علی محمدپور؛ خدر فرجی راد
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 5-26
چکیده
کلانشهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی- اداری و مرکز فعالیت‌های مهم اقتصادی کشور از منظر ایمنی و حفاظت شهری ساختاری ناسالم دارد و می توان گفت که بحث ایمنی در تقسیمات شهری آن تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که سوانح طبیعی متعدد از جمله زلزله این کلانشهر را تهدید می نماید. بنابراین شناخت و پرداختن به چارچوب و الگوی ...
بیشتر
کلانشهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی- اداری و مرکز فعالیت‌های مهم اقتصادی کشور از منظر ایمنی و حفاظت شهری ساختاری ناسالم دارد و می توان گفت که بحث ایمنی در تقسیمات شهری آن تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که سوانح طبیعی متعدد از جمله زلزله این کلانشهر را تهدید می نماید. بنابراین شناخت و پرداختن به چارچوب و الگوی مشخص تقسیمات فضایی شهر جهت مدیریت کارآمد در هنگام بحران در کلانشهر تهران امری ضروری است؛ در این راستا این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال اساسی است که چارچوب مناسب منطقه بندی شهر تهران با رویکرد مدیریت بحران چیست؟
برای پاسخ به سؤالات فوق از روش تلفیقی GIS و AHP و روش کیفی استفاده گردید. نتایج مشخص کرد که بخشهای زیاد اما پراکنده‌ای از کلانشهر تهران در زمره مناطق با آسیبپذیری بالا قرار می‌گیرند به طوری که 75/16446 هکتار (23/40 درصد از کل پهنه‌های محاسباتی) از سطح شهر را مناطق با آسیبپذیری بالا در بر می‌گیرد. علاوه بر آن نتایج مشخص ساخت که آسیبپذیری 25/10004 هکتار معادل 47/24 درصد از کل پهنه شهر تهران در سطح متوسطی قرار دارد. همچنین این نتیجه اساسی به دست آمد که تقسیمات اداری کنونی شهر تهران با وظایف و فعالیت‌هایی که برای کمیته‌های تخصصی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تعریف شده‌اند، همخوانی ندارد. این امر بازنگری در تقسیمات اداری شهر تهران در ارتباط با مدیریت بحران این کلانشهر را ضروری ساخته است.
مهدی مدیری؛ مهدی خزایی؛ محمد حسن ماهوتچی
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 27-42
چکیده
در این پژوهش به واکاوی توفانهای تندری شیراز طی یک دوره آماری 25 ساله (2008-1984) پرداخته شده است. بدین منظور، داده های فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 850 و 500 میلی باری در روز بارش از پایگاه داده هایNCEP/NCAR استخراج و نقشه های ترازهای فوق الذکر در محیط نرم افزار GRADS ترسیم گردید. سپس الگوهایی که منجر به بارش شدید در شیراز گردیده، ...
بیشتر
در این پژوهش به واکاوی توفانهای تندری شیراز طی یک دوره آماری 25 ساله (2008-1984) پرداخته شده است. بدین منظور، داده های فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 850 و 500 میلی باری در روز بارش از پایگاه داده هایNCEP/NCAR استخراج و نقشه های ترازهای فوق الذکر در محیط نرم افزار GRADS ترسیم گردید. سپس الگوهایی که منجر به بارش شدید در شیراز گردیده، شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با بررسی نقشه های فشار تراز دریا، 850 و 500 میلی باری سه الگوی کلی برای بارش های تندری شیراز شناسایی گردید. در الگوی نوع اول(1 مارس 1998)، زبانه کم فشار سودان بخش های وسیعی از کشور از جمله منطقه مورد مطالعه را در برگرفته است. این سامانه علاوه بر تأمین رطوبت، ناپایداری را در این تراز فراهم کرده است. و در تراز 850 و 500 میلی باری، منطقه مورد مطالعه به ترتیب تحت تأثیر مرکز واچرخند و پشته های غربی قرار گرفته اند. در الگوی نوع دوم (6 دسامبر 2003) در تراز دریا، منطقه مورد مطالعه تحت تأثیر مرکز واچرخندی قرار گرفته است؛ و در تراز 850 و 500 میلی باری منطقه مورد مطالعه به ترتیب در جلوی ناوهای با منحنی پربندی 1450 و 5720 ژئوپتانسیل متر واقع شده و از شرایط مناسب ناپایداری در این تراز برخوردار شده اند. در الگوی نوع سوم (26 مارس 2003) مرکز کم فشاری با فشار مرکزی 1004 میلیباری بر روی کشور قرار گرفته است در این تراز جهت جریانات به گونه ای است که هوای نسبتاً مرطوب دریای خزر به سمت شمال غرب و غرب کشور شمارش می شود. در ترازهای 850 و 500 میلی باری منطقه مورد مطالعه در زیر محور ناوه های فوقالذکر قرار گرفته و ناپایداری را تا ترازهای پیش گفته شدت می بخشد.
علی شماعی؛ علی عزیزی کاوه
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 43-58
چکیده
بافت های فرسوده با چالش های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی مواجهاند. سه شاخص ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری از مهمترین ویژگی های این بافت ها می باشد. محله شهید دستغیب به عنوان نمونه ای از فرسوده ترین محله ی منطقه نُه شهر تهران از لحاظ کالبدی، اقتصادی و اجتماعی با چالش های متعددی روبرو است. هدف این پژوهش تبیین ...
بیشتر
بافت های فرسوده با چالش های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی مواجهاند. سه شاخص ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری از مهمترین ویژگی های این بافت ها می باشد. محله شهید دستغیب به عنوان نمونه ای از فرسوده ترین محله ی منطقه نُه شهر تهران از لحاظ کالبدی، اقتصادی و اجتماعی با چالش های متعددی روبرو است. هدف این پژوهش تبیین چگونگی توزیع نارسایی ها و روابط متقابل آنها و مقایسه تطبیقی بین شاخصه ی مذکور جهت دستیابی به محله پایدار شهری است. به منظور کنترل و کاهش فرسودگی بافت های شهری به نظر می رسد مهمترین راهکار مناسب تحلیل فضایی از زوایای کالبدی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی است. پژوهش حاضر برای ساماندهی محله شهید دستغیب است با رویکردی سیستمی که محورهای اصلی آن در قالب بهبود سیمای کالبدی، اجتماعی و اقتصادی و احیای شهری انجام گرفته است. بر این اساس، سؤال اصلی این است که آیا میزان تأثیر هر کدام از شاخص‌های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی در تحلیل آسیبپذیری بافت فرسوده محله شهید دستغیب به یک اندازه بوده است؟
روش انجام پژوهش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. اطلاعات مورد نیاز آن به صورت کتابخانه ای و میدانی است. در مرحله تحلیل ابتدا مقادیر و داده های کلیه شاخص ها استخراج شدند سپس بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی () به وزندهی شاخص های مربوطه پرداخته شده است. نتایج حاصله نشانگر آن است که از تلفیق لایه‌های کالبدی، اقتصادی و اجتماعی جهت سنجش میزان آسیب پذیری بافت های فرسوده، به مناطق با آسیب پذیری کم تا مناطقی با آسیب پذیری زیاد طبقه‌بندی شده است که 3/24 درصد از مساحت محله با آسیبپذیری زیاد، 3/47 درصد با آسیب پذیری قابل توجه، 7/14 درصد با آسیب پذیری متوسط، 7/13 درصد با آسیب پذیری کم مواجه است. با توجه به نتیجه مذکور ساماندهی بافت فرسوده این محله در قالب رویکردی ترکیبی از بهسازی، نوسازی و بازسازی بافت فرسوده امکان پذیر است.
حسین نجفی؛ رسول افضلی؛ حسین حاتمی نژاد؛ رقیه شمسی
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 59-78
چکیده
امروزه یکی از مشکلات جدّی در محیط های شهری، آلودگی هوا است. پنج نوع از مواد آلوده کننده هوا بیش از 90 درصد آلودگی هوا در محیط های شهری را تشکیل می دهند. مقایسه منابع ساکن و متحرک آلودگی هوا نشان می دهد که سهم منابع متحرک در ایجاد آلودگی به مراتب بیش از سایر بخش هاست.
در زمینه مدیریت زیست محیطی و بالاخص مدیریت آلودگی هوا ...
بیشتر
امروزه یکی از مشکلات جدّی در محیط های شهری، آلودگی هوا است. پنج نوع از مواد آلوده کننده هوا بیش از 90 درصد آلودگی هوا در محیط های شهری را تشکیل می دهند. مقایسه منابع ساکن و متحرک آلودگی هوا نشان می دهد که سهم منابع متحرک در ایجاد آلودگی به مراتب بیش از سایر بخش هاست.
در زمینه مدیریت زیست محیطی و بالاخص مدیریت آلودگی هوا سازمان ها و نهادهای مختلفی نقش دارند. بررسی نقش شهرداری ها به عنوان مدیران محلی و اجرایی در قوانین نشان می دهد که در تدوین قوانین به نقش مدیریت محلی توجهی نشده و بسیاری از وظایفی که در ابتدا مربوط به شهرداری بوده، برعهده سازمان های دیگر گذاشته شده است.
هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش و جایگاه قانونی شهرداری ها در زمینه مدیریت آلودگی هوا می باشد. نوع پژوهش، کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی بوده است. اطلاعات عمدتاً به روش کتابخانه ای و اسنادی و با مراجعه به قوانین و مقررات بالادستی شهرداری ها و محیط زیست تهیه شده است.
نتایج تحقیق نشان می دهد که؛ در قوانین مربوطه در زمینه مدیریت آلودگی هوا، نقش شهرداری بیشتر مشارکتی و در کنار سایر سازمان هایی مثل نیروی انتظامی قرار دارد. همچنین در تدوین این قوانین نقش مدیریت محلی نادیده گرفته شده و وظایفی با جنبه محلی به جای واگذاری به شهرداری به سازمان های سطح کلان مثل حفاظت محیط زیست واگذار شده است. به نظر می رسد همین تمرکز گرایی قوانین در سازمان های کلان و سیاستگذار و عدم توجه به مدیریت محلی سبب شکست برنامه های کاهش آلودگی هوا شده است.
سهراب عسگری
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 79-96
چکیده
اداره سرزمین و کشور به گونه کارآمد از دغدغههای اصلی در دنیای امروز سیاست است. چنین هدفی با گزینش مدیران متخصص و تدوین برنامههایی با رویکردهای علمی توسط کارشناسان عملی میگردد. در ایران برنامه ریزی و اداره سرزمین با برنامه، تاریخ طولانی چند هزار ساله دارد. در تاریخ معاصر شروع برنامهریزی به اواخر دوره قاجاریه باز میگردد. ...
بیشتر
اداره سرزمین و کشور به گونه کارآمد از دغدغههای اصلی در دنیای امروز سیاست است. چنین هدفی با گزینش مدیران متخصص و تدوین برنامههایی با رویکردهای علمی توسط کارشناسان عملی میگردد. در ایران برنامه ریزی و اداره سرزمین با برنامه، تاریخ طولانی چند هزار ساله دارد. در تاریخ معاصر شروع برنامهریزی به اواخر دوره قاجاریه باز میگردد. از دوره رضا شاه موضوع برنامهریزی و اعمال دیدگاه کارشناسان جدی گرفته شد. در سال های قبل از انقلاب اقداماتی برای عمران و آبادانی کشور انجام شد که به طور عمده برنامه محور بودند. برنامههای توسعه اقتصادی – اجتماعی پنج ساله از جمله آنها می باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تدوین برنامههای عمرانی با تأخیر چند ساله شروع گردید. بروز بحرانهایی چون جنگ تحمیلی، تحریمهای بینالمللی از یک سو و تدوین برنامهها با راهبردهای تاکتیکی از طرف دیگر باعث پدید آمدن مشکلاتی از جمله مهاجرت و خالی شدن روستاها، رشد بیرویه شهرها و پیدایش شغلهای کاذب، تخریب مراتع، پاک تراشی جنگل و.. در مقیاس ملی گردید. بر اثر مجموعه اقدامات گذشته جهت سازماندهی فضای جغرافیائی کشور در طی حداقل 5 دهه گذشته، آثار ویرانگری بر پیکر طبیعت کشور هویدا شده است. امروزه پدیده خطرناک فرسایش عرصههای طبیعی را با شدت در مینوردد و ویران میکند. ایران در دنیا رتبه اول فرسایش را داراست. گسترش سیل در کشور یکی از نتایج نامطلوب تخریب جنگل و مرتع است که هر ساله حجم عظیمی از خسارت مالی و در مواردی جانی را باعث میشود. اکثر شهرهای کشور امروزه با مشکلات بی شمار شهری و زیست محیطی مواجه هستند و شهروندان در معرض بیماری های ناشی از آلودگی محیط زیست شهرها قرار دارند.
این مقاله تلاش میکند ضمن تبیین اقدامات اساسی برای سازماندهی فضای جغرافیایی کشور در دهه های اخیر، نتایج آنها را ارزیابی نماید. با توجه به مؤلفههای مورد بررسی، فرایند حاکم بر پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و علّی بوده است. از روش کتابخانهای بطور عمده برای جمعآوری اطلاعات استفاده شده و در این روش علاوه بر منابع و کتابها برخی از اسناد در حد کشف مورد مطالعه قرار گرفتهاند.
محمدتقی رهنمایی؛ بهمن رمضانی گورابی؛ سحرالسادات رضوی ضیابری
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 97-109
چکیده
استان گیلان به عنوان یکی از مهم ترین مراکز توریستی در کشور ایران دارای پتانسیل ها و جاذبه های متعدد توریستی است که لازمه بهره وری مناسب از این جاذبه ها، شناسایی و معرفی درست آنها می باشد.
گردشگری بر مبنای طبیعت، اکوتوریسم و توسعه توریسم ماجراجویانه، امکان ایجاد توریسم علمی- ورزشی و فرهنگی را فراهم می سازد که می تواند ...
بیشتر
استان گیلان به عنوان یکی از مهم ترین مراکز توریستی در کشور ایران دارای پتانسیل ها و جاذبه های متعدد توریستی است که لازمه بهره وری مناسب از این جاذبه ها، شناسایی و معرفی درست آنها می باشد.
گردشگری بر مبنای طبیعت، اکوتوریسم و توسعه توریسم ماجراجویانه، امکان ایجاد توریسم علمی- ورزشی و فرهنگی را فراهم می سازد که می تواند جاذب بسیاری از علاقه مندان به طبیعت و تاریخ باشد. در این میان می توان به بازدید از غارها و غارنوردی اشاره کرد. البته در تحقیقات گردشگری در ایران کمتر به بررسی قابلیت غارها جهت بهره برداری توریستی پرداخته شده است. غارهای استان گیلان جزء جاذبه های کمتر شناخته شده و در مواردی ناشناخته به شمار می روند، شناسایی و بررسی قابلیت ها و محدودیت های محیطی غار آویشو جهت بهره برداری توریستی می تواند انگیزه جدیدی را برای گردشگران ایجاد کند و موجب اشتغال زایی و افزایش درآمد اقتصادی ساکنان منطقه گردد.این تحقیق تلاشی در جهت شناسایی قابلیتها و محدودیت های محیطی غار آویشو شهرستان ماسال به عنوان یکی از غارهای استان گیلان جهت بهره برداری توریستی از آن می باشد. پرسش اصلی این تحقیق این است که غار آویشو از چه قابلیت های محیطی- گردشگری برخوردار می باشد؟ در این راستا با فرض بر اینکه غار آویشو می تواند به عنوان مقصدی برای گردشگران ورزشی مطرح شود، با کمک روش توصیفی - تحلیلی و بهره گیری از مشاهدات میدانی و اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی به بررسی قابلیت ها و محدودیت های محیطی- گردشگری غار آویشو پرداخته شده است و نتیجه مطالعه نشان داد که غار آویشو از توان بالای گردشگری در سطح منطقه و ملی برخوردار است.
رسول افضلی
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 111-126
چکیده
پژوهش یا تحقیق علمی، مجموعه فعالیت های منظمی است براساس یک دیدگاه نظری معین، که متأثر از روش شناسی خاصی می باشد و به سؤالاتی می پردازد که در ذهن محقق ایجاد می شود. در هر نظریه یا پارادایمی سه عنصر هستی شناسی، شناخت شناسی و روش شناسی وجود دارد. ارتباط نظام یافته این سه عنصر با یکدیگر، می تواند به ارائه یک تحقیق با هویت علمی ...
بیشتر
پژوهش یا تحقیق علمی، مجموعه فعالیت های منظمی است براساس یک دیدگاه نظری معین، که متأثر از روش شناسی خاصی می باشد و به سؤالاتی می پردازد که در ذهن محقق ایجاد می شود. در هر نظریه یا پارادایمی سه عنصر هستی شناسی، شناخت شناسی و روش شناسی وجود دارد. ارتباط نظام یافته این سه عنصر با یکدیگر، می تواند به ارائه یک تحقیق با هویت علمی منجر گردد. نظریه های جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در حال انتقال به وضعیت جدیدی است و سیمای آن به تدریج دگرگون می شود. اولاً: مسایل، مفاهیم و واژه های جدیدی (از قبیل اقتصاد سیاسی بین الملل، فمینیسم، محیط زیست، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک عمومی، جهانی شدن) در بحث های جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک مطرح می شوند. ثانیاً: برخی مفاهیم و اندیشه های رایج در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک (از قبیل حکومت، حاکمیت، مرز، امنیت، حقوق اقلیت ها و حقوق بشر) به شیوه جدیدی تعریف شده اند. تحقیق حاضر از نوع بنیادی و روش تحقیق آن توصیفی و تحلیلی است. اطلاعات و داده های مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه ای جمع آوری گردیده اند. این مقاله، درصدد است تا نشان دهد که چگونه تحول روش شناسی ها و شناخت شناسی های موجود در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، موجب تحول در ساختار نظریه پردازی در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک شده است. در این زمینه به نقش نظریه های پست مدرن در این عرصه ها پرداخته شده است.
حسین محمدی؛ تقی کریمیان؛ مجید رحمانی سریاست
دوره 22، شماره 85 ، اردیبهشت 1392، صفحه 127-145
چکیده
گردشگری امروزه به عنوان یک پدیدۀ اثرگذار بر فرایند توسعه توجه زیادی را به خود جلب نموده است، زیرا از جنبه های مختلف اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی اثرات شگرفی را برحیات انسان برجای می گذارد. آب و هوا، به عنوان یکی از عوامل محیط طبیعی، اثرات متعددی بر نحوه ی زندگی بشر دارد و تأثیر هوا و اقلیم نه تنها به پیدایش توریسم ...
بیشتر
گردشگری امروزه به عنوان یک پدیدۀ اثرگذار بر فرایند توسعه توجه زیادی را به خود جلب نموده است، زیرا از جنبه های مختلف اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی اثرات شگرفی را برحیات انسان برجای می گذارد. آب و هوا، به عنوان یکی از عوامل محیط طبیعی، اثرات متعددی بر نحوه ی زندگی بشر دارد و تأثیر هوا و اقلیم نه تنها به پیدایش توریسم می انجامد، بلکه سبب تقاضای خدمات توریستی می شود.این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و مراجعه به اسناد و مدارک به ارزیابی سهم واحد مسافرت و گردشگری در توسعه اجتماعی اقتصادی کشورها می پردازد، مبنای آلاینده های کربنی را تحلیل می نماید و تمامی دسته های مسافرت و گردشگری را پیش بینی و برجسته ترین معیارهای مقابله با آلاینده ها را در هر بخش و در کل واحد مشخص می کند. بعلاوه، این تحقیق نقش حیاتی که مشارکت در ابتکارات در هر بخش ایفا می کند را هم در داخل واحد مزبور و هم در بخشهای صنعتی دیگر (برای مثال انرژی)، در تسریع و تخصیص معیارهای کاهش آلاینده ها ارائه می نماید. هدف این تحقیق شناسایی آلاینده های خاص واحد مسافرت و گردشگری و معیارهای مقاله با این آلاینده هاست. نتایج تحقیق نشان می دهد که آلاینده های موجود در بخش حمل و نقل، مسافرت و گردشگری 2% رشد سالانه تا سال 2035 داشته باشند.
