Metropolis of Tehran

نویسنده [English]

  • Seyyed Mohammad Haadi Ayazii

Member of Faculty, Police University and Azad Islamic University of Shahr-e-Ray

چکیده [English]

According to UN studies, "Unofficial Settlement" will be the main challenge of the third millennium and it has been predicted that by 2020, the total number of inhabitants of the world's unofficial settlements will increase to almost 1.4 billion. The rapid expansion of cities around the world has been accompanied by the rapid growth of unofficial settlements. The haphazard growth of these settlements, while disturbing urban furniture and degrading the environment, has caused many social and cultural problems, especially in the context of social anomalies.
The solutions presented in this regard have been diverse, from elimination and destruction to the improvement and empowerment of these settlements. Some consider them as a social problem and believe in their destruction or abandonment. Some other experts believe that, despite the fact that these settlements have many problems and issues, today they are recognized as a to house a group of poor people, and their destruction in the world and Iran are neither practical nor human, and with accurate and coherent planning it is possible to use the capacity and potentials of these settlements in order to empower them.
Recent experiences in this area suggest that the concept of empowerment and attention to community-based programs in the face of unofficial settlement problems are now prevalent. In this view, the basis is the participation of residents, especially local leaders and influential people, in the planning and implementation of programs. This facilitates collaborations and division of efforts, and provides the ground for an initiative to overcome the problems of the local community. This increases the quality of life and reduces the social problems of unofficial settlements.
In this article, we tried to study the empowerment program in unofficial settlements of Metropolitan Tehran, based on community-based approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • informal settlement (1)
  • local participation (2)
  • community-based programs (3)
  • community-based empowerment (4)
1- آقابخشى، حبیب‏اله و همکاران (1382) حاشیه نشینى و اسکان غیررسمى، مجموعه مقالات، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستى و توانبخشى، جلداول.
2- آقابخشى، حبیب‏اله و همکاران (1382) حاشیه‏نشینى و اسکان غیررسمى، مجموعه مقالات، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستى و توانبخشى، جلددوم.
3- امیرخانى و دیگران، 1387، راهنماى توانمندسازى شهروندان و محلات شهر براى ارتقاى سلامت، نشر مهرراوش، تهران، چاپ اول.
4- انجمن جامعه‏شناسى گروه جامعه‏شناسى شهر، 1384، دولت و توانمندسازى سکونتگاه‏هاى حاشیه شهر.
5- بیات، بهرام، 1387، بررسى آسیب‏هاى خاص مناطق حاشیه‏اى شهرتهران، به سفارش دفتر مطالعات فرهنگى - اجتماعى شهردارى تهران.
6- بیگدلى، داود (1383) ساماندهى اسکان غیررسمى- نمونه مورد مطالعه کوى فاطمیه شهرزنجان، پایان نامه کارشناسى ارشد جغرافیا و برنامه‏ریزى شهرى، دانشگاه زنجان.
7- پیران، پرویز، 1387، مسکن گروه‏هاى کم درآمد و اسکان غیررسمى در ایران.
8- پیران، پرویز (1366) شهرنشینى شتابان و ناهمگون، آلونک نشینى در تهران، مجله اطلاعات سیاسى - اقتصادى.
9- پورآقایى، عبداللّه (1383) بررسى و تحلیل اسکان غیررسمى در شهر رشت و راهکارهاى مناسب براى بهبود روند آن، پایان نامه کارشناسى ارشد جغرافیا و برنامه‏ریزى شهرى دانشگاه یزد.
10- زنگنه، مریم، 1384، حاشیه‏نشینى؛ زندگى در متن بحران، روزنامه قدس، 20 اسفند.
11- شیخى، محمد، 1387؛ نقش مدیریت شهرى در کنترل آسیب‏هاى ناشى از اسکان غیررسمى در منطقه کلان شهرى، مجموعه مقالات همایش تبیین جایگاه مدیریت شهرى در آسیب‏هاى اجتماعى.
12- گیدنز، آنتونى، 1386، جامعه‏شناسى، مترجم: حسن چاوشیان، نشرنى، تهران، چاپ اول.
13- طرح‏ها و برنامه‏هاى اداره کل امور آسیب‏هاى اجتماعى شهردارى تهران، 1387.
14- نارایان، دیپا؛ ابه، کاترینکا (1383)، طراحى صندوق‏هاى اجتماعى: مشارکت، تقاضاگرایى و ظرفیت سازمانى محلى، ترجمه علیرضا کاشانى، وزارت جهادکشاورزى، مرکز تحقیقات و بررسى مسائل روستایى، تهران، نشر سروستان.
15- محمودى پاتى، فرزین و محمد پورعمران، محمد (1387) سیاست‏هاى مدیریت زمین شهرى، انتشارات شهیدى، چاپ اول.
16- مدنى، سعید، 1387، پیش طرح تشکیل سازمان توسعه محلى، شهردارى تهران.
17- ویکى پدیا، دانشنامه آزاد.
18- Allen, A.& You, N.2002,Sustainable Urbanisation: Bridging the Green and Brown Agendas, The Development Planning Unit, University College London,London.
19-  PEOPLE LIVING IN INFORMAL SETTLEMENTS, WHO 1999
Environmental health indicators:framework and methodologies.
20- Informal Settlements,2007 Environment and Spatial Planning) MESP),Association of Mu,(MESP) nicipalities of Kosovo (AMK),Muspp/UN-HABITAT.
21- UN Settlements Programme (UN-Habitat)