مهدی مدیری؛ رضا آقا طاهر؛ محمد فلاح ززولی؛ محسن جعفری
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 5-16
چکیده
برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های مؤثر نیازمند دسترسی به اطلاعات دقیق و به روز می‌باشد. داشتن اطلاعات مکانی به روز و کاربرد صحیح آنها یکی از مباحث مهم در فرماندهی می‌باشد. C4I یک سامانه اطلاعات مکانی در فرماندهی و کنترل است که از چند سامانه کوچکتر تشکیل شده است و فرماندهان نظامی می‌توانند با کمک آن اطلاعات دشمن را ارزیابی نموده و تصمیمات ...
بیشتر
برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های مؤثر نیازمند دسترسی به اطلاعات دقیق و به روز می‌باشد. داشتن اطلاعات مکانی به روز و کاربرد صحیح آنها یکی از مباحث مهم در فرماندهی می‌باشد. C4I یک سامانه اطلاعات مکانی در فرماندهی و کنترل است که از چند سامانه کوچکتر تشکیل شده است و فرماندهان نظامی می‌توانند با کمک آن اطلاعات دشمن را ارزیابی نموده و تصمیمات بهتری اخذ نمایند. سیستم اطلاعات مکانی می‌تواند در رسیدن به تصمیمات منطقی‌تر به فرماندهان کمک کند. سیستم اطلاعات مکانی قادر است با مدل نمودن زمین و عوارضی که روی زمین قرار دارند دید خوبی از منطقه عملیاتی در اختیار فرماندهان نظامی قرار دهد. این مقاله به بررسی اهمیت و جایگاه سیستم اطلاعات مکانی در توسعه فرماندهی و کنترل با روش اسنادی و کتابخانه‌ای می‌پردازد. استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند سیستم اطلاعات مکانی همراه (Mobile GIS) و سیستم اطلاعات مکانی تحت وب (WEB GIS) به منظور مکانیابی بهترین مکان‌ها با کارکردهای مختلف از جمله قابلیت‌های سامانه اطلاعات مکانی در فرماندهی و کنترل (C4I) از اهداف مقاله می‌باشد. بنابراین با استفاده از قابلیت‌های سیستم اطلاعات مکانی می‌توان با مدلسازی منطقه عملیاتی به بالاترین سرعت در تصمیم گیری بهینه و معتبرجهت فرماندهی و کنترل رسید.
ناصر سلطانی
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 17-27
چکیده
بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه، یکی از بزرگ‌ترین مخاطرات زیست‌محیطی، زمین‌شناختی و انسانی کشور محسوب می‌گردد. این وضعیت، شناخت بهتر فرایندهای اصلی مؤثر بر نوسانات تراز آب دریاچه را ضروری می‌نماید تا برنامه‌های مدیریتی مناسب به منظور ممانعت از آن را هدایت نماید. بر همین اساس، در مقالهی حاضر ضمن اذعان به نقش عوامل طبیعی ...
بیشتر
بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه، یکی از بزرگ‌ترین مخاطرات زیست‌محیطی، زمین‌شناختی و انسانی کشور محسوب می‌گردد. این وضعیت، شناخت بهتر فرایندهای اصلی مؤثر بر نوسانات تراز آب دریاچه را ضروری می‌نماید تا برنامه‌های مدیریتی مناسب به منظور ممانعت از آن را هدایت نماید. بر همین اساس، در مقالهی حاضر ضمن اذعان به نقش عوامل طبیعی در بروز و تشدید این بحران زیست‌محیطی، تلاش شده تا نقش عامل جمعیت و فعالیتهای انسانی، در بروز این بحران زیست‌محیطی مطالعه گردد.
شش عامل مهم و تأثیرگذار در مصارف انسانی به عنوان شاخصهای مورد بررسی انتخاب شدند و با استناد به آمارها و داده‌های رسمی، مشخص شد که رفتارهای مصرفی چه در بخش جمعیت و چه در بخش فعالیتهای انسانی، از شرایط نامطلوبی برخوردار می‌باشد. تقریباً در تمام شاخصهای مورد بررسی، متوسط مصرف آب از میانگین کشوری بالا بوده و همین امر، الگوهای مصرف در این حوزه آبریز را از حالت تعادل خارج کرده است. بنابراین، ضرورت دارد تا تدابیر لازم برای کنترل و مدیریت مصرف در هر دو بخش جمعیت و فعالیت اندیشیده شود.
عزت الله قنواتی؛ رضا منصوری؛ سیدعبدالسلام حیدری
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 29-41
چکیده
مناطق ساحلی همواره در گذر زمان به عنوان یکی از کانون‌های جمعیتی در روی کره زمین بوده‌اند، امروزه حدود 60 درصد از جوامع در مناطق ساحلی زندگی می‌کنند. همچنین در بیشتر کشورهای ساحلی، شهرهای کرانه از تراکم جمعیتی بالایی برخوردارند. بنابراین با توجه به تراکم جمعیتی بالا در این مناطق و بهره‌گیری‌های گوناگون انسان از محیط‌های دریایی- ...
بیشتر
مناطق ساحلی همواره در گذر زمان به عنوان یکی از کانون‌های جمعیتی در روی کره زمین بوده‌اند، امروزه حدود 60 درصد از جوامع در مناطق ساحلی زندگی می‌کنند. همچنین در بیشتر کشورهای ساحلی، شهرهای کرانه از تراکم جمعیتی بالایی برخوردارند. بنابراین با توجه به تراکم جمعیتی بالا در این مناطق و بهره‌گیری‌های گوناگون انسان از محیط‌های دریایی- اقیانوسی و نیز این واقعیت که حدود یک سوم جمعیت جهان در سواحل دریاها و اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند، شناسایی و مطالعه هر چه بیشتر این محیط‌ها بیش از پیش اهمیت می‌یابد. این موضوع برای کشور ما نیز که در دریای کاسپین، دریای عمان و خلیج پارس کرانه‌های درازی دارد، مصداق می‌یابد. لذا با توجه به اهمیت موضوع، مسایل و مشکلات گوناگونی که بر اثر عوامل متفاوت طبیعی و انسانی در سواحل کشور وجود دارد، ضرورت دارد ضمن استفاده از فناوری‌های نوین به صورت یکپارچه و با دید سیستمی در راستای مدیریت و توسعه پایدار این نواحی اقدام شود. تاکنون برای طبقه‌بندی سواحل روش‌های گوناگونی ارایه شده است. هر یک از این روش‌ها سواحل را با دیدی ویژه، طبقه‌بندی می‌نمایند. روش نوینی که اخیراً در قالب خطی و به منظور طبقه‌بندی مورفولوژیکی سواحل استرالیا توسط استاد گروه جغرافیای دانشگاه تاسمانی مورد استفاده قرار گرفته و از آن با عنوان رویکرد خطی در مقابل آسیب‌پذیری سواحل یاد می‌شود رویکرد تازه ای نسبت به سواحل و بویژه خط‌ساحلی می‌باشد. از این رو، در مقالهی حاضر به معرفی این روش و ضرورت تهیه نقشه‌های تولیدی در این فرمت برای کرانه‌های ایران پرداخته شده است.
زهرا محمدی؛ حمیدرضا افتخاری
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 43-54
چکیده
فناوری اطلاعات و ارتباطات پدیده‌ی نویی است که تأثیرات فراوانی در عرصه‌های مختلف زندگی بشری دارد. در مسیر تحول و افزایش جمعیت و گسترده و پیچیدهتر شدن شهرها، نیازها و معضلات انسان و محیط زیست او نیز پیچیدهتر گردید. در پاسخ به این نیازها و معضلات بود که مفاهیمی همچون: رفاه و امنیت، آسایش، حفاظت از محیط زیست و توسعه برجسته‌تر شد. ...
بیشتر
فناوری اطلاعات و ارتباطات پدیده‌ی نویی است که تأثیرات فراوانی در عرصه‌های مختلف زندگی بشری دارد. در مسیر تحول و افزایش جمعیت و گسترده و پیچیدهتر شدن شهرها، نیازها و معضلات انسان و محیط زیست او نیز پیچیدهتر گردید. در پاسخ به این نیازها و معضلات بود که مفاهیمی همچون: رفاه و امنیت، آسایش، حفاظت از محیط زیست و توسعه برجسته‌تر شد. برای تحقق مفاهیم فوق از ابزارها و روش‌های مختلفی استفاده شده است. در این میان مفهوم توسعهی پایدار از توجه بیشتری برخوردار شده و تکنولوژی و فناوری اطلاعات و ارتباطات که باعث شکل‌گیری شهر الکترونیک شده است، به عنوان یکی از روش‌های نوظهور، قابلیت حل بسیاری از معضلات شهرهای امروزی را دارا می‌باشد. در این تحقیق ابتدا به تعریف فناوری اطلاعات و ارتباطات و یکی از نمودهای عینی آن یعنی شهر الکترونیک پرداخته، سپس مفهوم توسعهی پایدار و اصول اساسی آن بررسی می‌شود، پس از آن به بررسی مهمترین اصل توسعهی پایدار یعنی جمعیت خواهیم پرداخت؛ که در این رابطه یکسری مؤلفه‌های مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات همچون: ضریب نفوذ اینترنت، تلفن ثابت و همراه در سطوح شهر (بندرترکمن)، استان (گلستان) و کشور مقایسه می‌شوند. در ضمن آماری از پرکاربردترین کشورهای دنیا در زمینه‌ی استفاده از اینترنت نیز ارائه می‌گردد. روش تحقیق در این مطالعه اسنادی بوده و نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در زمینه امکانات و ابزارهای مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح کشور و بالاخص در مراکز استان‌ها و شهرها با کمبودها و مسائلی مواجه هستیم. همچنین جوانان و نوجوانان بیشترین کاربران اینترنت در کشور محسوب می‌شوند که باتوجه به نوع بهره‌وری این گروه‌های سنی از اینترنت، لزوم برنامه‌ریزی در زمینه‌ی دسترسی به اینترنت و برای این نسل ضرورت می‌یابد.
علی شجاعیان
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 55-62
چکیده
آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی شامل کاربرد مجموعه داده‌های چند زمانه به منظور مشخص نمودن مناطقی است که کاربری و پوشش زمینی آنها در تاریخ‌های مختلف تصویربرداری تغییراتی داشته‌اند. از روش‌های نوین در این زمینه بکارگیری سنجش از دور بعنوان ابزاری تکرارپذیر، مقرون به صرفه و در دسترس است. به همین منظور به بررسی تغییرات کاربری اراضی ...
بیشتر
آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی شامل کاربرد مجموعه داده‌های چند زمانه به منظور مشخص نمودن مناطقی است که کاربری و پوشش زمینی آنها در تاریخ‌های مختلف تصویربرداری تغییراتی داشته‌اند. از روش‌های نوین در این زمینه بکارگیری سنجش از دور بعنوان ابزاری تکرارپذیر، مقرون به صرفه و در دسترس است. به همین منظور به بررسی تغییرات کاربری اراضی منطقه دزفول با استفاده از داده‌های دور سنجی، بین سال‌های 2010-2002 و با نگاه ویژه به تغییرات اراضی کشاورزی، اقدام شد. تصاویر مورد استفاده در این تحقیق، مربوط به ماهواره لندست و سنجنده ETM آن می‌باشد که پس از عملیات پیش پردازش در کلاس‌های نه گانه همنام کاربری دسته‌بندی شده و به هر کاربری کدی تک رقمی از 1 تا 9 اختصاص یافت. سپس مدلی با عنوان ماتریس ضرب کاربریها (Landuse Multiplication Materix) بکار گرفته شد. در ماتریس مذکور و با استفاده از درایه‌های آن که حاصل ضرب نقشه‌ی طبقه‌بندی کاربری زمان دورتر در عدد 10 و حاصل جمع آن با نقشه‌ی طبقه‌بندی کاربری زمان جدیدتر متفاوت است، میزان تبدیل کاربری‌های مختلف به یکدیگر مشخص می‌شود. به عبارت دیگر به لحاظ پیچیدگی‌های خاص منطقه از نظر تبدیل کاربری‌های مختلف به یکدیگر، مشاهده شد که بر خلاف اینکه در بعضی از نقاط تبدیل کاربریها به سود کشاورزی بوده است ولی در مجموع مساحت زمینهای زراعی آبی در حال کاهش است. در این میان بیشترین کاهش زمینهای کشاورزی با 3857 هکتار به نفع زمینهای بایر بوده است. در رتبه بعد کاربری مسیل با افزایش 2283 هکتاری قرار دارد.
علی زنگی آبادی؛ فرحناز ابوالحسنی
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 63-73
چکیده
به کارگیری سامانه GIS و RS یکی از جدیدترین روش‌های ارزیابی اراضی و اجرای پروژه‌های آمایش سرزمین است. لذا آشنا نمودن کامل کاربران با قابلیت‌ها و محدودیت‌های ابزار GIS و RS در اجرای برنامه‌های آمایشی و مدیریت اراضی به منظور پرهیز از ارزیابی‌های نادرست ضرورت می‌یابد. این بررسی با هدف ارزیابی مدیریت اراضی کشاورزی با بهره‌گیری از ابزار ...
بیشتر
به کارگیری سامانه GIS و RS یکی از جدیدترین روش‌های ارزیابی اراضی و اجرای پروژه‌های آمایش سرزمین است. لذا آشنا نمودن کامل کاربران با قابلیت‌ها و محدودیت‌های ابزار GIS و RS در اجرای برنامه‌های آمایشی و مدیریت اراضی به منظور پرهیز از ارزیابی‌های نادرست ضرورت می‌یابد. این بررسی با هدف ارزیابی مدیریت اراضی کشاورزی با بهره‌گیری از ابزار GISو RS در استان اصفهان انجام پذیرفت. روش پژوهش «توصیفی و تحلیلی» است که از مدلهای کمّی استفاده شده است. جامعة آماری پژوهش، شهرستانهای استان اصفهان را شامل می‌شود؛ و در نهایت به منظور تأمین قسمتی از نیازهای اطلاعاتی بخش کشاورزی، برآورد سطح و تهیة نقشة اراضی کشاورزی استان اصفهان با بهره‌گیری از GIS ترسیم گردیده است.
نتایج تحقیق نشان می‌دهد؛ شهرستانهای استان از لحاظ مساحت اراضی کشاورزی در چهار سطح طبقه‌بندی گردیدهاند که شهرستان اصفهان در سطح یک و شهرستانهای نائین،خمینی شهر، خوانسار و لنجان در سطح چهار قرار گرفتهاند و سایر شهرستانها حد فاصل شهرستانهای اصفهان و نائین واقع شدهاند.
خدر فرجی راد؛ علی محمدپور؛ ریباز قربانی نژاد
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 75-86
چکیده
مناطق مرزی در اغلب کشورها و به ویژه در کشورهای در حال توسعه به علت در حاشیه قرار گرفتن و برخورداری از ساختارهای متفاوت فرهنگی که زمینه را برای شکل‌گیری نگرش خاصی در حاکمان نسبت به آن فراهم می‌کند، به لحاظ سطح توسعه در قیاس با مناطق مرکزی کشور در سطح پایین‌تری قرار دارند. با این حال، گسترش فرایند جهانی شدن در دهه‌های اخیر که منجر ...
بیشتر
مناطق مرزی در اغلب کشورها و به ویژه در کشورهای در حال توسعه به علت در حاشیه قرار گرفتن و برخورداری از ساختارهای متفاوت فرهنگی که زمینه را برای شکل‌گیری نگرش خاصی در حاکمان نسبت به آن فراهم می‌کند، به لحاظ سطح توسعه در قیاس با مناطق مرکزی کشور در سطح پایین‌تری قرار دارند. با این حال، گسترش فرایند جهانی شدن در دهه‌های اخیر که منجر به فشردگی فضا و زمان و کمرنگ‌تر شدن نقش جداکنندگی مرزهای بین کشورها در کنار وابستگی بیشتر آنها به یکدیگر به لحاظ اقتصادی و نیز افزایش فعالیت بازیگران غیردولتی شده است، فرصت مناسبی را در اختیار ساکنان مناطق مرزی به منظور گسترش روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای مجاور قرار داده و در واقع خط مرزی و فضای تضاد و برخورد تبدیل به منطقه میان- مرزی و فضای تعامل شده است. شهرستان بانه در استان کردستان که در منطقه مرزی ایران و عراق قرار گرفته است در چند سال گذشته با تغییر و تحولات صورت گرفته در سیستم حکومتی عراق و بهره‌مندی کردهای شمال عراق از خودمختاری نسبی و وجود امنیت نسبی در مناطق شمالی این کشور، توانسته است با توسعه روابط تجاری و اقتصادی خود با مردمان آنسوی مرز به سطح قابل توجهی از توسعه اقتصادی در سطح منطقه و استان دست یابد.
بر همین اساس، مقاله حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال اساسی است که عوامل اصلی شکل‌گیری و تبیین جریانات منطقه میان- مرزی بانه کدامند و اثرات توسعه‌ای آن چیست؟ این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی و استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای به دنبال شناسایی عوامل اصلی شکل‌گیری و تبیین جریانات و پیوندهای منطقه میان- مرزی بانه و بررسی اثرات توسعه‌ای آن می‌باشد. نتایج نشان داد که به ترتیب عوامل گسترش روابط تجاری با آن سوی مرز و افزایش امنیت و توسعه کردستان عراق بیشترین تأثیرات را بر شکل‌گیری منطقه میان- مرزی بانه داشته‌اند. همچنین اثرات توسعه‌ای آن به ترتیب شامل اثرات اقتصادی با میانگین 84/3، اثرات اجتماعی-فرهنگی با میانگین 61/3، اثرات کالبدی-فضایی با میانگین 04/3 و اثرات سیاسی با میانگین 79/2 می‌باشد.
علی موحد؛ منصور عزیزی؛ نعمت کرده
دوره 22، شماره 86 ، خرداد 1392، صفحه 87-99
چکیده
کاربری اراضی شهری و چگونگی توزیع فضایی- مکانی آن، یکی از مهمترین کارکردها به منظور استفادة بهینه از فضای شهری است. موضوع زمین و چگونگی استفاده از آن همواره موضوع اصلی برنامه‌ریزی شهری بوده و در حقیقت سرنوشت نهایی طرح‌های توسعه شهری را چگونگی مداخله و نظارت بر نحوه استفاده از زمین رقم می‌زند و همواره یکی از مسایل اساسی اجتماعی- اقتصادی ...
بیشتر
کاربری اراضی شهری و چگونگی توزیع فضایی- مکانی آن، یکی از مهمترین کارکردها به منظور استفادة بهینه از فضای شهری است. موضوع زمین و چگونگی استفاده از آن همواره موضوع اصلی برنامه‌ریزی شهری بوده و در حقیقت سرنوشت نهایی طرح‌های توسعه شهری را چگونگی مداخله و نظارت بر نحوه استفاده از زمین رقم می‌زند و همواره یکی از مسایل اساسی اجتماعی- اقتصادی و کالبدی در شهرنشینی معاصر را این مقوله تشکیل داده است. هسته اصلی و عملی برنامه‌ریزی شهری، برنامه‌ریزی کاربری زمین است، که نه تنها بیان کننده مقاصد یک اجتماع در مورد چگونگی استفاده از زمین می‌باشد، بلکه راهنمایی برای جهت دادن به توسعه شهری است. امروزه با توجه به توسعة روزافزون شهرها و عدم تعادل در پراکنش کاربریها، ساماندهی کاربری اراضی شهری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. کاربری اراضی شهری و چگونگی توزیع فضایی - مکانی آنها، یکی از مهمترین کارکردها به منظور استفادة بهینه از فضای شهری است. هدف از این پژوهش، آن است که با مطالعه وضع موجود کاربری زمین شهر مهاباد و شناخت کاربری‌های مختلف شهری، اعم از مسکونی، تجاری، درمانی، مذهبی و مانند آنها و مقایسه این کاربریها با سرانه استاندارد، میزان کمبود هر یک از کاربریها مشخص شود. در این پژوهش، با استفاده از روش‌های توصیفی -تحلیلی و پیمایشی به بررسی کاربریها پرداخته شده است و همچنین با استفاده از مدل SWOT نقاط ضعف و قوت هر یک از این کاربریها مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی کاربریها نشان می‌دهد که گسترش کالبدی شهر در دهه‌های اخیر و افزایش جمعیت آن، باعث عدم تعادل در پراکنش کاربریها گردیده است و سرانة بسیاری از کاربری‌های موجود با ضوابط علمی و استانداردهای شهرسازی مطابقت ندارد.
