علیرضا عباسی سمنانی
دوره 22، 86-1 ، مرداد 1392، ، صفحه 96-104
چکیده
کشور ایران در یکی از حساس‌ترین موقعیت‌های ژئوپلیتیکی جهان قرار گرفته، به گونه‌ای که مناطق ژئوپلیتیکی فعالی با کارکردهای گسترده و متعدد گرداگرد آن را فرا گرفته و آن را به صورت کانون جاذبه دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی درآورده است. این موقعیت باعث تأثیرگذاری ایران در روند تحولات جهانی و منطقه‌ای می‌شود. اما از آنجایی که سیاست خارجی ...
بیشتر
کشور ایران در یکی از حساس‌ترین موقعیت‌های ژئوپلیتیکی جهان قرار گرفته، به گونه‌ای که مناطق ژئوپلیتیکی فعالی با کارکردهای گسترده و متعدد گرداگرد آن را فرا گرفته و آن را به صورت کانون جاذبه دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی درآورده است. این موقعیت باعث تأثیرگذاری ایران در روند تحولات جهانی و منطقه‌ای می‌شود. اما از آنجایی که سیاست خارجی و عملکرد دولت‌ها برگرفته از محیط ژئوپلیتیک و ایجاد شرایط تعامل در مجموعهای از رفتارهای مکانی و زمانی آنان است، جمهوری اسلامی ایران نیز به رغم برخورداری از موقعیت استراتژیک، لازم است طراحی و اجرای سیاست خارجی بر مبانی ژئوپلیتیکی (موقعیت، وضعیت، منابع انرژی، ایدئولوژی، قلمرو فرهنگی و...) همراه با تعامل مؤثر و ایجاد درکی متقابل از شرایط زمان و مکان داشته باشد. با این وصف، در این نوشتار، تلاش بر آن است تا با شناخت دقیق و عمیق بسترهای مساعد و نامساعد ژئوپلیتیکی ایران، زمینه‌ها و رویکردهای تحقق فرصتها و مقابله با چالشهای گوناگون برای حضور مؤثر جمهوری اسلامی ایران در تحولات نظام بینالملل با کمترین هزینه و بیشترین منافع تبیین شوند.
محمدرضا پورمحمدی؛ کیومرث ملکی؛ فرهاد برندکام؛ آرزو شفاعتی
دوره 21، شماره 83 ، آبان 1391، ، صفحه 97-107
چکیده
از مهمترین موضوعاتی که باید در هنگام طراحی و برنامه‌ریزی شهرها مد نظر قرارگیرد، فراهم نمودن امنیت هر چه بیشتر شهروندان و کاهش بحران در شهرها، همچنین رعایت برخی تمهیدات و اصول پدافند غیرعامل برای کاستن از آثار این نوع بحران‌ها می‌باشد. سرزمین ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی خود، همواره در طول تاریخ شاهد بلایای (جنگ و...) ...
بیشتر
از مهمترین موضوعاتی که باید در هنگام طراحی و برنامه‌ریزی شهرها مد نظر قرارگیرد، فراهم نمودن امنیت هر چه بیشتر شهروندان و کاهش بحران در شهرها، همچنین رعایت برخی تمهیدات و اصول پدافند غیرعامل برای کاستن از آثار این نوع بحران‌ها می‌باشد. سرزمین ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی خود، همواره در طول تاریخ شاهد بلایای (جنگ و...) بسیاری بوده و خسارات مالی و جانی فراوانی را متحمل شده است. از این رو جایگاه نظری و عملی دفاع و پدافند، در برابر بحران در این گستره اهمیت بسیار یافته است. با توجه به این مسائل، کاربرد پدافند غیرعامل و توجه به اصول آن درطراحی و برنامه‌ریزی شهری می‌تواند تا حد زیادی به کاهش آثار مخرب این نوع بحران‌ها بیانجامد. از مهمترین توانایی هایGIS که آن را به عنوان سیستمی ویژه و انحصاری مجزا می‌کند توانایی تلفیق داده‌ها برای مدل‌سازی، مکانیابی و تعیین تناسب اراضی از طریق ارزش‌گذاری پهنه سرزمین است که با استفاده از تلفیق و ترکیب معیارها، نقاط پرمخاطره را مشخص می‌کند. این مقاله به شفاف‌سازی رابطه بین پدافند غیرعامل با برنامه‌ریزی شهری، بویژه برنامه‌ریزی و ارزیابی کاربری اراضی شهری، همچنین نقش آن در حفظ امنیت شهروندان و زیرساخت‌های شهری، در سطح شهر سنندج با استفاده از نرم افزارArc GIS10 و AHP می‌پردازد.
مریم شفیعی؛ زهرا ارزجانی
دوره 22، شماره 87 ، آبان 1392، ، صفحه 99-102
چکیده
در این مقاله، اینکه «چرا رنگین کمان را فقط بین زوایای 40 تا42 درجه در یک قطره کروی آب می‌توان دید»، مورد بررسی قرار گرفته است. وقتی یک شعاع نور خورشید ازهوا وارد قطره آب می‌شود، مقداری از نور روی قطره بازتاب می‌کند، مقداری بعد از ورود به قطره ازپشت آن خارج می‌شود و مقداری از نوردر درون قطره طبق قانون اسنل شکست خورده و از قطره ...
بیشتر
در این مقاله، اینکه «چرا رنگین کمان را فقط بین زوایای 40 تا42 درجه در یک قطره کروی آب می‌توان دید»، مورد بررسی قرار گرفته است. وقتی یک شعاع نور خورشید ازهوا وارد قطره آب می‌شود، مقداری از نور روی قطره بازتاب می‌کند، مقداری بعد از ورود به قطره ازپشت آن خارج می‌شود و مقداری از نوردر درون قطره طبق قانون اسنل شکست خورده و از قطره خارج می شود و تشکیل رنگین کمان می دهد. در تشکیل رنگین کمان دو عامل اصلی، ضریب شکست نور و طول موج نقش مهمی دارند که علت تشکیل رنگهای مختلف در رنگین کمان می‌باشد. هر قطره آب می‌تواند یک رنگ از رنگهای رنگین کمان را در محدوده دید انسان ایجاد کند. سپس علت کمانی بودن رنگین کمان بیان شده است. بعد از بررسی و اثبات فرمولهای ریاضی به این نتیجه میرسیم که شدت نور خروجی در تمام زوایا یکسان نیست وبیشتر نور رنگینی که از قطره بیرون می‌رود، با جهت تابش خورشید، زاویه حدود 42 درجه میسازد. البته این زاویه، بستگی به رنگ پرتو دارد و بین زاویه40 تا 42 درجه برای رنگهای قرمز تا بنفش متفاوت است.
مهدی احمدی؛ امید ابراهیمی؛ آرمان قیسوندی
دوره 21، شماره 82 ، شهریور 1391، ، صفحه 104-109
چکیده
یکی از راهبردهایی که اخیراً در کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه وگسترش توریسم در مناطق محروم و دارای پتانسیل‌های لازم برای توسعه گردشگری است. حفاظت از محیط به عنوان یک امر مهم در نقاط مختلف جهان، احساس می‌شود. در بسیاری از نقاط جهان حفاظت از اکوسیستم و نگهداری از حیات زیست به عنوان یک مسئله مهم تلقی می‌شود. در این مقاله ...
بیشتر
یکی از راهبردهایی که اخیراً در کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه وگسترش توریسم در مناطق محروم و دارای پتانسیل‌های لازم برای توسعه گردشگری است. حفاظت از محیط به عنوان یک امر مهم در نقاط مختلف جهان، احساس می‌شود. در بسیاری از نقاط جهان حفاظت از اکوسیستم و نگهداری از حیات زیست به عنوان یک مسئله مهم تلقی می‌شود. در این مقاله به بررسی ژئومورفولژی استان ایلام در غرب کشور با تأکید بر منابع ژئوتوریسمی پرداخته شده است. تنوع ژئومورفولژی استان سبب خلق منابع بیبدلیل در حوضه ژئوتوریسم شده است که می‌تواند این استان را به یکی از مناطق توریستی تبدیل کند. در این بررسی ویژگی زمین‌شناسی و ژئومورفولوژیکی تنگههای استان شناسایی گردیده راهکارهای لازم برای استفاده از این منابع باارزش ارائه شده و خصوصیات منحصر به فرد این اشکال با تأکید بر جذابیت آنها شناسایی گردیده است.
تقی طاووسی
دوره 21، شماره 81 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 104-112
چکیده
مباحث بسیار زیادی، پیرامون مفهوم بیابان‌زایی به عنوان یک فرایند تخریب کننده‌ای که مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، انجام شده است. منازعه بنیادی و مداوم هم بر سر وجود واقعی بیابان‌زایی و همچنین چگونگی تعریف کردن، اندازه گیری و ارزیابی آن وجود دارد. در اینجا بیشتر از بازنگری ساده‌ی سیر تکاملی این مباحث، ...
بیشتر
مباحث بسیار زیادی، پیرامون مفهوم بیابان‌زایی به عنوان یک فرایند تخریب کننده‌ای که مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، انجام شده است. منازعه بنیادی و مداوم هم بر سر وجود واقعی بیابان‌زایی و همچنین چگونگی تعریف کردن، اندازه گیری و ارزیابی آن وجود دارد. در اینجا بیشتر از بازنگری ساده‌ی سیر تکاملی این مباحث، زمینه‌هایی مورد بررسی قرار می‌گیرند که این مباحث در آن به وقوع پیوسته‌اند و اینکه چگونه این زمینه‌ها بر تکامل شناخت نسبت به فرایندهای در هم تنیده‌ای که به بیابان‌زایی منجر می‌گردد، شرکت داشته‌اند. در حقیقت، این زمینه‌ها در اثر مرور زمان تغییر یافته‌اند. این مباحث در ترکیب با این واقعیت که برخی از آنها هم اغلب نادیده گرفته شده‌اند به تقویت این منازعه کمک کرده‌اند. چهار زمینهای که بیشتر این مباحث را شکل داده و تأثیری که هر کدام بر جای گذاشته‌اند، شامل:-1 تغییرات شناخت نسبت به تغییر پذیری آب و هوا،-2 تغییرات شناخت نسبت به واکنش‌های گیاهی دربرابر آشفتگی‌ها،-3 تغییرات شناخت نسبت به فرایندهای اجتماعی، چون واکنش های خانواده‌ها به نابسامانی‌های اقتصادی -4 تغییرات شناخت نسبت به بیابان‌زایی به عنوان یک فرایند سیاسی یا انسان ساخته، بررسی شده‌اند.
دورسنجی
نسترن نظریانی؛ اصغر فلاح؛ هوا حسنوند؛ حسن اکبری
چکیده
آلودگی فلزات سنگین چالش بزرگی برای محیط زیست است. با افزایش سطح آلودگی، روش‌های پایش سنتی نمی‌توانند به سرعت اطلاعاتی در مورد آلودگی مناطق بزرگ به دست دهند. با توجه به پرهزینه و زمان‌بر بودن روش‌های آزمایشگاهی استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و روش‌های سنجش از دور با در نظر گرفتن دقت کافی می‌توانند مکمل مناسبی در این زمینه باشند.
پژوهش ...
بیشتر
آلودگی فلزات سنگین چالش بزرگی برای محیط زیست است. با افزایش سطح آلودگی، روش‌های پایش سنتی نمی‌توانند به سرعت اطلاعاتی در مورد آلودگی مناطق بزرگ به دست دهند. با توجه به پرهزینه و زمان‌بر بودن روش‌های آزمایشگاهی استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و روش‌های سنجش از دور با در نظر گرفتن دقت کافی می‌توانند مکمل مناسبی در این زمینه باشند.
پژوهش حاضر با هدف بررسی آلودگی فلزات سنگین سرب، روی و مس در خاک و برگ جنگلهای بلوط ایرانی واقع در جنگل کاکارضا، استان لرستان با بکارگیری فن‌آوری سنجش از دور و تصاویر ماهواره Sentinel-2 به کمک شاخص‌های آلودگی (NDVI، HMSSI، SAVI و PSRI) انجام شد.
در داخل قطعات نمونه 30 نمونه خاک به صورت ترکیبی و به‌طور تصادفی برداشت و از درختان در تمامی جهات تاج 30 نمونه برگ جمع‌آوری شد. برای استخراج فلزات سنگین از نمونه‌های خاک و نمونه‌های گیاهی از روش هضم اسیدی استفاده و ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی خاک (مواد آلی، بافت خاک، شوری و اسیدیته)با استفاده از روش‌های استاندارد، اندازه‌گیری شد.
بعد از آماده‌سازی نمونه‌ها میزان غلظت فلزات سنگین سرب، مس و روی در خاک و برگ اندازه‌گیری و شاخص تجمع زیستی فلزات سنگین از خاک به برگ محاسبه شد. سپس ارتباط بین غلظت عناصر سنگین اندازه‌گیری شده و بازتاب در باندها یا نسبت‌های باندی مختلف در نقاط متناظر نمونه‌برداری به دست آمد.
به منظور نمونه‌بردای از خاک در بزرگراه مسافتی به طول 4 کیلومتر در نظر گرفته و در این مسافت 30 ایستگاه انتخاب و نمونه‌های خاک با فاصله‌های مجاور جاده، 500 و 1000 متری از هر دو طرف جاده از عمق 20-0 سانتیمتری برداشت شد. پنج خط نمونه در فواصل مجاور جاده، 500 و1000 متری دو طرف جاده ایجاد و قطعات نمونه 10×10 متر پیاده شد. از داده‌های سطح C1 ماهواره Sentinel-2 به منظور بررسی پراکنش فلزات سنگین سرب، مس و روی در منطقه استفاده شد.
از نرم افزار ArcGIS10.8.2 برای پیاده کردن قطعات نمونه بر روی تصویر، از نرم‌افزار ENVI5.3 به منظور پردازش تصویر و از نرم‌افزار STATISTICA12 برای مدل سازی استفاده شد.
غلظت فلزات سنگین در خاک با افزایش فاصله از جاده کاهش یافت. بین مواد آلی و مس خاک در سطح پنج درصد همبستگی منفی معنی‌داری وجود دارد. مقادیر غلظت فلزات سنگین در برگ درختان بلوط ایرانی از مقادیر استاندارد جهانی کمتر است. نتایج شاخص تجمع زیستی نیز نشان داد میزان فاکتور تجمع زیستی به ترتیب برای سرب، روی و مس (0.0،5.2 ،0.2) میلی‌‌گرم برکیلوگرم حاصل شد. مقایسه پنج الگوریتم ناپارامتریک GAM، ANN، RF، SVM و KNN نشان داد مدل (ANN) به ترتیب برای سه فلز Pb، Zn و Cu بالاترین مقادیر ضریب تبیین (0.85، 0.88 و 0.97) به دست آمد. به طور کلی نتایج نشان داد تصاویر Sentinel-2 به همراه مدل شبکه عصبی مصنوعی قابلیت خوبی در مدل‌سازی میزان شاخص تجمع زیستی دارند.
محمد حسین رامشت؛ رقیه نیکبخت
دوره 20، شماره 78 ، مرداد 1390، ، صفحه 89-93
چکیده
شهرستان گلپایگان و منطقه اطراف آن به دلیل قرار گرفتن در زون سنندج - سیرجان و همچنین رسوبات رودخانه اى دوران چهارم زمین شناسى بیشتر شامل سنگ هاى دگرگونى و برونزدهاى توده هاى آذرین ناشى از عملکرد نیروهاى درونى است. وجود این برونزدها باعث ایجاد ذخایر معدنى متنوع در این شهرستان مانند معادن سرب و روى صالح پیغمبر، سنگ چینى گدار ...
بیشتر
شهرستان گلپایگان و منطقه اطراف آن به دلیل قرار گرفتن در زون سنندج - سیرجان و همچنین رسوبات رودخانه اى دوران چهارم زمین شناسى بیشتر شامل سنگ هاى دگرگونى و برونزدهاى توده هاى آذرین ناشى از عملکرد نیروهاى درونى است. وجود این برونزدها باعث ایجاد ذخایر معدنى متنوع در این شهرستان مانند معادن سرب و روى صالح پیغمبر، سنگ چینى گدار سرخ، مرمریت کنجدجان، گچ حاج غاراو... شده است. این معادن از نظر اقتصادى براى مردم این شهرستان حائز اهمیت است و با توجه به این شرایط گلپایگان و منطقه آن از نظر پتانسیل هاى معدنى قوى است و لذا مى تواند نقش مؤثرى در توسعه منطقه اى داشته باشد. در این تحقیق سعى شده که نقش ژئومورفولوژى را به عنوان یکى از شاخه هاى مهم علم جغرافیا بررسى نمائیم. ژئومورفولوژى، از یک سو واحدها و فرم هایى مانند پستى و بلندى ها شامل کوه، دشت... را مورد مطالعه قرار مى دهد، و از سوى دیگر فرآیندهاى درونى و بیرونى را که موجب تشکیل این واحدهاى زمین ساختى مى شود، بررسى مى نماید. این واحدها که از دوران اول زمین شناسى تا عصر حاضر مدام تحت تأثیر عوامل مختلف فیزیکى، شیمیایى و بیولوژیکى تغییر شکل داده اند، تا به شکل امروزى خود درآمده اند به عنوان یکى از منابع با ارزش طبیعى براى بشر محسوب مى شوند و در نواحى مختلف جغرافیایى براساس خصوصیات زمین شناسى و ژئومورفولوژیکى پراکنده شده اند. متد بررسى و تحلیل در این مقاله متکى برسیستم اطلاعات جغرافیایى و روش توصیفى مى باشد که با استفاده از مشاهدات میدانى و استفاده از نقشه هاى زمین شناسى و توپوگرافى منطقه به تلفیق جنس رسوبات منطقه و معادن موجود براساس سطوح ارضى محدب، مقعر، مستوى بر روى نقشه هاى توپوگرافى مى پردازیم و مشخص مى کنیم که هر کدام از سطوح ارضى (محدب، مقعر، مستوى) چه نوع معادن و کانسارهایى را در خود جاى داده اند و توزیع فضایى معادن براساس سطوح ارضى چگونه است، و با تهیه نقشه فرآیندهاى معدنى و کانسارسازى به ارزیابى توان محیطى منطقه مى پردازیم.
بهمن رمضانی؛ محمد طالقانی
دوره 21، 84-1 ، اسفند 1391، ، صفحه 90-94
چکیده
مناطق ساحلی در سراسر جهان ازجنبه‌های تاریخی در زمره مناطقی قرار می‌گیرند که به دلیل وجود منابع غنی، همواره در معرض بیشترین بهره‌برداری‌ها قرار دارند. مناطق ساحلی از پربارترین و پویاترین مناطق جهان و بستر فعّالیت‌های عظیم اقتصادی و اجتماعی در جهان به شمار می‌روند. از طرف دیگر، به موازات رشد جمعیت و توسعه فعّالیت‌ها در این ...
بیشتر
مناطق ساحلی در سراسر جهان ازجنبه‌های تاریخی در زمره مناطقی قرار می‌گیرند که به دلیل وجود منابع غنی، همواره در معرض بیشترین بهره‌برداری‌ها قرار دارند. مناطق ساحلی از پربارترین و پویاترین مناطق جهان و بستر فعّالیت‌های عظیم اقتصادی و اجتماعی در جهان به شمار می‌روند. از طرف دیگر، به موازات رشد جمعیت و توسعه فعّالیت‌ها در این عرصه‌ها طی سال‌های گذشته، فشار زیادی بر این مناطق وارد آمده و در معرض انواع آلودگی‌ها و تخریب‌ها قرار گرفته‌اند. سواحل ایران نیز از این قاعده مستثنا نبوده و طی سال‌های گذشته به ویژه سواحل شمالی کشور، در معرض انواع آلودگی‌ها و توسعه کاربری‌ها، فراتر از توان و تحمّل این مناطق قرار گرفته است. به همین دلیل نیز طی سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای اصلاح این روندها و شرایط حاکم بر این عرصه‌ها آغاز شده است. با تصویب ماده 63 قانون برنامه چهارم توسعه و آیین نامه اجرایی آن انتظار می‌رود، با توجّه به ساز و کارهای اجرایی و وظایفی که برای دستگاه‌های اجرایی در این آیین‌نامه پیش‌بینی شده است، بتوان تا حدودی معضلات کنونی سواحل کشور را به طور عام و سواحل شمالی کشور را به طور خاص، سازماندهی کردکه این سازماندهی باید نتیجه مطالعات و برنامه ریزی در قالب فرایند مدیریت یکپارچه محیطی باشد. بر این اساس، در مقالة حاضر به صورت اجمالی به برخی از مسائل و مشکلات پرداخته شده و در نهایت پیشنهادهایی ارایه می‌شود.
حسن افراخته؛ فرهاد عزیزپور؛ رقیه شمسی
دوره 22، شماره 87 ، آبان 1392، ، صفحه 103-112
چکیده
شهرگرایی و تغییر شکل روستاهای اطراف شهرها از جمله مسائلی است که در دهه‌های اخیر نظام شهری کشورهای در حال توسعه از جمله ایران را تحت تأثیر قرار داده است. ادغام روستاهای حاشیه در بافت شهری، یکی از نمایان‌ترین تغییرات کالبدی در بافت شهر ایرانی، به ویژه از دهه 50 بوده است. در این میان، حوزه‌های روستایی تحت نفوذ مستقیم شهرهای بزرگ به ویژه ...
بیشتر
شهرگرایی و تغییر شکل روستاهای اطراف شهرها از جمله مسائلی است که در دهه‌های اخیر نظام شهری کشورهای در حال توسعه از جمله ایران را تحت تأثیر قرار داده است. ادغام روستاهای حاشیه در بافت شهری، یکی از نمایان‌ترین تغییرات کالبدی در بافت شهر ایرانی، به ویژه از دهه 50 بوده است. در این میان، حوزه‌های روستایی تحت نفوذ مستقیم شهرهای بزرگ به ویژه کلانشهر تهران این فرایند را عمیقتر و سریعتر پشت سر گذاشته است. به نحوی که، بسیاری از آنها اینک در بافت شهر ادغام شده و یا با وجود فاصله از بافت پیوسته شهرها، از ماهیت روستایی خود فاصله گرفته‌اند. هدف از این تحقیق، بررسی جایگاه کنونی روستاهای شهری در طرحهای توسعه شهری است. روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی است. شیوه جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانهای است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در طرحهای توسعه شهری به جایگاه روستاهای شهری از طریق اتخاذ و اجرای سیاستهایی نظیر حفاظت از ویژگی‌های طبیعی و زیست محیطی، توسعه کارکردهای گردشگری، حفاظت و ساماندهی بافتهای تاریخی و فرهنگی و ... توجه شده است.
حسین حاتمی نژاد؛ موسی پژوهان(پناهنده خواه)؛ نوشین پاکدوست
دوره 22، 86-1 ، مرداد 1392، ، صفحه 105-112
چکیده
امروزه مجموعه‌های تجاری بطور کلی و مراکز خرید به عنوان بارزترین و مدرن‌ترین شکل این مجموعه‌ها بطور خاص، با توجه به کارکرد و اهمیتی که در زندگی روزمره مردم دارند به یکی از هسته‌های فعال تجاری شهرها بویژه شهرهای بزرگ و مدرن بدل گشته‌اند. امروزه مراکز خرید در اشکال مدرن آن بر خلاف گذشته طیف متنوعی از کالاها و خدمات را به مشتریان خود ...
بیشتر
امروزه مجموعه‌های تجاری بطور کلی و مراکز خرید به عنوان بارزترین و مدرن‌ترین شکل این مجموعه‌ها بطور خاص، با توجه به کارکرد و اهمیتی که در زندگی روزمره مردم دارند به یکی از هسته‌های فعال تجاری شهرها بویژه شهرهای بزرگ و مدرن بدل گشته‌اند. امروزه مراکز خرید در اشکال مدرن آن بر خلاف گذشته طیف متنوعی از کالاها و خدمات را به مشتریان خود ارائه می‌دهند و علاوه بر کارکرد اقتصادی و تجاری، به محلی برای تعاملات زنده اجتماعی و فرهنگی و همچنین گذران اوقات فراغت و تفریح همراه با خرید بدل شده و دارای کارکردهای اجتماعی- فرهنگی و تفریحی شده‌اند. گویی که نقش‌های اجتماعی-فرهنگی بازارهای قدیم ایران را این بار در شکل مدرن آن بازآفرینی نموده اند. با توجه به گستردگی نقش و عملکرد و اهمیتی که این مجموعه‌های تجاری در فعال نمودن مناطق شهری از ابعاد اقتصادی، اجتماعی و تفریحی دارند، برنامه‌ریزی راهبردی برای ایجاد و توسعه آنها نیز از حساسیت خاصی برخوردار است. در این مقاله با توجه به ادبیات و تجارب جهانی موجود در این زمینه، به معرفی اصول و مبانی تدوین سند راهبردی در برنامه‌ریزی اینگونه مراکز پرداخته می‌شود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش اسنادی است. نتایج تحقیق نشان دهنده این است که در برنامه‌ریزی راهبردی این مجموعه‌ها چهار حوزه راهبردی وجود دارد: حوزه مکان یابی، حوزه طراحی و اجاره، حوزه تحقیق و مشاوره و حوزه مالی که هر کدام دارای اهداف، استراتژی‌ها و خطوط راهنمای خاص خود می‌باشند.
غفار فلاح تبار
دوره 21، شماره 83 ، آبان 1391، ، صفحه 108-112
چکیده
تحقیقات نشان می‌دهد که حدود یک سوم سطح خشکی‌های جهان را مناطق خشک تشکیل می‌دهد و ایران اسلامی نیز در منطقه‌ی خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته است که غیر از حاکم بودن خشکی، بخش قابل توجهی از آن یعنی در حدود بیست و پنج میلیون هکتار از اراضی کشور، برابر 15 درصد اراضی را زمینهای شور به خود اختصاص داده است. لیکن از این فراتر، آن چه بر این ...
بیشتر
تحقیقات نشان می‌دهد که حدود یک سوم سطح خشکی‌های جهان را مناطق خشک تشکیل می‌دهد و ایران اسلامی نیز در منطقه‌ی خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته است که غیر از حاکم بودن خشکی، بخش قابل توجهی از آن یعنی در حدود بیست و پنج میلیون هکتار از اراضی کشور، برابر 15 درصد اراضی را زمینهای شور به خود اختصاص داده است. لیکن از این فراتر، آن چه بر این معضل و بلکه مصیبت غم بار می‌افزاید این است که اکثر رودخانه‌های موجود دایمی و فصلی و یا موقتی ایران نیز شور می‌باشد و نیز تعداد زیادی از دریاچه‌های مهم داخلی سرزمین هم دارای آب شور هستند. از طرفی، جهت نیاز روز به روز، از آب‌های زیرزمینی برداشت بیشتری می‌شود. از جمله این که در سال آبی 85-1384 میزان تخلیه‌ی منابع آب‌های زیرزمینی79837 میلیون متر مکعب بوده که نسبت به سال آبی 84-1383 به میزان 5/2 درصد افزایش داشته است. عدم بهره‌گیری صحیح و بی‌رویه از آب های زیر زمینی، خود سبب شور شدن آب‌های شیرین می‌گردد. استان‌ها و شهرهای نیمه جنوبی کشور و حاشیه کویر، آب شور فراوانی دارند و کم آبی و شوری آب و در کنار آن شوری خاک، حتی به روستاهای کشاورزی هم رسیده و زمین‌ها را از حیض انتفاع خارج ساخته است. اکثر قنات‌های کشور به ویژه قنات‌های بخش جنوبی و حاشیه‌ی کویرخشک گردیده و از حدود 40000 رشته قنات موجود در کشور، در سال 1385 تعداد آنها به36307 رشته رسیده است. زمینهای زیادی بایر و متروکه گردیده‌اند. برداشت بی‌رویه و بدون برنامه‌ریزی مدون آب قنات‌ها، چشمه‌ها و آب‌های زیرزمینی شیرین، از طریق چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق (جمعاًّ 588743 چاه) سبب شده به شدت آب‌های شیرین محدود و به مرور بر میزان آب شور اضافه شود و به دنبال خود بحران کم آبی و بحران خشکی زایی افزایش یابد. این چالش خود زنگ خطری از یک بحران عظیم کم آبی است و برنامه‌ریزان و مسؤولین باید از این بحران به عنوان یک تکلیف شرعی و الهی و وظیفه‌ای خطیر، به چاره‌جویی دلسوزانه و مسؤولانه بیاندیشند و تا دیر نشده جهت حفظ کشاورزی و کشاورزی روستایی، مدیریت مطلوبی در صیانت و جلوگیری از هدر رفت آب‌ها و آلودگی آنها اعمال نمایند که در این مقاله مختصراً به آن پرداخته می‌شود.
پریوش کرمی
دوره 21، شماره 82 ، شهریور 1391، ، صفحه 110-112
چکیده
جغرافیا از نظر دانشمند بزرگ یونانی اراتوستن در 2300 سال قبل، مطالعه زمین به عنوان جایگاه انسان توصیف شده است. جغرافیا در مطالعه زمین به عوامل طبیعی و انسانی متعددی برخورد می کند. مفهوم جغرافیا رابطه انسان با محیط است. انسان در محیط، فعالیت ها و نقش آفرینی های متعددی دارد و محیط شامل محیط طبیعی، انسانی و اجتماعی می باشد. با شناخت محیط و ...
بیشتر
جغرافیا از نظر دانشمند بزرگ یونانی اراتوستن در 2300 سال قبل، مطالعه زمین به عنوان جایگاه انسان توصیف شده است. جغرافیا در مطالعه زمین به عوامل طبیعی و انسانی متعددی برخورد می کند. مفهوم جغرافیا رابطه انسان با محیط است. انسان در محیط، فعالیت ها و نقش آفرینی های متعددی دارد و محیط شامل محیط طبیعی، انسانی و اجتماعی می باشد. با شناخت محیط و استفاده بهینه از توان ها و ظرفیت های جغرافیایی مانند دریاها، دریاچه ها، تالاب ها، آبشارها، مناطق جنگلی، کشتزارهای زراعی، مناطق کوهستانی، مراکز زیارتی، باستانی و فرهنگی می توان با جذب گردشگر در راه توسعه و افزایش درآمد تلاش کرد. محیط به عنوان رکن اصلی جریان گردشگری در تبلور فضایی برای جذب گردشگر نقش مهمی ایفا می کند و ابزارهای متنوعی را در اختیار می نهد. به طور کلی باید گفت در مفهوم محیط جغرافیایی تأکید بر جامعه است و نمی توان ویژگی های جامعه را از شرایط طبیعی یا مکانی جدا کرد. هر چشم انداز جغرافیایی، هماهنگی و سازگاری انسان را با شرایط مکانی ظاهر می سازد. از آنجا که مناطق جغرافیایی هر کدام ویژگی های خاص خود را دارد ، جاذبه های طبیعی و فرهنگی نیز به تبعیت از آنها شکل می گیرند و به همین دلیل حوزه های فعالیت گردشگری تیر متنوع می باشد.
اطلاعات جغرافیایی
علی صادقی؛ امیررضا خاوریان گرمسیر؛ مریم زارعی
چکیده
شهرها با چالش های بسیاری مواجه هستند، اما می توان گفت مهمترین مشکلی که آنها را تهدید می کند، فقر است. وجود فقر در شهرها منجر به بروز مسائل اجتماعی، اقتصادی و کالبدی شده و پایداری و توسعه این شهرها را با مشکلاتی مواجه نموده است. فقر می تواند منجر به بیکاری، بی خانمانی، جرم و جنایت و افزایش نرخ بیماری ها شود. بنابراین، رفع فقر در شهرها ...
بیشتر
شهرها با چالش های بسیاری مواجه هستند، اما می توان گفت مهمترین مشکلی که آنها را تهدید می کند، فقر است. وجود فقر در شهرها منجر به بروز مسائل اجتماعی، اقتصادی و کالبدی شده و پایداری و توسعه این شهرها را با مشکلاتی مواجه نموده است. فقر می تواند منجر به بیکاری، بی خانمانی، جرم و جنایت و افزایش نرخ بیماری ها شود. بنابراین، رفع فقر در شهرها نقش بسیار مهمی در ایجاد جوامع سالم و پایدار بازی می کند. هدف از پژوهش حاضر تحلیل پراکنش فضایی شاخص های فقر شهری در منطقه 11 شهرداری اصفهان و آشکارسازی شکاف اجتماعی در میان ساکنان این منطقه است. پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. بر اساس داده های بلوک آماری منطقه 11 شهرداری اصفهان، تحلیل های هات اسپات و خودهمبستگی فضایی موران در محیط جی آی اس انجام گرفت. برای استخراج شاخص‌های فقر شهری از نرم‌افزار اکسل استفاده شد. برای تحلیل عاملی شاخص های تعریف شده از نرم‌افزار اس پی اس اس استفاده شد. نتایج نشان داد فقر در منطقه 11 شهرداری اصفهان الگوی توزیع خوشه ای و خودهمبستگی فضایی دارد. بنا بر پهنه بندی های صورت گرفته، قسمت های مرکز، شرق، شمال شرق و قسمت هایی از جنوب شرق و جنوب غرب را بلوک های فقیر و خیلی فقیر در برمی گیرد و در قسمت های شمال و شمال غرب و غرب منطقه 11 بلوک های خیلی مرفه و مرفه دیده می شود. با این وجود در منطقه 11 شهرداری اصفهان شاهد شکاف طبقاتی هستیم. از طرفی، می توان بیان نمود که توزیع فضایی فقر در منطقه 11 شهر اصفهان از الگوی خاصی پیروی می کند، به گونه ای که هر چه از سمت جنوب به شمال و از سمت شرق به سمت غرب نزدیک می شویم فقر کاهش پیدا می کند. این تحقیق در توسعه دانش در زمینه فقر شهری و برنامه ریزی اجتماعی شهری مشارکت می نماید. نتایج آن می تواند اطلاعات لازم برای تصمیم گیری در پرداختن به مسئله فقر شهری ارائه دهد.
سعدی محمدی
دوره 20، شماره 78 ، مرداد 1390، ، صفحه 93-101
چکیده
امروزه صنعت عظیم گردشگرى به ویژه گردشگرى داخلى جایگاه خاصى را در کشورها داشته و نقش فعال و مؤثرى در ارتقاء ساختار اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى کشورها بخصوص در کشورهاى روبه توسعه بعهده دارد. در این راستا گردشگرى روستایى نیز جزیى از صنعت گردشگرى به حساب مى آید که مى تواند نقش مهمى در توانمندسازى مردم محلى و تنوع بخشى به رشد اقتصادى ...
بیشتر
امروزه صنعت عظیم گردشگرى به ویژه گردشگرى داخلى جایگاه خاصى را در کشورها داشته و نقش فعال و مؤثرى در ارتقاء ساختار اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى کشورها بخصوص در کشورهاى روبه توسعه بعهده دارد. در این راستا گردشگرى روستایى نیز جزیى از صنعت گردشگرى به حساب مى آید که مى تواند نقش مهمى در توانمندسازى مردم محلى و تنوع بخشى به رشد اقتصادى و نیز خلق فرصت هاى شغلى جدید در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخش هاى اقتصادى ایفا کند.
گردشگرى روستایى یکى از زمینه هاى نسبتا خوب در توسعه روستایى است که مى تواند فرصتها و امکاناتى را به ویژه براى اشتغال و درآمد روستایى فراهم سازد و نقش مؤثرى در احیاء و نوسازى نواحى روستایى داشته باشد.
بهره بردارى بهینه از توان هاى گردشگرى روستاها به عنوان راهبرد مکمل توسعه روستایى مى تواند گامى مطمئن براى ترقى و توسعه فضاهاى روستایى کشور در همه ابعاد اقتصادى، اجتماعى-فرهنگى و زیست محیطى قلمداد گردد. بنابراین مقاله حاضر توانمندى هاى نواحى روستایى براى گردشگرى روستایى و تأثیر گردشگرى در توسعه روستایى را نشان مى دهد.
رحیم سرور؛ شراره نورانی
دوره 21، 84-1 ، اسفند 1391، ، صفحه 95-101
چکیده
پس از طرح نظریه توسعه پایدار در دهه 70 ،اقدامات سازمان‌های بین‌المللی و پیگیری دولت‌ها به مرور و سپس بتدریج زمینه‌های اجرایی شدن آن اصول آن را فراهم ساخت. تأکید بر حفظ محیط زیست ،صرفه جویی در مصرف انرژی و صیانت از ارزش‌های محیطی در کنار کمک به توسعه جوامع محلی از جمله اصولی بود که در حوزه طراحی و مدیریت هتل‌ها و اقامتگاه‌ها به منصه ...
بیشتر
پس از طرح نظریه توسعه پایدار در دهه 70 ،اقدامات سازمان‌های بین‌المللی و پیگیری دولت‌ها به مرور و سپس بتدریج زمینه‌های اجرایی شدن آن اصول آن را فراهم ساخت. تأکید بر حفظ محیط زیست ،صرفه جویی در مصرف انرژی و صیانت از ارزش‌های محیطی در کنار کمک به توسعه جوامع محلی از جمله اصولی بود که در حوزه طراحی و مدیریت هتل‌ها و اقامتگاه‌ها به منصه ظهور رسید، به نحوی که از دهه 90 به بعد شاهد بودیم در سرتاسر جهان و بویژه در حوزه کشورهای با اقتصادی فعال درعرصه توریسم، اکوهتل به عنوان برند و مؤلفه تمایز در بازار عمل می کند، و مدیریت اکوهتل با تأکید خاص بر «راهبرد حفاظت ضروری برای توسعه و توسعه ضروری برای حفاظت» تلاش دارد تا نقشی در تحقق عملی توسعه پایدار مطابق آنچه که در دستورکار 21 مورد توافق دولت‌ها قرار گرفته، داشته باشد. برنامه‌های پیاده شده در طراحی و مدیریت با برند اکوهتل به حدی چشمگیر بوده که رعایت اصول آن را به ضرورتی خاص برای سایر کشورها تبدیل کرده است. هدف اصلی این مقاله بررسی مقدماتی الزامات رویکرد به اکوهتل در ایران می‌باشد، نوع تحقیق اسنادی تحلیلی بوده و یافته‌های مقاله نشان می دهد که ارزش‌های زیست محیطی و تنوع جغرافیایی مناطق مختلف ایران در کنار استفاده اصولی از ارزش‌های نهفته در محیط و به موازات آن ایجاد حداکثر سازگاری بین عملکرد هتل و اقامتگاه‌ها با ویژگی‌های هر محل و منطقه، الزام می نماید که یک سری دستورالعمل‌های ویژه جهت الگوهای ساخت و مدیریت هتل‌ها و اقامتگاه‌ها متناسب با ویژگی‌های مختلف جغرافیایی تدوین و ملاک عمل و ارزشیابی قرار گیرد.
اطلاعات جغرافیایی
حامد اصغری؛ محمدرضا فلاح قنبری
چکیده
چگونگی سرمایه‌گذاری و انتخاب مکان مناسب برای احداث کارخانه از مسائلی است که به موجب اهمیت حیاتی برای کارخانجات، شرکت ها یا سازمان‌ها به دلیل تأثیرات آن بر عواملی مانند عملکرد، سودآوری، رقابت‌پذیری، بقا و معیارهای مختلفی از جمله اجتماعی، اقتصادی، محیطی، کیفی و کمی و اهداف دیگر همواره قابل‌توجه سرمایه‌گذاران و مدیران قرار گرفته ...
بیشتر
چگونگی سرمایه‌گذاری و انتخاب مکان مناسب برای احداث کارخانه از مسائلی است که به موجب اهمیت حیاتی برای کارخانجات، شرکت ها یا سازمان‌ها به دلیل تأثیرات آن بر عواملی مانند عملکرد، سودآوری، رقابت‌پذیری، بقا و معیارهای مختلفی از جمله اجتماعی، اقتصادی، محیطی، کیفی و کمی و اهداف دیگر همواره قابل‌توجه سرمایه‌گذاران و مدیران قرار گرفته است. از آنجایی که تصمیم‌گیری در این زمینه استراتژیک بوده و در نتیجه اطلاعات ناقص کارشناسان در شرایط عدم‌قطعیت ممکن است موفقیت در بهره‌برداری آتی را کاهش دهد؛ از اینرو محققان روش‌های مختلفی را برای انتخاب مکان مناسب معرفی کرده‌اند؛ تئوری اعداد D به عنوان بسطی از نظریه دمپستر– شافر در مکانیابی ضمن برطرف کردن نواقص موجود در نظریه دمپستر– شافر، نقصان اطلاعات کارشناس را در پیش‌بینی لحاظ می‌کند. در این پژوهش به دلیل میزان قابل‌توجه تقاضا و حساسیت در جهت‌دهی صحیح منابع سرمایه‌ای با توجه به حجم بالای سرمایه مورد نیاز و اهمیت فراوان در انتخاب مکان مناسب در جغرافیای ایران برای حصول موفقیت و اینکه همواره سرمایه‌گذاری در این صنعت جذابیت داشته است ضمن انتخاب معیارهای با اهمیت، بررسی انتخاب مکان مناسب برای احداث کارخانه تصفیه روغن خوراکی در سی‌و‌یک استان کشور با روش ترکیبی فرآیند تحلیل‌سلسله‌مراتبی و تئوری اعداد D (D-AHP)، به دلیل توانایی آن در تحلیل داده‌ها در شرایط عدم‌قطعیت که می‌تواند برآورد واقعی‌تری را فراهم کند، مورد بررسی قرار گرفته است. عوامل مؤثر بر مسئله تحقیق این پژوهش در قالب روش ترکیبی (D-AHP) و بر مبنای اجماع نظرهای ده نفر از کارشناسان و افراد خبره به کمک طوفان فکری کمک گرفته شده است که این عوامل شامل: دسترسی به مواد‌اولیه، تقاضای استانی، هزینه‌های سرمایه‌ای ثابت مانند زمین و ... و ظرفیت‌های (کارخانجات) تولیدی موجود در منطقه و فراوانی مصرف در همسایگی استان و تهدید بالقوه برای صنعت در صورت تمرکز مطلوب بر مبنای رفتار مصرف‌کنندگان و عوامل سیاسی و اجتماعی هستند.
مریم جابری
دوره 21، 84-1 ، اسفند 1391، ، صفحه 102-112
چکیده
تپه‌های ماسه‌ای در محدوده نوک هلالی‌های بسیار بزرگ ساحلی (200 متر در طول ساحل) در حال فرسایش هستند که عامل ایجاد آن فعالیت جریان‌های برگشتی در این منطقه می‌باشد. ساحل در محدوده نوک هلالی‌های بسیار بزرگ به باریک‌ترین حد خود می‌رسد. این مسئله به امواج پیشرو ناشی از طوفان‌های بزرگ و مدهای بلند امکان رسیدن به پنجه تپه‌های ...
بیشتر
تپه‌های ماسه‌ای در محدوده نوک هلالی‌های بسیار بزرگ ساحلی (200 متر در طول ساحل) در حال فرسایش هستند که عامل ایجاد آن فعالیت جریان‌های برگشتی در این منطقه می‌باشد. ساحل در محدوده نوک هلالی‌های بسیار بزرگ به باریک‌ترین حد خود می‌رسد. این مسئله به امواج پیشرو ناشی از طوفان‌های بزرگ و مدهای بلند امکان رسیدن به پنجه تپه‌های ساحلی و زیر بری آنها را فراهم ساخته که این عمل در نهایت موجب فرسایش تپه‌های ساحلی می‌شود. اندازه‌گیری‌ها و مشاهدات میدانی تلماسه‌ها، ساحل شنی و مورفولوژی جریان‌های برگشتی در طول 18 کیلومتر از خط ساحلی خلیج مونتری در کالیفرنیا انجام گرفته است. این بخش از خط ساحل ماسه‌ای خلیج، بر اثرگسترش تلماسه‌ها بیش از 40 متر بالا آمدگی پیدا کرده است.ارتفاع امواج در زیر دماغه به سمت مرکز خلیج، جایی‌که همگرایی امواج به دلیل شکست آنها بر روی کانیون زیردریایی خلیج مونتری صورت می‌گیرد، افزایش چشمگیری می‌یابد. گرادیان بزرگ ارتفاع موج در طول ساحل باعث ایجاد یک گرادیان ممتد و پیوسته در مقیاس مورفودینامیکی می‌شود. در نتیجه بخاطر قدرتمند بودن امواج برگشتی و نیز دهانه باریک خلیج در نزدیکی محل برخورد طبیعی امواج، سبب توسعه جریانات برگشتی در تمام طول ساحل گشته است. تغییرات طولی ساحل ناشی از حجم تپه‌های در حال فرسایش با نوسانات طولی ساحل ناشی از نوک هلالی‌های خط ساحل دارای همبستگی قابل توجهی و در سطح اطمینان 95% می‌باشد. همچنین تغییرات طولی ساحل ناشی از نوک هلالی‌های خط ساحلی همبستگی بسیار زیادی با نوسانات طولی ساحل در محدوده جریانات برگشتی دارد که در سطح اطمینان 95% می‌باشد. بنابراین، می‌توان اظهار داشت که نوک هلالی‌های بسیار بزرگ در ارتباط با جریانات برگشتی بوده و موقعیت تپه‌های در حال فرسایش نیز مرتبط با محدوده نوک هلالی‌های بسیار بزرگ می‌باشند.
محمدرضا زند مقدم
دوره 20، شماره 78 ، مرداد 1390، ، صفحه 102-108
چکیده
با توسعه کاربرد سیستم مکان یابى جهانى (GPS)، این روش بطور فزاینده اى کم هزینه، سبک تر و آسان تر گردید. صحت و درستى GPSبهبود یافت و ظاهرا کنترل مداوم تغییرات مرفولوژى بر روى سطح زمین، تغییرات جزئى و آرامى یافت. هدف از تحقیق این است که با استفاده از GPS مرفولوژى خندق ها را در یک آبگیر نزدیک به لوید از استان شانکسى اندازه گیرى ...
بیشتر
با توسعه کاربرد سیستم مکان یابى جهانى (GPS)، این روش بطور فزاینده اى کم هزینه، سبک تر و آسان تر گردید. صحت و درستى GPSبهبود یافت و ظاهرا کنترل مداوم تغییرات مرفولوژى بر روى سطح زمین، تغییرات جزئى و آرامى یافت. هدف از تحقیق این است که با استفاده از GPS مرفولوژى خندق ها را در یک آبگیر نزدیک به لوید از استان شانکسى اندازه گیرى کند. در حیطه مطالعاتى، سه نوع خندق اصلى وجود دارد: خندق هاى کنارى، خندق هاى کف دره، خندق هاى شیب تپه اى. این تحقیق عمدتا بر خندق هاى شیب تپه اى متمرکز است. خندقهاى شیب تپه اى در محدوده تحقیق عمدتا ناپیوسته هستند و به سرعت توسعه مى یابند. در حیطه تحقیق، دانسیته خندق، بسیار بزرگ مىباشد. میزان پسروى خندق هاى شیب تپه سالیانه 0.16-2.0m مىباشد. روابط بین محدوده زهکشى داراى شیب بالا (A) و شیب اصلى (S) خندق هاى تپه اى شیب دار S= 0.1839A است. مقادیر AS2 در برش هاى اصلى خندق هاى شیب تپه اى از طیف 41 تا 814 مترمربع است و بیشتر آنها از طیف 100-300مترمربع مى ریزند. هر دوى این روابط بعنوان شاخص هاى موقعیت برش اصلى خندق در نظر گرفته مى شوند.
اطلاعات جغرافیایی
زهرا حیدری منفرد؛ سید حسین میرموسوی؛ حسین عساکره؛ کوهزاد رئیسی پور
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی تغییرات خودهمبستگی فضایی میانگین سالانه ی تراکم برف پهنه ی شمال غرب ایران است. برای این منظور ابتدا داده های سالانه ی تراکم برف طی دوره ی آماری 2022- 1982 از پایگاه داده ECMWF/EAR5 با تفکیک 0.25 ×0.25 درجه اخذ، و سپس به چهار دوره ده ساله تقسیم شد. به منظور تحلیل تغییرات خودهمبستگی فضایی، شاخص های موران جهانی ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر بررسی تغییرات خودهمبستگی فضایی میانگین سالانه ی تراکم برف پهنه ی شمال غرب ایران است. برای این منظور ابتدا داده های سالانه ی تراکم برف طی دوره ی آماری 2022- 1982 از پایگاه داده ECMWF/EAR5 با تفکیک 0.25 ×0.25 درجه اخذ، و سپس به چهار دوره ده ساله تقسیم شد. به منظور تحلیل تغییرات خودهمبستگی فضایی، شاخص های موران جهانی و تحلیل لکه های داغ (گتیس- آرد جی) در سطح معنی داری 90، 95 و 99 درصد مورد استفاده قرار گرفت. همچنین برای بررسی تأثیر بارش های فرین بر تغییرات سطح تراکم برف از شاخص آماری صدک 99 استفاده شد و بر اساس این شاخص نسبت به تعیین آستانه ی برف فرین هر یک از ایستگاه های سینوپتیک منطقه طی دهه ی اخیر (2018- 2009) و نیز بازه زمانی کل دوره ی آماری (2018- 2000) اقدام شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که در منطقه مورد مطالعه تراکم برف دارای خودهمبستگی فضایی و الگوی خوشه ای شدید است. با آستانه تراکمی کمتر از 0.10 کیلوگرم بر متر مکعب، از دهه اول تا پایان دهه چهارم از پهنه (تعداد پیکسل) و مقدار تراکم برف شمال غرب کاسته شده است. نتایج حاصل از بررسی تغییرات بارش های فرین در صدک 99 نشان داد که میزان این نوع بارش در طی دهه آخر مورد مطالعه افزایش چشمگیری داشته و این موضوع سبب شده است تا تراکم برف در دهه آخر نسبت به دهه های اول تا سوم افزایش نسبی داشته باشد، هر چند در حالت کلی میزان تراکم برف در کل گستره شمال غرب در طی چهار دهه اخیر کاهش محسوسی داشته است.
سهراب عسکری
دوره 20، شماره 78 ، مرداد 1390، ، صفحه 107-113
چکیده
خلیج فارس از ابتداى تاریخ از آن ایران بوده است. حضور ایرانیان در این پهنه آبى یک حقیقت تاریخى و جغرافیایى است. در مقاطعى از تاریخ، خلیج فارس جزء آب هاى داخلى محسوب مى گردید. حضور قانونمند ایران در خلیج فارس به سال هاى بعد از 1302 باز مىگردد. در آن زمان با وجود مخالفت قدرت هاى بزرگ چون انگلیس و آمریکا، تلاش گردید به قلمروهاى دریائى ...
بیشتر
خلیج فارس از ابتداى تاریخ از آن ایران بوده است. حضور ایرانیان در این پهنه آبى یک حقیقت تاریخى و جغرافیایى است. در مقاطعى از تاریخ، خلیج فارس جزء آب هاى داخلى محسوب مى گردید. حضور قانونمند ایران در خلیج فارس به سال هاى بعد از 1302 باز مىگردد. در آن زمان با وجود مخالفت قدرت هاى بزرگ چون انگلیس و آمریکا، تلاش گردید به قلمروهاى دریائى ایران در خلیج فارس و دریاى عمان سامان داده شود.
با تصویب قانون تعیین حدود آبهاى ساحلى و منطقه نظارت دولت در دریاها در 24 تیر 1313 اقدامات ایران شکل عملى به خود گرفت. در سال 1336 قانون نفت تصویب و عملیات اکتشاف در قلمروهاى دریایى ایران شروع گردید. عراق بدون تعیین حدود قلمرو دریایى خود، ادعا کرد که عملیات ایران وارد قلمرو دریایى آن کشور شده است. در ادامه دست به اقدامات یک جانبه در خصوص تحدید حدود قلمرو دریایىاش زد که از سوى ایران با عدم پذیرش مواجه شد. در طى بیش از 5 دهه گذشته، مسائل ارضى و مرزى و اختلافات سیاسى ایران و عراق در عدم افراز دریایى دو کشور تأثیر داشته است. وضعیت جغرافیایى سواحل ایران و عراق نسبت به همدیگر و محل دقیق نقطه سه جانبه که نقطه تلاقى مرزهاى دریایى ایران، عراق و کویت است در فرایند مرزسازى آینده دو کشور تأثیر زیادى خواهند داشت. هم اکنون مرزدریایى ایران با عراق تحت تأثیر مسایلى چون امضاء مجدد قرار داد 1975 الجزایر، میله گذارى مرزها، لایروبى رودخانه شط العرب (اروندرود)، پرداخت خسارات جنگى تحمیلى از سوى عراق و... قرار دارد. این مقاله تلاش مىکند ضمن تشریح موارد پیش گفته، ضرورت هاى افراز مرز دریایى ایران با عراق را تببین نماید.
دورسنجی
سمانه باقری؛ محمود سورغالی؛ حسن امامی
چکیده
این تحقیق از داده های تصاویر فراطیفی پریسما برای پایش وضعیت سلامتی جنگل و مناطق ریسک پذیر جنگلی از لحاظ تنش های آبی، عدم رشد کافی، آفت و بیماری های گیاهی و میزان سبزینگی بخشی از جنگل های رودسر، رامسر و تنکابن در شمال ایران در سال 2020 پرداخته است. برای این منظور، ابتدا با ترکیب شاخص های سنجش از دوری با رویکردهای مختلف، ...
بیشتر
این تحقیق از داده های تصاویر فراطیفی پریسما برای پایش وضعیت سلامتی جنگل و مناطق ریسک پذیر جنگلی از لحاظ تنش های آبی، عدم رشد کافی، آفت و بیماری های گیاهی و میزان سبزینگی بخشی از جنگل های رودسر، رامسر و تنکابن در شمال ایران در سال 2020 پرداخته است. برای این منظور، ابتدا با ترکیب شاخص های سنجش از دوری با رویکردهای مختلف، مناطق جنگلی از لحاظ ریسک پذیری، به پنج منطقه مختلف تقسیم بندی و سپس نتایج حاصل در هر مرحله با روش های مختلف وزن دهی در سیستم اطلاعات جغرافیایی ترکیب شده و نقشه نهایی مناطق ریسک پذیر جنگلی حاصل شده است. در این تحقیق، از ترکیب دوازده شاخص گیاهی از سه گروه شاخص های مختلف شامل: سبزینگی، شاخص های رشد و رنگدانه های برگ گیاهان و شاخص های رطوبت سطح برگ و همچنین چهار شاخص انفرادی دیگر مورد استفاده قرار گرفت. بر این اساس، شانزده نقشه ریسک پذیر جنگلی در پنج کلاس با پتانسیل ریسک پذیری مختلف استخراج، سپس این لایه های اطلاعاتی با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی شد و در ادامه نقشه نهایی بر اساس وزن های اختصاص یافته تولید شد. مقایسه میانگین نتایج شاخص های ترکیبی و شاخص های منفرد، با نقشه حاصل از طبقه بندی نشان داد که شاخص های ترکیبی از دقت بالایی نسبت به شاخص های منفرد برخوردارند. مقادیر کمّی نتایج نشان داد تقریباً در دو کلاس پرریسک منطقه جنگلی شاخص های ترکیبی دارای خطای 11 درصد و شاخص های منفرد دارای خطای تقریباً دو برابری آنها - 21 درصد - را نشان می دهند. لذا به کارگیری شاخص های ترکیبی تقریباً 50 درصد خطای تخمین مناطق ریسک پذیری جنگلی را کاهش داده و با دقت بهتری پایش مناطق ریسک پذیر جنگلی را رقم می زنند. بنابراین استفاده ازترکیب شاخص ها با رویکردهای مختلف در تصاویر فراطیفی نسبت به روش شاخص های منفرد برای پایش کاربردهای مختلف پوشش گیاهی توصیه می شود.
دورسنجی
محمد فتح اله زاده؛ مجتبی یمانی؛ ابوالقاسم گورابی؛ مهران مقصودی؛ مهرنوش قدیمی
چکیده
مورفوتکتونیک، دانش کاربرد اصول ژئومورفیک در حل مسائل تکتونیکی است. رقابت مداوم بین فرآیندهای تکتونیکی که تمایل به ایجاد توپوگرافی دارند و فرآیندهای سطحی که تمایل به فرسایش و متلاشی کردن آنها دارند، اساس علم مورفوتکتونیک است. جلگه‌های ساحلی به دلیل عملکرد همزمان فعالیت‌های تکتونیکی بر دو محیط خشکی_آبی، دارای لندفرم‌ها و چشم‌اندازهای ...
بیشتر
مورفوتکتونیک، دانش کاربرد اصول ژئومورفیک در حل مسائل تکتونیکی است. رقابت مداوم بین فرآیندهای تکتونیکی که تمایل به ایجاد توپوگرافی دارند و فرآیندهای سطحی که تمایل به فرسایش و متلاشی کردن آنها دارند، اساس علم مورفوتکتونیک است. جلگه‌های ساحلی به دلیل عملکرد همزمان فعالیت‌های تکتونیکی بر دو محیط خشکی_آبی، دارای لندفرم‌ها و چشم‌اندازهای نوزمین‌ساختی قابل تمایزی هستند. مناطق ساحلی شمال ایران به دلیل تراکم جمعیت بالا و قابلیت رشد و توسعه اقتصادی و کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از از روش‌های شناسایی و اندازه‌گیری تغییرات زمین استفاده از دورسنجی راداری است. اصول این تکنیک برای اولین بار توسط گراهام در سال 1974 بیان شد. در این پژوهش نوار ساحل شرقی دریای خزر از گمیشان تا جویبار از نظر فعالیت های تکتونیکی با استفاده از تکنیک‌های دورسنجی راداری در بازۀ زمانی 2014 تا 2021 مورد پایش قرار گرفت. اگرچه بازه زمانی انتخابی در مقیاس زمانی زمین‌شناسی کوچک محسوب می‌شود، اما شدت عملکرد فرایندهای تکتونیک در منطقه امکان تمایز مناطق فعال ساحلی را مشخص می‌کند. نتایج بدست آمده از تداخل‌سنجی راداری بیانگر آن است که بخش شرقی ساحل خزر بیشتر تحت تأثیر بالاآمدگی بوده و این روند تا خلیج گرگان ادامه دارد بطوری‌که محدودۀ شهر گرگان نرخ بالا آمدگی 20 تا 40 میلی‌متر در سال را تجربه کرده است. روند تغییرشکل به سمت ناحیه ساحلی معکوس شده و فرونشستی معادل 10 تا 52 میلی‌متر در سال را داشته است. با نزدیک شدن به کرانه خزر این نرخ کمتر شده و به 10 میلی‌متر در سال می‌رسد. با توجه به اینکه در نوار ساحلی خزر آب‌های سطحی فراوان بوده و بهره برداری از آب زیرزمینی در این مناطق بسیار اندک است، از این رو با اطمینان بالایی می‌توان عامل رخداد بالاآمدگی و فروافتادگی (گمیشان) در این مناطق را به سازو کار تکتونیک و فعالیت گسل‌های فعال منطقه نسبت داد.
استخراج، پردازش، تولید و نمایش داده های جغرافیایی
سارا شش انگشت؛ حسین آقا محمدی؛ نعمت اله کریمی؛ زهرا عزیزی؛ محمدحسن وحیدنیا
چکیده
یخچال های طبیعی و تغییرات کوتاه مدت و بلند مدت آنها، از مهم ترین سنسورهای اقلیمی برای پایش روند تغییرات آب و هوایی هستند. در تحقیق حاضر به منظور آشکار سازی مکانی- زمانی تغییرات ارتفاعی دماغه یخچال، مدل‌های رقومی ارتفاعی حاصل، داده‌های لیزراسنینگ هوایی (LiDAR) سال 1389و تصاویر پهپاد سال‌های 1397 و 1399 مورد استفاده قرار گرفت. دقت مدل‌های ...
بیشتر
یخچال های طبیعی و تغییرات کوتاه مدت و بلند مدت آنها، از مهم ترین سنسورهای اقلیمی برای پایش روند تغییرات آب و هوایی هستند. در تحقیق حاضر به منظور آشکار سازی مکانی- زمانی تغییرات ارتفاعی دماغه یخچال، مدل‌های رقومی ارتفاعی حاصل، داده‌های لیزراسنینگ هوایی (LiDAR) سال 1389و تصاویر پهپاد سال‌های 1397 و 1399 مورد استفاده قرار گرفت. دقت مدل‌های رقومی ارتفاعی (DEM) استخراج شده از پهپاد، در سال‌های 1397 و 1399 به ترتیب با استفاده از حدود 40 و 20 نقطه کنترل زمینی تقریباً 15 سانتیمتر برآورد شد. همچنین دقت برآورد تغییرات ارتفاعی بر اساس ارزیابی تغییرات ارتفاعی در منطقه غیر یخچالی در این بازه زمانی نشان دهنده دقت بالای نتایج است. بطوری که مقادیر میانگین و انحراف معیار در منطقه غیریخچالی به ترتیب برابر با 0.05± و0.34 سانتیمتر است که مقادیری قابل قبول در مطالعه تغییرات ارتفاعی یخچال به شمار می روند. نتایج حاصل از تفریق دو به دوی DEM های یاد شده نشان دهنده تغییرات ارتفاعی بسیار زیاد دماغه یخچال علم‌کوه از سال 1389 الی 1399 است. چنانچه میانگین نرخ تغییرات ارتفاعی شکاف اصلی دماغه یخچال در این مدت حدود 0.8 – متر در سال (m/yr.) و بیشترین مقدار نرخ تغییر ارتفاعی حدود 2.31- (m/yr.) است. عمده تغییرات ارتفاعی این منطقه در بازه زمانی 1389 تا 1397 بوجود آمده و میانگین نرخ تغییرات ارتفاعی شکاف اصلی یخچال در این مدت 1.03- (m/yr.)و حداکثر آن 2.77- (m/yr.) است. تغییرات ارتفاعی در بازه زمانی 1397 تا 1399 کمتربوده و میانگین نرخ تغییرات ارتفاعی 0.1+ (m/yr.)و حداکثر آن 1.85- (m/yr.)است. با توجه به اینکه این منطقه به عنوان خروجی و محلّ تخلیه یخچال نیز شناخته شده و حجم زیادی از واریزه ها و یخرفت‌های یخچالی را به ارتفاعات پایین‌تر سرازیر می‌کند، تغییرات ارتفاعی شدید این منطقه ناشی از ذوب برف و یخ است و همین امر، عامل اصلی وقوع سیلاب عظیم تیرماه سال 1390 در رودخانه سردآبرود بوده است.
سیستم اطلاعات جغرافیایی
محمد کریمی؛ پرستو پیله فروش ها؛ علی صفری
چکیده
بـا توجـه بـه وسـعت زیـاد کشـور ایران و گسـتردگی منـاطق پتانسـیل‌دار ذخـایر معـدنی (وجـود کمربنـد ولکـانیکی ارومیـه ـ دختـر) و لـزوم شناسـایی و مـدیریت صـحیح ایـن ذخـایر، اسـتفاده از سیستم اطلاعـات مکانی به همراه مدل‌های پیش‌بینی کننده داده و دانش محور، نقش بسـیار مهمی به منظور تهیه نقشه پتانسیل از احتمال یافتن ذخایر معدنی در ...
بیشتر
بـا توجـه بـه وسـعت زیـاد کشـور ایران و گسـتردگی منـاطق پتانسـیل‌دار ذخـایر معـدنی (وجـود کمربنـد ولکـانیکی ارومیـه ـ دختـر) و لـزوم شناسـایی و مـدیریت صـحیح ایـن ذخـایر، اسـتفاده از سیستم اطلاعـات مکانی به همراه مدل‌های پیش‌بینی کننده داده و دانش محور، نقش بسـیار مهمی به منظور تهیه نقشه پتانسیل از احتمال یافتن ذخایر معدنی در یک مکان خاص دارد. هدف این تحقیق پیش‌بینی ذخایر مس پورفیری در ناحیه دهج - بزمان استان کرمان با استفاده از دو روش جنگلهای تصادفی[1] و ماشین بردار پشتیبان[2] است. به این منظور، از یک پایگاه داده مکانی متشکل از نقشههای جنس واحدهای سنگی، ساختارها، آلتراسیون، ژئوشیمی، ژئوفیریک و موقعیت 24 کانسار مس پورفیری شناخته‌شده در منطقه استفاده شد. با توجه به نتایج حاصل شده، مدل جنگلهای تصادفی توانست با صحت 93.33 درصد مناطق امید‌بخش ذخایر مس پورفیری را پیش‌بینی کند. همچنین، در نقشه پتانسیل بدست آمده از این مدل، مناطق هدف 14 درصد از منطقه مورد مطالعه را در برگرفته است، که در آن 92 درصد ذخایر شناخته شده مشخص شده‌اند. علاوه بر این، به منظور مقایسه نقشه پتانسیل ذخایر مس پورفیری منتج از روش جنگلهای تصادفی، از روش ماشین بردار پشتیبان و روش‌های دانش محور همپوشانی شاخص و منطق فازی استفاده شد. در نقشههای پتانسیل ذخایر مس پورفیری بدست آمده از سه روش ماشین بردار پشتیبان، همپوشانی شاخص و منطق فازی به ترتیب مناطق هدف 17،16،14 درصد از منطقه مورد مطالعه را در برگرفته است که در آنها 79،83،87 درصد ذخایر شناخته شده وجود دارند. براساس نتایج این تحقیق، مدل جنگلهای تصادفی از نظر صحت پیش بینی از کارایی بالاتری نسبت به مدل‌های دیگر برخوردار بوده و مدل‌های ماشین بردار پشتیبان، همپوشانی شاخص و منطق فازی به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. [1] Random Forest (RF)[2] Support Vector Machine (SVM)
سیستم اطلاعات جغرافیایی
ابوالفضل قنبری؛ مصطفی موسی پور؛ هابیل خرمی حسین حاجلو؛ حسین انوری
چکیده
توسعه فیزیکی مناطق شهری یکی از محرک‌های اصلی تغییرات جهانی است که تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم مهمی بر شرایط محیطی و تنوع زیستی دارد. استفاده از تکنیک های سنجش از دور، یکی از رویکردهای جدید در برنامه‌ریزی شهری محسوب می شود. پژوهش حاضر با هدف مقایسه کارآیی طبقه بندی کننده های یادگیری ماشین مبتنی بر پردازش شیئ گرای تصاویر ...
بیشتر
توسعه فیزیکی مناطق شهری یکی از محرک‌های اصلی تغییرات جهانی است که تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم مهمی بر شرایط محیطی و تنوع زیستی دارد. استفاده از تکنیک های سنجش از دور، یکی از رویکردهای جدید در برنامه‌ریزی شهری محسوب می شود. پژوهش حاضر با هدف مقایسه کارآیی طبقه بندی کننده های یادگیری ماشین مبتنی بر پردازش شیئ گرای تصاویر ماهواره ای در استخراج محدوده توسعه فیزیکی شهر همدان با استفاده از تصویر ماهواره سنتینل 2 انجام شده است. در این راستا، فرایند قطعه بندی بر اساس مقیاس، ضریب شکل و ضریب فشردگی مناسب با هدف تولید اشیاء تصویری انجام شد. پس از قطعه بندی و تبدیل تصویر به اشیاء تصویری، با استفاده از طبقه بندی کننده های یادگیری ماشین مبتنی بر پردازش شیئ گرای تصاویر ماهواره ای شامل الگوریتم های طبقه بندی کننده بیز، k - نزدیکترین همسایه، ماشین بردار پشتیبان، درخت تصمیم گیری و درخت های تصادفی، فرایند طبقه بندی انجام و نقشه های محدوده توسعه فیزیکی شهری تولید شد. در نهایت، مقدار دقت هر کدام از نقشه های تولید شده محاسبه شد. بر اساس نتایج تحقیق، امکان تولید نقشه محدوده توسعه فیزیکی شهری همدان با استفاده از الگوریتم های یادگیری ماشین مبتنی بر پردازش شیئ گرای تصاویر ماهواره ای با دقت قابل قبول وجود دارد. به طوری که طبقه بندی کننده بیز دارای دقت کلی 96 درصد و ضریب کاپای 0.95، k - نزدیکترین همسایه دارای دقت کلی 97 درصد و ضریب کاپای 0.96، ماشین بردار پشتیبان دارای دقت کلی 96 درصد و ضریب کاپای 0.95، درخت تصمیم گیری دارای دقت کلی 95 درصد و ضریب کاپای 0.94 و درخت های تصادفی دارای دقت کلی 95 درصد و ضریب کاپای 0.94 بودند. لذا از بین کلیه الگوریتم های مورد استفاده در این تحقیق، k - نزدیکترین همسایه با دقت کلی 97 درصد و ضریب کاپای 0.96 مقدار دقت بیشتری را ارائه نمود.
